Dożynki. Zwykle przypadają w połowie września. Pierwsze skojarzenie to okazały wieniec symbolizujący urodzaj. Tak, dziś przyjrzymy się wieńcom i wiankom w tekstach kultury.
Podstawowe znaczenie, to ozdoba głowy kobiety, dziewczyny, np. „kraśny wianek” z „Dziadów część II” Adama Mickiewicza czy jaskółczy wianek Goplany („Balladyna” Juliusza Słowackiego), od najdawniejszych czasów oznaczająca niewinność (por. wianek pierwszokomunijny), dziewictwo (por. obrzęd zdejmowania go pannie młodej podczas wesela, ukazany np. w „Chłopach” Władysława St. Reymonta). Jeszcze kilka innych symbolicznych znaczeń wieńca i wianka…
… Pomyślność, dobrobyt, urodzaj, zdrowie, np. wianki kupalne w słowiańskich wierzeniach. Noc Świętojańska w literaturze TUTAJ.
… Owoc trudu ludzkiej pracy oraz dary Boga dla wszystkiego, co żyje, np. wianki na Boże Ciało.
… Nieprzyjęcie oświadczyn, czyli – dawniej - wieniec grochowy, o którym mówi Cześnik w „Zemście” Aleksandra Fredry („Podstolinie grochowianka”).
… Urząd władcy, np. wieńce (łac. corona) nakładane na głowy cezarów i późniejszych królów i cesarzy (korona zob. TUTAJ).
… Wyróżnienie, władza w chrześcijaństwie, np. Niewiasta obleczona w słońce i wieniec z dwunastu gwiazd w „Apokalipsie św. Jana” (Ap 12, 1). Także wyróżnienie poprzez cierpienie, męczeństwo (korona cierniowa – wieniec cierniowy: Mt 27, 29; Mk 15, 17; J 19, 1-5 i w tekście "Gorzkich Żali" z XVIII w.).
… Znak przysługujący starożytnym bogom (wieńczenie ich posągów). Według tradycji - wawrzyn należał się Apollinowi, dąb - Zeusowi, mirt - Afrodycie, oliwka - Atenie, a kłosy zboża - Demeter. Do tej tradycji nawiązuje fragment „Dziejów Apostolskich” (uzdrowienie kaleki w Listrze, Dz 14, 12-13):
„Barnabę nazywali Zeusem, a Pawła Hermesem (…). A kapłan Zeusa, który miał świątynię przed miastem, przywiódł przed bramę woły i przyniósł wieńce, i chciał razem z tłumem złożyć ofiarę.”
… Chwała, np. „niewiędnący wieniec chwały” (1 P 5, 4), „Już się z pogodnych niebios…” Adama Mickiewicza. Cześć, np. „Wyzwolenie włościan” Władysława Syrokomli.
… Nagroda – sprawiedliwość: 2 Tm 4, 8 („Na ostatek odłożono dla mnie wieniec sprawiedliwości”). Nagroda dla wielkich twórców, np. „Klaskaniem mając obrzękłe prawice” Cypriana Kamila Norwida. Także - dawniej – kategoria „poeta laureatus”, np. Maciej Kazimierz Sarbiewski, odznaczony przez papieża Urbana VIII wieńcem poetyckim.
… Wolność, swoboda, np. „Do broni ludy” Ludwika Mierosławskiego („Wieńcem wolności ozdóbmy skroń”), „Pan Tadeusz” Mickiewicza („Zawżdy z wawrzynów drzewo wolności wykwita").
… Znak zwycięstwa - tak w powiedzeniu „Spoczywać na laurach”, również dla sportowców, olimpijczyków. Wyróżnienie za zasługi wojenne, np. „Marsz dla żołnierzy” Franciszka Karpińskiego:
„Naród wieńce nam gotuje,
Wieńce za poczciwe blizny,
Odebrane dla ojczyzny”
oraz za codzienne poświęcenie dla kraju (odznaka Wzorowy Żołnierz ma kształt wieńca laurowego).
… Znak matczynej miłości, np. „Kołysanka” Kornela Ujejskiego:
„Wieńcem czarów cię oplata
Drżące serce me.”
… Przygotowanie, nadzieja, miłe oczekiwanie, np. wieniec adwentowy, wieńce na drzwiach domów.
… Nieskończoność, życie wieczne, np. wieniec pogrzebowy.
… Kryptonim pierwszej akcji dywersyjnej Armii Krajowej (z 7 na 8 października 1942 r.).
Jako suplement – fragment wiersza „Jeżeli gdzieś jest niebo” Agnieszki Osieckiej:
„Nie wiedziałam, że się ręce
z tego tańca
tak jak z wieńca
nie rozplączą,
nie wiedziałam, że się serca
nigdy więcej,
nigdy więcej nie rozłączą,
nie wiedziałam, że to można - tak bez tchu... (…)
że jeżeli gdzieś jest niebo,
to tu”
Zakończenie jest smutniejsze, więc go nie zacytujemy…
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz