"W kolorowe muszle gwiżdże wiatr"

Czerwiec pachnie latem, wakacjami. I morzem, które szumi w muszlach. Warto się przyjrzeć temu motywowi w tekstach kultury. Najpierw literatura.

... Znaczenie podstawowe, czyli, „szkielet zewnętrzny mięczaków”. Tak np. w "Love Story" Jonasza Kofty ("Ją zabrał mrok / Jak fali dłoń - muszelkę"), w refleksyjnych, subtelnych, wyciszonych tomikach wierszy: „Muszli” Ernesta Brylla, „Muszli” Stefana Napierskiego, „Elegiach poszukiwacza muszli” Renato Gabriele, wreszcie w „Muszli” Zbigniewa Herberta, zakończonej uogólnieniem wykraczającym poza dosłowność. Koncha przywołuje wspomnienia i pobudza marzenia również w „Muszli” Kazimierza Przerwy-Tetmajera:

„Niewielka, stara muszla na mym stole leży,
jest to jeden z mych skarbów, choć warta tak mało;
nie wiem, z jakiego morza pochodzi wybrzeży,
ni jak dawno jej morze szumieć już przestało.”

Inne, także metaforyczne znaczenia:

... Miejsce przechowywania skarbu, np. „Perła” Johna Steinbecka (TUTAJ), czyli wielka, ponadczasowa parabola.
... Instrument muzyczny, np. "Fuga [To nie jest Ispahan]" Kazimierza Wierzyńskiego ("muszla Stradivariusa").
... Architektura miasta, także metaforycznie - bezpieczeństwo, np. "Pamiątka z Solury" Kazimierza Wierzyńskiego:

"Cicho, dobrze ci było w muszli tego miasta,
Które czerwony szpaler starych baszt obrasta,
Gdyś schowany wśród wnęków, jak sztandar po chwale,
Letnią nocą zasypiał tutaj, generale"

i „Opowieść” Krzysztofa Kamila Baczyńskiego:

„Wołałaś: dokąd płyniesz, a potem jeszcze: zostań,
ale już żagle z papieru porywał wiatr i dął w nie. (…)
Ach, jakie dzwony muszli, gdym płynął wzdłuż martwych ulic.
Na próżno pościg ptaków - wysłany przez ciebie - prosił.”

... "Dom" ślimaka, np.„Prace i dnie” Hezjoda.
... Zbiór zasad do przestrzegania, posłuszeństwo, ład, np. koncha z "Władcy Much" Williama Goldinga (TUTAJ).
... Znak sfery sacrum, np. „Ballada wawelskich arkad (poemat symfoniczny)” Karola Wojtyły:

„Lud się gromadzi przed bramami świątyń.
Otworzyć! Wichry powydzierały bramy.
Muzykę anioły zbierają w alabastrowe konchy.”

... Element ciała ludzkiego. To nie tylko "muszle (małżowiny) uszne", ale również całe ciało, np. „Erotyk” Krzysztofa Kamila Baczyńskiego (jak zaraz się przekonamy, poeta często posługiwał się tym motywem):

„usłyszę w tobie morze delfinem srebrnie ryte,
w muszli twojego ciała szumiące snem”

i jego inne fragmenty: usta („Murzynka” Stephana Mallarmé), ręce, np. „Ballada morska” Baczyńskiego, w której początkowa idylla zamienia się w dramat:

„na korabiu z koralów jasnych
panieneczki błękitne się śmiały (...)
loki lotne jak obłoki kołysały
na przejrzystych muszelkach rąk.”

... Zapowiedź grozy (wojny), np. „Sens” Baczyńskiego („porcelanowe muszle głuchoty”).

Urocze realizacje motywu mamy w utworach dla dzieci. Dwa przykłady: "Nazywam się Muszelka" Holly Bourne (kilka słów o tej istotce TUTAJ) i „Muszla” Joanny M. Chmielewskiej (opowiastka o smoku i bocianie, czyli o przyjaźni i tęsknocie).

Muszla w innych tekstach kultury? Owszem! Sztuki plastyczne, np. "Narodziny Wenus" Sandro Botticellego. Symbol Camino de Santiago de Compostela i atrybut św. Jakuba (muszla pielgrzymia). Piosenka, np. „Pod Papugami” ("W kolorowe muszle gwiżdże wiatr") z repertuaru Czesława Niemena. Film, np. „Muszla” (reż. Flora Molinié).

Ps. Kilka literackich nawiązań do motywu morza na tym blogu: twórczość Karola Olgierda Borchardta (TUTAJ), Josepha Conrada (TUTAJ, TUTAJ, TUTAJ, TUTAJ, TUTAJ, TUTAJ), Arthura C. Clarke'a (TUTAJ), Olava Duuna (TUTAJ), Shūsaku Endō (TUTAJ), Hieronima Gołębiewskiego (TUTAJ), Thora Heyerdahla (TUTAJ), Jacka Londona (TUTAJ, TUTAJ), Fredericka Marryata (TUTAJ), Jerzego Szaniawskiego (TUTAJ), Władysława Wagnera (TUTAJ), Mariusza Zaruskiego (TUTAJ), Stefana Zweiga (TUTAJ), latarnie morskie (TUTAJ), okręty-widma (TUTAJ), podróże dookoła świata (TUTAJ), robinsonady (TUTAJ), tragedia "Titanica" (TUTAJ, TUTAJ).