Kącik Maturzysty - 115: Stylistyka literacka

Dzisiaj kilka ćwiczeń ze stylistyki. Pamiętajmy, że np. interpretacja wierszy  przydaje się nie tylko podczas egzaminu pisemnego, ale także przy tematach ustnych (np. tych, w których powinniśmy wskazać motywy w tekstach kultury). Nikt zatem nie może założyć, że skoro pisze rozprawkę, nie musi umieć interpretować wierszy. Ćwiczenia na pewno się przydadzą.

Ćwiczenie 1
Podaj nazwy podkreślonych środków stylistycznych w wierszu Póki my żyjemy Juliana Przybosia:

Huk armat na wysokość łun
wzrósł,
niebo wali się z trzaskiem.
Bezbronny, wbity pociskami w grunt,
błagam o karabin jak skazaniec o łaskę
i tylko krzyczę - niecelnie,
z rannych i martwych wstawszy.
Mój wzrok po torach bomb strącony w gruz
przypada do Warszawy.

Aż w rozpękły na dwoje słuch
płacz mężczyzn wpadł - i ich, jak nabój, milczenie:

W tej chwili zginął mój brat.

Żegnam was, unoszący za granicę głowy,
uciekający do broni,
gdy tu, w rozwalonym schronie,
z jeszcze żywych ostatniego tchu
odtworzyłbym nasz hymn narodowy.

 Ćwiczenie 2
Jaki środek stylistyczny występuje w obu przykładach (pomijając epitety):
Droga ku sławie - w sławnym urodzenie
Domu,
(Mikołaj Sęp Szarzyński, Pieśń IV. O cnocie ślacheckiej)

(...) aż go znamienity
duch ze krwią odbiegł,
Padł.
(Mikołaj Sęp Szarzyński, Pieśń V. O Fridruszu [...])

Ćwiczenie 3
W jaki sposób zbudowano metaforę w wierszu Ballada o umierającym sezonie Jonasza Kofty?

Na pustej plaży umierał sezon
Już prawie martwy dogorywał

Ćwiczenie 4
Jaki środek stylistyczny dominuje w tym tekście:

Gdzie łączka zielona, tam już posieczona,
gdzie dziewczyna ładna, tam już ożeniona.
Gdzie trawka zielona, tam ją gąski skubią,
która panna ładna, to ja chłopcy lubią.

Ćwiczenie 5
Wskaż neologizmy we fragmencie wiersza Śnigrobek Bolesława Leśmiana:

Kiedy las od ukąszeń zmór drzewnych pożółciał,
Śnigrobek, błękitnawo zapatrzony w paproć -
Wędrownie się zazłocił - z dali w dal - po dwakroć,
Aż się wsnuł do krainy półduchów i półciał.

Tam ukochał przestwornie mgłę - nierozeznawkę,
Co się na wznak - uśmiecha, a na klęczkach - ginie,
Albo się uwysmukla - podobna dziewczynie,
Która los w snach zgubiła, jak pustą zabawkę.

Odpowiedzi

Ćwiczenie 1
Huk wzrósł – metafora,
niebo wali się - metafora,

wbity pociskami w grunt - metafora,

błagam o karabin jak skazaniec o łaskę – porównanie,
i tylko krzyczę - niecelnie - elipsa,

z rannych i martwych wstawszy  - elipsa,
wzrok po torach bomb strącony w gruz – rozbudowana metafora, inwersja,
w rozpękły na dwoje słuch (...) płacz mężczyzn wpadł - metafora, synestezja,

jak nabój, milczenie  - porównanie i oksymoron,
Żegnam was, unoszący za granicę głowy – apostrofa,
z jeszcze żywych ostatniego tchu odtworzyłbym hymn – inwersja, anakolut.

Ćwiczenie 2
Elipsa.

Ćwiczenie 3
Metafora stanowi przekształcenie związku frazeologicznego „martwy sezon”, polegające na jego udosłownieniu.

Ćwiczenie 4
Paralelizm. To częsty środek stylistyczny stosowany w poezji ludowej, z które pochodzi zacytowany fragment. Jednym z ważniejszych środków stylistycznych w tym tekście jest też anafora (gdzie).

Ćwiczenie 5
Śnigrobek, pożółciał, zazłocił się, wsnuł się, przestwornie, nierozeznawka, uwysmukla się. Można także dodać półduchy i półciała.