Nasz Mały Leksykon Filmowy - Legendy arturiańskie nieustannie inspirują filmowców... i nie tylko (cz. 3)

Król Artur (2004, reż. Antoine Fuqua, Irlandia, USA).

Ostatnia misja króla Artura i Rycerzy Okrągłego Stołu: wyrwanie Aleca, kandydata na biskupa, oraz Ginewry z rąk wrogów.

Uczeń Merlina (2006, reż. David Wu, USA, Kanada).

Merlin wraca po półwieczu do Camelotu. Wyobcowany (gdyż wszyscy, których znał, już nie żyją), ale pragnący przywrócić zamkowi jego dawną chwałę, musi zaufać młodemu Jackowi. Na przeszkodzie do osiągnięcia tego celu staje Pani Jeziora - jego dawny sprzymierzeniec.

Źródło

Merlin i wojna smoków (2008, reż. Mark Atkins, USA).

Dawny przyjaciel Merlina pragnie zdobyć władzę w królestwie. Wraz z armią smoków nadciąga przeciw obecnemu królowi. Młody czarodziej musi go powstrzymać.

Przygody Merlina (2008-2012, reż. Julian Jones i inni, Wielka Brytania, serial).

Historia Merlina i jego pana, króla Artura, w 65 odcinkach.

Liceum Avalon (2010, reż. Stuart Gillard, USA).

Film telewizyjny. Przygody Allie w nowej szkole - Avalon High, do złudzenia przypominającej Camelot.

Źródło

Dawno, dawno temu (Once upon a time, 2011-2012, prod. Edward Kitsis i Adam Horowitz, USA).

Serial, w którym jednocześnie pojawiają się bohaterowie legend i baśni, wspólnie zamieszkujący Zaczarowany Las i przeżywający liczne przygody. Na przykład Kopciuszek zawiera znajomość z Czerwonym Kapturkiem, Lancelot pomaga będącej w opresji Królewnie Śnieżce itp.

Camelot (od 2011, reż. Mikael Salomon i inni, USA, Irlandia, Kanada, Wielka Brytania).

Serial. Po śmierci króla Uthera Brytania pogrąża sie w kryzysie. W tej sytuacji, chcąc uchronić kraj przed chaosem, czarodziej Merlin przekazuje władzę synowi zmarłego,  młodemu Arturowi. Przeciwko tej decyzji buntuje się Morgana Le Fay, przyrodnia siostra Artura, okrutna i bezwzględna, która nie wahała się przed popełnieniem ojcobójstwa, aby zdobyć władzę. Przy pomocy niegodziwych środków dąży do swojego celu.

Źródło

Król Artur: Legenda miecza (zapowiadana premiera: marzec 2017, reż. Guy Ritchie, USA).

Artur zdobywa swój sławny później miecz, a dowiadując się o swym królewskim pochodzeniu, przystępuje do walki przeciw tyranowi, który zamordował mu rodziców i sam ogłosił się władcą.

Bibliografia (wybór)

Garbaczewski Antoni, Nagi miecz, ”Kino” 1995, nr 10, s. 31.
Boulenger Jacques (oprac.), Opowieści Okrągłego Stołu, tł. Krystyna Dolatowska, Tadeusz Komendant, wstęp i przypisy Ewa Dorota Żółkiewska, Warszawa 1987. ISBN 83-06-01447-2. [Zawiera: Merlin czarodziej. Lancelot z Jeziora. Poszukiwanie świętego Graala. Śmierć Artura] (sygnatura: cz D III-3/3).
Iwańczak Wojciech, W poszukiwaniu ideału - o rycerzach Okrągłego Stołu, „Przegląd Humanistyczny” 1997, nr 6, s. 57-67.
Kryśkiewicz Hadrian, Symbolika średniowiecznych motywów liturgicznych w powieści arturiańskiej na przykładzie Poszukiwania świętego Graala (La Queste del Saint Graal), „Przegląd Humanistyczny” 2016, nr 2, s. 137-153.
Marczewski Paweł, Filmowe interpretacje mitu arturiańskiego, w: Most, film, przewodnik dla licealistów, Warszawa 2007, s. 36-44.
Ossowska Maria, Ethos rycerski i jego odmiany, wyd. 3, Warszawa 2000. ISBN 83-01-13277-9 (sygnatury: 158248-9, 171810). Także wydania wcześniejsze.
Pastoureau Michel, Życie codzienne we Francji i Anglii w czasach rycerzy Okrągłego Stołu (XII-XIII wiek), przeł. Maria Skibniewska, Warszawa 1983. ISBN 83-06-00817-0 (sygnatura: cz II D-7/38).

Źródło

Nasz Mały Leksykon Filmowy - Legendy arturiańskie nieustannie inspirują filmowców... i nie tylko (cz. 2)

Kosmonauta i król Artur (1979, reż. Russ Mayberry, USA).

Tytuł filmu oraz (nieco zniekształcone w zapisie) nazwisko reżysera znalazłam w książce Most (zob. Bibliografia na końcu cyklu artykułów). Nigdzie jednak nie potrafiłam znaleźć zapisu fabuły. W Internecie mamy informację o twórcy. Dowiadujemy się, że żył w latach 1925-2012, kręcił filmy telewizyjne, m.in. sławny przed laty serial kryminalny Kojak (który bardzo lubiłam), Policjantów z Miami, Gliniarza i prokuratora, Star Trek: Następne pokolenie czy Detektywa w sutannie, ale powyższego tytułu nie spotkałam. Możliwe, że w oryginale brzmiał inaczej (bo nie chcę podejrzewać, że informacja w książce była błędna).

Źródło

Rycerze na motorach (1981, reż. George A. Romero, USA).

Luźne nawiązanie do legendy. Historia wędrownych kaskaderów, którzy w rycerskich strojach prezentują motocyklowe akrobacje.

Excalibur (Wieki ciemne, 1981, reż. John Boorman, Wielka Brytania, USA).

Adaptacja książki Thomasa Malory'ego. Życie i dzieła króla Brytanii, Artura, począwszy od chwili narodzin, aż po chwilę śmierci. Zawiera wszystkie najważniejsze wątki legend arturiańskich, m.in. spotkanie z tajemniczą Panią Jeziora i otrzymanie tytułowego miecza, powołanie i czyny grupy Rycerzy Okrągłego Stołu, zdrada królowej Ginewry, intrygi Morgany, czary Merlina, poszukiwanie Świętego Graala. Wielka, epicka, choć w opinii niektórych nieco teatralna opowieść. Pominąwszy pewne mankamenty, z pewnością jedna z najlepszych (jeśli nie najlepsza!) adaptacja fascynujących legend dla potrzeb kina.

Źródło

 Indiana Jones i ostatnia krucjata (1989, reż. Steven Spielberg, USA).

Nawiązanie do historii poszukiwań Świętego Graala. Ojciec tytułowego bohatera, znający miejsce przechowywania Kielicha Tajemnicy, zostaje porwany przez nazistów. Trzeba do niego dotrzeć i nie dopuścić, by przeciwnik zdobył bezcenny skarb.

Fisher King (1991, reż. Terry Gilliam, USA).

Komediodramat jednego z twórców Monty Pythona i Świętego Graala. Jack Lucas, były prezenter stacji radiowej, spotyka obłąkanego Parry'ego, żyjącego w świecie fantazji. Wspólnie udają się na poszukiwanie Świętego Graala, mającego przywrócić zdrowie Parry'emu.

Rycerz Króla Artura (1995, reż. Jerry Zucker).

Lancelot uwalnia uwięzioną w zamku zdrajcy (Malaganta) przyszłą żonę króla Artura, Ginewrę. Następnie walczy u boku władcy przeciw Malagantowi, by w przyszłości  - już po śmierci monarchy i jego wroga - otrzymać koronę.

Źródło

Magiczny miecz - Legenda Camelotu (1998, reż. Frederik Du Chau, USA).

Animacja. Kayley jest córką Rycerza Okrągłego Stołu. Wraz z niewidomym giermkiem i smokiem udaje się na poszukiwanie skradzionego miecza. W drodze wspólnie przeżywają sporo przygód.

Merlin (1998, reż. Steve Barron, USA, Wielka Brytania).

Merlin, którego matka zmarła przy jego narodzinach, był wychowywany przez złą czarownicę. Dorastając, poznaje Nimue, śliczną księżniczkę, której zdobycie staje się niezwykle trudnym wyzwaniem i wymaga pokonania wielu wrogów.

Merlin - magia się zaczyna (1998, reż. David Winning, USA, Kanada).

Młody Merlin stara się ukrywać swoje nadzwyczajne zdolności, ale nie w pełni jest to możliwe. W śród licznych przygód, które przeżywa, jest najpiękniejsza: miłość do księżniczki Nimue.

Źródło

Miecz Króla Artura (1999, reż. James Head, USA).

Kilkunastoletni Zack mieszka wraz z rodzicami i młodszym bratem na wsi. Czuje się tu dobrze, toteż sprzeciwia się decyzji rodziców o przeprowadzce do miasta. Jednak wkrótce... przenosi się w zupełnie inną czasoprzestrzeń: do średniowiecznej krainy, w której Merlin prowadzi wojnę z czarownicą. Stawką jest panowanie nad krajem. Chłopak nie pozostaje w tym świecie bezczynny i wybiera miejsce przy boku czarodzieja.

Mgły Avalonu (2001, reż. Uli Edel, Czechy, Niemcy, USA).
 
Adaptacja filmowa powieści Marion Zimmer Bradley. Dzieje powstania, świetności i upadku Camelotu. Wśród nieprzeniknionych mgieł wyspy Avalon, Morgana, siostra Artura, pobiera nauki, by w przyszłości zostać Panią Jeziora. Ale jej brat ma inne zapatrywania. Jest tu wszystko, co znany z legend arturiańskich: walki mężnych rycerzy, spiski i zdrady, poszukiwanie Świętego Graala, ale także (jednak chyba przede wszystkim!) wiele interesujących, niezapomnianych postaci kobiet.

Źródło

Ciąg dalszy - za tydzień (w poniedziałek).

Nasz Mały Leksykon Filmowy - Legendy arturiańskie nieustannie inspirują filmowców... i nie tylko (cz. 1)

Opowieści Okrągłego Stołu od setek lat inspirują twórców różnych tekstów kultury. W ostatnim stuleciu - także reżyserów. Wcześniej i współcześnie: pisarzy i artystów. Na początku - kilka przykładów dzieł stworzonych przez tych ostatnich. Potem przejdziemy do głównego zrębu opracowania, czyli do filmów.

LITERATURA. Fascynacja legendą trwa nieprzerwanie od średniowiecza (np. Percewal z Walii, Lancelot i Yvain Chrétiena de Troyes, XII w. oraz poemat Parsifal Wolframa von Eschenbach, początek XIII w.), przez renesans (Śmierć Artura Thomasa Malory'ego, XV w.), fascynacje romantyczne (np. The Lady of Shalott Alfreda Tennysona), monumentalną rekonstrukcję arturiańskich legend autorstwa Jacquesa Boulengera (Les romans de la Table Ronde, druga połowa XIX w.), swoistą dziewiętnastowieczną  fantasy Marka Twaina (Jankes na dworze króla Artura), wielokrotnie ekranizowaną, aż po realizacje z XX wieku, np. Ziemię jałową Thomasa Stearnsa Elliota i Mgły Avalonu Marion Eleanor Zimmer Bradley. Jak widać, pomijam opracowania motywu miłości Tristana i Izoldy, bo to kolejne, obszerne zagadnienie. Może do niego kiedyś powrócimy.

Źródło

MUZYKA. To nie tylko piosenki, np. Shalott Emilie Autumn Liddell (także kompozycja kanadyjskiej piosenkarki, Loreeny McKennitt). Również monumentalne dzieła - dramaty muzyczne Richarda Wagnera: Parsifal oraz Lohengrin (i oczywiście Tristan i Izolda). Wokół podania o Świętym Graalu oscyluje twórczość niemieckiego metalowego zespołu Grailknights.

SZTUKI PLASTYCZNE, czyli obrazy, np. The Lady of Shalott  Johna Williama Waterhouse’a i dzieło Sophie Gengembre Anderson przedstawiające tę samą postać, Królowa Ginewra Williama Morrisa, Morgana Le Fay Fredericka Sandysa, Święty Graal Dantego Gabriela Rossettiego, ilustracje Arthura Thiele, drzeworyty na temat śmierci króla Artura, wykonane przez Aubrey’a Vincenta Beardsley’a, grafiki George'a Wooliscrofta i Louisa Rheada (Pani Jeziora). Przede wszystkim należy pamiętać o licznych dziełach prerafaelitów (nazwiska niektórych już wspomniałam przed chwilą), którzy często i chętnie podejmowali tematykę mitologiczną i legendarną. Refleksją nad problemami współczesności, dla której inspiracją były średniowieczne legendy, stała się wystawa monumentalnych rzeźb Magdaleny Abakanowicz, zatytułowana Dwór Króla Artura. Niektóre eksponaty mierzyły kilka metrów i ważyły tyleż ton, a można je było swego czasu oglądać w madryckim Muzeum Królowej Zofii.

Źródło

ARCHITEKTURA. Przedstawimy jedno, chyba najbardziej znane w Polsce nawiązanie do średniowiecznej legendy: Dwór Artusa w Gdańsku. Aktualnie Muzeum Historyczne Miasta Gdańska; dawniej miejsce spotkań kupców, miejsce spotkań towarzyskich, a następnie giełda. Dwory tego typu budowano pierwotnie w Anglii, następnie w innych krajach. Także w Polsce. Gdański zyskał szczególną popularność.

A teraz przypomnimy niektóre ujęcia FILMOWE (w chronologicznym rozwoju).

Jankes na dworze króla Artura. Liczne adaptacje powieści Marka Twaina. Pierwsza pochodzi z 1921 r. (reż. Emmerett Flynn, USA). Jednak większy rozgłos zyskała ta, którą zrealizował Tay Garnett (1949). Była także ekranizacja Davida Butlera (1931) oraz znacznie późniejsza, dla potrzeb telewizji (1989, reż. Mel Damski).

Hank Martin, Amerykanin, z zawodu kowal, w tajemniczy sposób przemieszcza się w odległą przeszłość. Na dwór króla Artura. Tam - wskutek nieporozumienia - zostaje skazany na śmierć. Potrafiąc jednak przekonać króla o swej niewinności, zyskuje tytuł jego rycerza. Ale niebawem znowu ściąga na siebie zagrożenie, odbierając narzeczoną Lancelotowi...

Monty Python i Święty Graal (1975, reż. Terry Gilliam i Terry Jones, Wielka Brytania).

Kpina z rycerskiego mitu. Surrealistyczna komedia, w której pojedynki na miecze pojawiają się obok reklamy chińskiej restauracji, król Artur nie odróżnia mężczyzny od kobiety, a zapoznany wieśniak ujawnia lewicowe poglądy. Przygody rycerzy pokazane są w poetyce absurdu, chociaż jednocześnie zawarto tu elementy prawdy o średniowiecznych realiach codziennego życia.

Źródło

Ciąg dalszy - już w poniedziałek!