Dzisiaj dwa ćwiczenia. Kolejny temat „ikoniczny” i zagadnienie słowotwórcze.
Pytania
Ćwiczenie 1
Nawiązując do obrazu Bitwa pod Issos (1529) Albrechta Altdorfera, fragmentu Pieśni V. O Fridruszu, który pod Sokalem zabit od Tatarów Roku Pańskiego 1519 Mikołaja Sępa Szarzyńskiego oraz dwóch wybranych przez siebie tekstów kultury, omów różne sposoby przedstawienia bitew w tekstach kultury.
Pytania
Ćwiczenie 1
Nawiązując do obrazu Bitwa pod Issos (1529) Albrechta Altdorfera, fragmentu Pieśni V. O Fridruszu, który pod Sokalem zabit od Tatarów Roku Pańskiego 1519 Mikołaja Sępa Szarzyńskiego oraz dwóch wybranych przez siebie tekstów kultury, omów różne sposoby przedstawienia bitew w tekstach kultury.
 |
| źródło: Jan Białostocki: Sztuka cenniejsza niż złoto. Opowieść o sztuce europejskiej naszej ery, Warszawa 2001, s. 368 |
(…) jako z działa śmiertelnego
Kamień, płomienia gwałtem siarczystego
Z hukiem wyparty, jako przez wiatr rzadki
Leci przez ciała dając im upadki,
Tak mężny Fridrusz, gniewy ślachetnemi
Zapalon, z zamku z krzyki rycerskiemi
Wypadł i przeszedł zastęp niezliczony
Swą i tatarską prawie krwią zjuszony.
Tam zaś, by tygrys, gdy swe baczy dzieci
Miedzy myśliwcy, choć tysiąc strzał leci,
Wpada w pośrodek, nie o ratunk dbając,
Ale o pomstę, szkodzi i konając.
Taki był on mąż: widząc swój lud zbity,
Drugi związany, aż go znamienity
Duch ze krwią odbiegł, padł. (…)
Ćwiczenie 2
Wyjaśnij zasadę utworzenia wyrazów: goryl, hipermarket, kabel, lekarz, notebook, T-shirt, zmywarka, żaroodporny.
Kamień, płomienia gwałtem siarczystego
Z hukiem wyparty, jako przez wiatr rzadki
Leci przez ciała dając im upadki,
Tak mężny Fridrusz, gniewy ślachetnemi
Zapalon, z zamku z krzyki rycerskiemi
Wypadł i przeszedł zastęp niezliczony
Swą i tatarską prawie krwią zjuszony.
Tam zaś, by tygrys, gdy swe baczy dzieci
Miedzy myśliwcy, choć tysiąc strzał leci,
Wpada w pośrodek, nie o ratunk dbając,
Ale o pomstę, szkodzi i konając.
Taki był on mąż: widząc swój lud zbity,
Drugi związany, aż go znamienity
Duch ze krwią odbiegł, padł. (…)
Ćwiczenie 2
Wyjaśnij zasadę utworzenia wyrazów: goryl, hipermarket, kabel, lekarz, notebook, T-shirt, zmywarka, żaroodporny.
Odpowiedzi
Ćwiczenie 1
Tematem obrazu Altdorfera jest bitwa Aleksandra Wielkiego z wojskami Dariusza, króla perskiego (listopad 333 r. p.n.e.), pokazana „z lotu ptaka”, jakby z chmur. Pomimo panoramicznego ujęcia, chaos walki jest pozorny, bo wszystkie szczegóły i postaci przedstawiono bardzo precyzyjnie. W centrum, tuż pod sznurem zwisającym z umieszczonej na górze tablicy, widzimy Aleksandra. Usytuowanie postaci wodza w środku walki i pod napisem, niejako „między niebem a ziemią”, sugeruje jego doniosłe znaczenie w dziejach. Ruchy walczących stron mają odbicie w układzie chmur ponad głowami wojowników. Wzburzeniu wśród wojowników odpowiada poruszenie i udramatyzowanie otaczającego ich pejzażu. Ruch, którego tu jest pełno, sprawia jednak wrażenie w pełni uporządkowanego, bo na Ziemi „kontroluje” go wódz, a „kosmiczna” perspektywa upewnia nas w przekonaniu, że nad wzburzonymi obłokami także jest panujący nad wszystkim Obserwator (z tej perspektywy oglądamy przebieg działań).
Opis bitwy w wierszu Sępa Szarzyńskiego także jest dynamiczny. Rozpoczyna go rozbudowane porównanie (dwie strofy), ale zasadniczym „budulcem” są liczne przerzutnie, inwersje i czasowniki ruchu (wyparty, leci, wypadł, wpada). Odwagę rycerza podkreśla nie tylko porównanie (by tygrys = jak tygrys), ale też zdania: przeszedł zastęp niezliczony, szkodzi i konając (= nawet konając, szkodzi).
Inne teksty kultury, w których przedstawiono bitwy, to liczne obrazy, np. w Polsce: Szymona Boguszowicza (Bitwa pod Kłuszynem), Wojciecha Kossaka (przedstawienie bitew powstania listopadowego), Artura Grottgera (powstanie styczniowe, np. Bitwa), Jana Matejki (Bitwa pod Grunwaldem), Jerzego Kossaka (Cud nad Wisłą) itp.
Bitwy pojawiają się w filmach historycznych. Ukazują dzieje od najdawniejszych (np. Aleksander, reż. Oliver Stone, 2004), poprzez średniowiecze (np. Braveheart – Waleczne Serce, reż. Mel Gibson, 1995 i wiele filmów z cyklu arturiańskiego – zob. TUTAJ, TUTAJ i TUTAJ), kolejne epoki (np. Trylogia sfilmowana przez Jerzego Hoffmana; Gettysburg, reż. Ron Maxwell III, 1993), aż po II wojnę światową (np. Przełęcz ocalonych, reż. Mel Gibson, 2016; Dywizjon 303. Historia prawdziwa, reż. Denis Delić, 2018) i okres późniejszy (np. Czas Apokalipsy, reż. Francis Ford Coppola, 1979).
Bitwy w literaturze to temat również bardzo szeroki. Z epiki można wziąć pod uwagę np. Iliadę Homera; Pieśń o Rolandzie (np. bitwa w wąwozie Roncevaux); Jerozolimę wyzwoloną Torquata Tassa (dzieje pierwszej krucjaty); Transakcję wojny chocimskiej Wacława Potockiego; Trylogię Henryka Sienkiewicza: Ogniem i mieczem (np. Zbaraż), Potop (niektóre bitwy z lat 1655-1656: pod Ujściem i Gołębiem, Jarosławiem, Kozienicami, Warką, Prostkami, oblężenie Jasnej Góry, Zamościa i Warszawy) i Pana Wołodyjowskiego (np. kamieniec Podolski), także Krzyżaków (Grunwald); Wojnę i pokój Lwa Tołstoja (np. Borodino); Pana Tadeusza (Księga IX) Adama Mickiewicza; Dywizjon 303 Arkadego Fiedlera; Szkice spod Monte Cassino Melchiora Wańkowicza; reportaże Corneliusa Ryana (Najdłuższy dzień, O jeden most za daleko) i wiele innych. Mamy też bitwę „na wesoło”, czyli Monachomachię Ignacego Krasickiego.
Dramat może reprezentować np. Makbet Williama Shakespeare’a (Szekspira), a lirykę – np. Sowiński w okopach Woli Juliusza Słowackiego; Reduta Ordona Mickiewicza; Dwie krople Zbigniewa Herberta lub Z głową na karabinie i inne wiersze Krzysztofa Kamila Baczyńskiego.
Ćwiczenie 1
Tematem obrazu Altdorfera jest bitwa Aleksandra Wielkiego z wojskami Dariusza, króla perskiego (listopad 333 r. p.n.e.), pokazana „z lotu ptaka”, jakby z chmur. Pomimo panoramicznego ujęcia, chaos walki jest pozorny, bo wszystkie szczegóły i postaci przedstawiono bardzo precyzyjnie. W centrum, tuż pod sznurem zwisającym z umieszczonej na górze tablicy, widzimy Aleksandra. Usytuowanie postaci wodza w środku walki i pod napisem, niejako „między niebem a ziemią”, sugeruje jego doniosłe znaczenie w dziejach. Ruchy walczących stron mają odbicie w układzie chmur ponad głowami wojowników. Wzburzeniu wśród wojowników odpowiada poruszenie i udramatyzowanie otaczającego ich pejzażu. Ruch, którego tu jest pełno, sprawia jednak wrażenie w pełni uporządkowanego, bo na Ziemi „kontroluje” go wódz, a „kosmiczna” perspektywa upewnia nas w przekonaniu, że nad wzburzonymi obłokami także jest panujący nad wszystkim Obserwator (z tej perspektywy oglądamy przebieg działań).
Opis bitwy w wierszu Sępa Szarzyńskiego także jest dynamiczny. Rozpoczyna go rozbudowane porównanie (dwie strofy), ale zasadniczym „budulcem” są liczne przerzutnie, inwersje i czasowniki ruchu (wyparty, leci, wypadł, wpada). Odwagę rycerza podkreśla nie tylko porównanie (by tygrys = jak tygrys), ale też zdania: przeszedł zastęp niezliczony, szkodzi i konając (= nawet konając, szkodzi).
Inne teksty kultury, w których przedstawiono bitwy, to liczne obrazy, np. w Polsce: Szymona Boguszowicza (Bitwa pod Kłuszynem), Wojciecha Kossaka (przedstawienie bitew powstania listopadowego), Artura Grottgera (powstanie styczniowe, np. Bitwa), Jana Matejki (Bitwa pod Grunwaldem), Jerzego Kossaka (Cud nad Wisłą) itp.
Bitwy pojawiają się w filmach historycznych. Ukazują dzieje od najdawniejszych (np. Aleksander, reż. Oliver Stone, 2004), poprzez średniowiecze (np. Braveheart – Waleczne Serce, reż. Mel Gibson, 1995 i wiele filmów z cyklu arturiańskiego – zob. TUTAJ, TUTAJ i TUTAJ), kolejne epoki (np. Trylogia sfilmowana przez Jerzego Hoffmana; Gettysburg, reż. Ron Maxwell III, 1993), aż po II wojnę światową (np. Przełęcz ocalonych, reż. Mel Gibson, 2016; Dywizjon 303. Historia prawdziwa, reż. Denis Delić, 2018) i okres późniejszy (np. Czas Apokalipsy, reż. Francis Ford Coppola, 1979).
Bitwy w literaturze to temat również bardzo szeroki. Z epiki można wziąć pod uwagę np. Iliadę Homera; Pieśń o Rolandzie (np. bitwa w wąwozie Roncevaux); Jerozolimę wyzwoloną Torquata Tassa (dzieje pierwszej krucjaty); Transakcję wojny chocimskiej Wacława Potockiego; Trylogię Henryka Sienkiewicza: Ogniem i mieczem (np. Zbaraż), Potop (niektóre bitwy z lat 1655-1656: pod Ujściem i Gołębiem, Jarosławiem, Kozienicami, Warką, Prostkami, oblężenie Jasnej Góry, Zamościa i Warszawy) i Pana Wołodyjowskiego (np. kamieniec Podolski), także Krzyżaków (Grunwald); Wojnę i pokój Lwa Tołstoja (np. Borodino); Pana Tadeusza (Księga IX) Adama Mickiewicza; Dywizjon 303 Arkadego Fiedlera; Szkice spod Monte Cassino Melchiora Wańkowicza; reportaże Corneliusa Ryana (Najdłuższy dzień, O jeden most za daleko) i wiele innych. Mamy też bitwę „na wesoło”, czyli Monachomachię Ignacego Krasickiego.
Dramat może reprezentować np. Makbet Williama Shakespeare’a (Szekspira), a lirykę – np. Sowiński w okopach Woli Juliusza Słowackiego; Reduta Ordona Mickiewicza; Dwie krople Zbigniewa Herberta lub Z głową na karabinie i inne wiersze Krzysztofa Kamila Baczyńskiego.
Ćwiczenie 2
Goryl - neosemantyzm, wyraz posiadający pierwotnie inne znaczenie (nazwa zwierzęcia), w nowym sensie oznacza "ochroniarza";
hipermarket - wyraz zapożyczony, złożenie;
kabel - neosemantyzm, wyraz posiadający pierwotnie inne znaczenie ("przewód elektryczny"), w nowym sensie oznacza "donosiciela";
lekarz - nazwa zawodu, utworzona przez dodanie do tematu lek- formantu -arz;
notebook – zapożyczenie z języka angielskiego;
T-shirt - zapożyczenie z języka angielskiego;
zmywarka - nazwa przedmiotu, utworzona przez dodanie do tematu czasownika zmyw- formantu –ark(a);
żaroodporny - złożenie z dwóch tematów z pomocą śródrostka -o-.
Goryl - neosemantyzm, wyraz posiadający pierwotnie inne znaczenie (nazwa zwierzęcia), w nowym sensie oznacza "ochroniarza";
hipermarket - wyraz zapożyczony, złożenie;
kabel - neosemantyzm, wyraz posiadający pierwotnie inne znaczenie ("przewód elektryczny"), w nowym sensie oznacza "donosiciela";
lekarz - nazwa zawodu, utworzona przez dodanie do tematu lek- formantu -arz;
notebook – zapożyczenie z języka angielskiego;
T-shirt - zapożyczenie z języka angielskiego;
zmywarka - nazwa przedmiotu, utworzona przez dodanie do tematu czasownika zmyw- formantu –ark(a);
żaroodporny - złożenie z dwóch tematów z pomocą śródrostka -o-.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz