Wrzesień. Kolejne grono nauczycieli złoży(ło) przyrzeczenie z okazji nadania kolejnego stopnia awansu. Pamiętam dzień we wczesnych latach 90. minionego wieku (pisze p. Basia), gdy ówczesny Dyrektor wezwał mnie i dwie starsze koleżanki do gabinetu. W ich obecności kazał mi odczytać akt ślubowania. Ślubowanie, przysięga, uroczyste przyrzeczenie. Wyrazy bliskoznaczne, choć nie tożsame. Co mogą znaczyć w literaturze? Kilka przykładów...
... Ślubowanie szkolne, najczęściej związane z pasowaniem na ucznia lub czytelnika, np. „Jacek, Wacek i Pankracek” Miry Jaworczakowej.
... Przysięga małżeńska, np. "Roksolanki" Szymona Zimorowica, bardzo oryginalny ślub Ani i Gilberta w "Wymarzonym domu Ani" Lucy Maud Montgomery lub - przeprowadzony w ukryciu przed wrogo nastawionymi członkami rodziny – Romea i Julii w tragedii Williama Szekspira. Często pojawia się w powieściach rzekach, np. „Noce i dnie” Marii Dąbrowskiej i TUTAJ.
... Pasowanie na rycerza i związane z nim ślubowanie kandydata, np. „Krzyżacy” Henryka Sienkiewicza.
... Przysięga wojskowa, np. wspomniana w „Opisie obyczajów za panowania Augusta III” Jędrzeja Kitowicza.... Przysięga powstańcza, np. Tadeusza Kościuszki: „Przysięga” Marii Konopnickiej, „Przysięga Kościuszki” Artura Oppmana. O wojsku także TUTAJ i TUTAJ.
... Przyrzeczenie harcerskie, np. „Kamienie na szaniec” Aleksandra Kamińskiego.
... Przyrzeczenie przedstawicieli zawodów zaufania publicznego. Przyrzeczenie lekarskie ("Przysięga Hipokratesa"), czasem trudne w realizacji, np. dla doktora Mansona z "Cytadeli" Archibalda Josepha Cronina (TUTAJ) i wielu medyków z "Ciał i dusz" Maxence’a Van Der Meerscha (TUTAJ), czy wręcz rażąco łamane, np. w czasie II wojny światowej przez lekarzy eksperymentujących na ludziach w hitlerowskich obozach zagłady (np. "Byłem asystentem doktora Mengele" Miklósa Nyiszli) i w Japonii, poprzez wiwisekcję przeprowadzaną na amerykańskich jeńcach (np. "Morze i trucizna" Shūsaku Endō, TUTAJ)... Przyrzeczenie prokuratora, sędziego, czasem prowadzące do wynaturzeń, np. Lawrence Wargrave z "I nie było już nikogo" Agathy Christie.
... Przysięga świadka w sądzie, np. „Świadek oskarżenia” Christie.
... Przysięga złożona przez Boga, np. ofiarowanie Izraelitom Ziemi Obiecanej (Wj 33, 1-3)… Przysięga człowieka złożona Bogu lub przed Bogiem, np. przymierze Abrahama z Abimelekiem (Rdz 21, 22-32), rozmowa Jakuba z Józefem (Rdz 47, 31). Także przysięgi, śluby nierozważne, ale niosące poważne konsekwencje, np. Jeftego (Sdz 11, 30-40) i Heroda podczas uczty z udziałem Salome (Mk 6, 24-28). Ostrzeżenie przed fałszywą przysięgą (np. Za 8, 17; Kpł 19, 11) i obłudą (np. Mt 23, 16-22)… Śluby kapłańskie, np. „Dar i Tajemnica” Jana Pawła II, "Własnego kapłaństwa się boję" Jana Twardowskiego… Śluby zakonne, np. „Konrad Wallenrod” Adama Mickiewicza (złożenie ślubów i przyjęcie godności Mistrza przez Waltera Alfa „dla zakonu zguby”), „Dzieje duszy” św. Teresy z Lisieux, „Dzienniczek” św. Faustyny... Ślubowanie Matce Bożej, czyli Lwowskie Śluby Jana Kazimierza (1656), np. „Potop” Henryka Sienkiewicza i Jasnogórskie Śluby Narodu (1956), np. „Zapiski więzienne” Stefana Wyszyńskiego, inne ślubowania zbiorowe i osobiste (zebrane w antologii „Bogarodzico – Dziewico. Polski almanach maryjny”, oprac. Antoni Podsiad).
... Przysięga hołdownicza lennika, np. opisana w „Kronice” Jana z Czarnkowa… Hołd pruski, np. „Proporzec albo Hołd pruski” Jana Kochanowskiego, „Hołd pruski” Janusza Teodora Dybowskiego.
… Przysięga prezydenta, np. „Czternasta kolonia” Steve’a Berry’ego, „Wiatraki bogów” Sidneya Sheldona, „Eisenhower. Żołnierz i prezydent” Stephena E. Ambrose’a.
… Przysięga składana sobie, związana z pomszczeniem kogoś, np. „Giaur” George’a Gordona Byrona, często powiązana z przysięgą składaną zmarłym, np. „Hamlet” Williama Szekspira.
... Inne uroczyste przyrzeczenia, np. „Śluby panieńskie, czyli magnetyzm serca” Aleksandra Fredry, „Świtezianka” Adama Mickiewicza, przewrotna „Przysięga” Kornela Makuszyńskiego…
Jeszcze kilka utworów… Pełna zadumy „Przysięga” Zbigniewa Herberta… Gorzka „Przysięga” Jacka Kaczmarskiego… Pochwała piękna, czyli „Przysięga” Włodzimierza Perzyńskiego… I dialogowa „Przysięga dziewczyny” Michała Bałuckiego… A „Zaślubiny” Alberta Camusa TUTAJ? Raczej niewiele mają wspólnego z tym, co wyraża tytuł. To bardzo inspirujące wielotematyczne szkice, a nawet swoiste memento dla Europy.
