Kamasutra (ok. 300 r. p.n.e.) Watsjajany Mallangi i Ars Amatoria (2 r. n.e.) Owidiusza. Indyjskie i rzymskie dzieła mają podobną, "poradnikową" formę. Oba też były wielokrotnie cenzurowane, nawet palone pod zarzutem niemoralnej treści.
Dekameron (ok. 1470) Giovanniego Boccaccia. 100 krótkich historii (w tym Sokół, czyli podręcznikowy, modelowy przykład noweli), to nie tylko erotyka. Ale uczciwie trzeba przyznać, że tej jest w Dekameronie niemało. A kto czytał, ten wie, że kobiety pokazane są w nim na ogół jako bardziej przedsiębiorcze w tej sferze… Znalazł się na rzymskim Indeksie już w 1559 r. Ponadto przez dziesięciolecia był zakazany w Stanach Zjednoczonych (na podstawie dokumentu Federal Anti-Obscenity Act, 1873). Trafił też na czarną listę National Organization of Decent Literature (1954 r.) za wulgarność, lubieżność i nieprzyzwoitość.
Pamiętniki Fanny Hill (oryg. Memories of a woman of pleasure, 1748) Johna Clelanda. Osiemnastowieczny bestseller o życiu londyńskiej prostytutki. Pierwsza książka będąca przedmiotem sprawy sądowej o obrazę obyczajów w Stanach Zjednoczonych.
Cierpienia młodego Wertera (1774, wyd. pol. 1877) Johanna Wolfganga Goethego. Ta powieść epistolarna jeszcze kilka lat temu była w Polsce lekturą (acz kontrowersyjną) w szkole średniej. Historia nieszczęśliwej miłości tytułowego bohatera, zakończona jego samobójstwem. Wkrótce po opublikowaniu wywarła tak wielki wpływ na czytelników, że wielu z nich postanowiło - jak Werter - rozstać się z życiem. Gdy znacząco wzrosła liczba samobójców (nierzadko z egzemplarzem książki w kieszeni), książka spotkała się z falą krytyki oraz - przez pewien czas - zakazem publikacji. Choć "werterowska gorączka" dawno w Europie minęła, pozycja nadal budzi pewne kontrowersje.
Kochanek Lady Chatterley (1928) Davida Herberta Lawrence'a. Historia tytułowej pary z okaleczonym podczas wojny mężem kobiety w tle. Zrazu uznana za obsceniczną i pornograficzną (w istocie – zawiera wyrazy do dziś uznane za wulgarne), chociaż z czasem, prawomocnym wyrokiem sądowym, oddalono ten zarzut (1960 r.). Pozycja z listy zakazanych w licznych krajach, na przykład w Australii, Japonii i Kanadzie.
Inne książki zakazywane ze względu na opisy erotyki, to na przykład utwory znanych skandalistów - Henry'ego Millera i Johna Updike'a, czy Lolita (1955, wyd. pol. 1991) Vladimira Nabokova, czasowo na listach prohibitów we Francji, Stanach Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii, Argentynie, Nowej Zelandii, a nawet w Republice Południowej Afryki.
Wspominany na początku Buszujący w zbożu (1951) Jerome'a Davida Salingera. Powieść adresowana dla dorosłego czytelnika, szybko zyskała popularność wśród młodzieży. Także polskiej. Budziła kontrowersje ze względu na wulgarny język (doliczono się w niej 725 "brzydkich" wyrazów), propagowanie nałogów i deprecjonowanie roli rodziny. Współcześnie znajduje się na liście lektur w szkołach średnich i wyższych we wszystkich krajach anglojęzycznych, chociaż w latach 1961-1982 była zakazana w szkołach i amerykańskich bibliotekach.
A oto dwie książki, których głównym tematem jest narkomania. Nagi lunch (1959) Williama S. Burroughsa. Autor napisał tekst, po czym pociął akapity i skleił w różnej kolejności, co dało efekt onirycznej, psychodelicznej biografii narkomana. Wkrótce po jej napisaniu uznano ją za obsceniczną (w Bostonie w latach 60. XX w.) i zakazano rozpowszechniania z powodu licznych scen erotycznych, które zresztą - szczerze powiedziawszy - do dziś mogą budzić niesmak. Ewenementem był proces sądowy (także w Bostonie). Wyrok skazujący, czyli zakaz publikacji, później uchylono. Tematykę uzależnienia podejmuje również Idź, zapytaj Alice (1971) Anonima (Beatrice Sparks). Wybór gatunku pamiętnika dla opisów eksperymentów narkotykowych i seksualnych bohaterki niemało przyczynił się do "kłopotów" książki. Trudno było ocenić, czy to autopsja, czy powieść. Intencją pisarki była przestroga przed używkami, ale została odczytana inaczej. Zawierała także dużo wulgaryzmów. Kilkakrotnie usuwano ją z amerykańskich bibliotek szkolnych i list lektur.
Lot nad kukułczym gniazdem (1962) Kena Keseya. Zakład psychiatryczny i jego mieszkańcy. Niewola i marzenia o wolności. Temat nienowy. Powieść umieszczona przez Time na liście stu najlepszych anglojęzycznych powieści (2005 r.), nie zawsze miała dobre recenzje. I nierzadko do dziś ich nie ma. Zarzucano jej wulgarne słownictwo i prezentowanie działalności przestępczej w pozytywnym świetle. W latach 70. zakazana w szkołach wielu amerykańskich stanów, stała się także powodem utraty pracy przez omawiającego ją podczas lekcji nauczyciela z St. Anthony Freedmont (stan Idaho, 1978). Nawet na przełomie tysiącleci, konkretnie – w 2000 r., na prośbę rodziców została wycofana z biblioteki jednej z kalifornijskich szkół.
 |
| Źródło |
Bibliografia (wybór)
Klukowski Bogdan, Władza i książka - dawniej i później, "Poradnik Bibliotekarza"2013, nr 12, s. 23-25.
Kuźmina Dariusz (red.), Bibliologia polityczna. Praca zbiorowa, Warszawa 2011. ISBN 978-83-61464-88-4. (Sygnatury: 168041, cz IB V-4/124 b).
Magris Claudio, Niebezpieczne książki, tłum. Joanna Ugniewska, "Zeszyty Literackie" nr 116 (2011), s. 82-84.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz