Książki (nie)zapomniane (10) - Kraj, w którym kobiety kradną mężczyzn.

MARIAN BRANDYS (1912-1998) znany jest głównie jako autor obszernych powieści historycznych, zdecydowanie mniej - jako twórca literatury faktu. Ale jego reportaże Śladami Stasia i Nel oraz Z panem Biegankiem w Abisynii należą już do klasyki gatunku.

Kilkadziesiąt lat po opisanych przez Henryka Sienkiewicza we W pustyni i w puszczy wydarzeniach, Brandys wyjeżdża do Afryki. W czasach powstania Mahdiego było tam niespokojnie, w 1956 roku też nie jest inaczej. Trwają walki wewnętrzne. Powstają nowe państwa. Oczy wielu ludzi na całym świecie uważnie patrzą na Czarny Ląd.

Te dwie książki stanowią cenne źródło informacji o Afryce z połowy XX wieku, a także obfitą skarbnicę ciekawostek o językach, obyczajach, zajęciach miejscowej ludności. Na przykład chętnie jadany w ówczesnej Abisynii ostry sos uot… Czy to nie interesujące, że składał się z czerwonego pieprzu i starego masła? Już sobie możemy wyobrazić jego wyborny smak! A zwyczaj serwowania kawy: w Etiopii podanie jej gościom oznacza, że powinni zakończyć wizytę. Skoro o kawie mowa… Ta najlepsza na globie, harari, pachnie wanilią. Właśnie w Etiopii znajduje się ojczyzna czarnego napoju. I choć na mapie kraju widnieje miejscowość Kaffa, mieszkańcy nie znają wyrazu „kawa”. Po amharsku mówi się na nią „buna”, a pija… ze solą. Rzadziej – jak czasem u nas – z miodem i korzeniami. Ale śmiech tubylców wywołuje wzmianka, że można ją podawać z mlekiem.

A może coś o obyczajach? Weźmy na przykład kobiety z plemienia Galla, które – pragnąc wyjść za mąż – porywają chłopaków. Wystarczy, że nocą przeskoczą przez plot, za którym mieszka wybrany, aby ten czyn został „uznany” za uprowadzenie. Rozmarzony towarzysz wędrówek Brandysa (pan Bieganek) stwierdził, że gdyby w Polsce był taki zwyczaj, z pewnością nie zostałby starym kawalerem…

Takie właśnie są reportaże Brandysa. Sporo obserwacji i humoru. Jednocześnie – niemało wiedzy o przemianach politycznych na tym kontynencie w czasie, gdy jego mapa polityczna znacząco się zmieniała. I liczne nawiązania do powieści Sienkiewicza. Kto lubił czytać o przygodach Stasia i Nel, z pewnością sięgnie po tę pozycję. Jej fragmenty mogą również stanowić interesujące uzupełnienie lekcji o przygodach niezapomnianych bohaterów naszego dzieciństwa. Kto zaś preferował w szkole inne lektury, ale lubił geografię, podróże, przygodę, także znajdzie tu coś dla siebie.


Brandys Marian, Śladami Stasia i Nel; Z panem Biegankiem w Abisynii, wyd. 1 w tej edycji, Londyn, PULS, 1993. ISBN 0-907587-88-7. (Sygnatura: 137790).
Brandys Marian, Śladami Stasia i Nel, Warszawa, „Nasza Księgarnia”, 1963. (Sygnatury: BS 36064, 53788).
Brandys Marian, Z panem Biegankiem w Abisynii, Warszawa, „Nasza Księgarnia”, 1969. (Sygnatura: 48764).