Książki (nie)zapomniane - Zwycięstwa (moralne) i klęski (życiowe)

…rezygnacja z jednego może w czym innym okaże się wreszcie wzniosłym zwycięstwem. Tylko w czym? W czym? 

To cytat z Nocy i dni Marii Dąbrowskiej, który doskonale charakteryzuje także dylematy bohaterów powieści szkockiego pisarza, ARCHIBALDA JOSEPHA CRONINA (1896-1981). Zwycięstwa moralne są w jego powieściach nierozerwalnie połączone z klęskami w życiu osobistym bohaterów, czasem wręcz z całkowitą ruiną wszystkiego, co im bliskie i drogie.

Cytadela. Historia młodego, pełnego ideałów i marzeń lekarza, Andrzeja Mansona, podejmującego pracę w niewielkiej górniczej osadzie. Niespokojny romantyk, walcząc z epidemią chorób płuc wśród robotników, musi jednocześnie rzucić wyzwanie miejscowym „układom” i wygodnictwu kolegów po fachu. Zyskuje małą grupę przyjaciół i sporo wrogów. Ale z czasem sił do nieustannych batalii mu ubywa; przyjmuje reguły gry konkurencji, wchodząc tym samym w jej szeregi. Kłopoty jednak nie znikają. Teraz znowu kochająca żona traktuje go jak obcego, zarzucając mu zdradę ideałów. Szamocząc się, szuka pociechy w towarzystwie, gromadzeniu pieniędzy oraz… u innej kobiety. Czy przyjdzie opamiętanie? Czy znajdzie sposób, by naprawić to, co zawsze było jego siłą – własne małżeństwo? I jaką cenę trzeba będzie zapłacić za popełnione winy?...

Dziennik Północy – to tytuł prowincjonalnej gazety. Jej redaktor naczelny, Henryk Page, żarliwie walczy o utrzymanie się na rynku wydawniczym. Konkurencja dąży do przejęcia jego tytułu i stworzenia potężnego koncernu, więc nie przebiera w środkach. Część współpracowników przechodzi na drugą stronę barykady. Nie znajduje wsparcia u żony i córki. Pogrążony w depresji syn też nie jest żadną pomocą. Jedyną przyjaciółką zdaje się być synowa. I właśnie w nią przeciwnik uderzy z największą siłą, zamierzając ujawnić kompromitujące szczegóły z jej przeszłości. Ale konkurencja też ma wroga… Kto kogo pokona? I znowu, jak zawsze w twórczości Cronina, ktoś będzie musiał zapłacić za czyjeś winy własnym cierpieniem, może nawet życiem… Książka napisana wiele lat temu, a porusza zagadnienia tak bardzo aktualne obecnie: kwestię bezwzględnej walki na rynku mediów, pomijającej sprawy elementarne – uczciwość, prawdomówność i zwykłą przyzwoitość…

Cronin A.J., Cytadela, przeł. [z ang.] Józef Szpecht, wyd. 2, Warszawa, Instytut Wydawniczy „Pax”, 1972. (Sygnatura: 54101).
Cronin A.J., Cytadela, przeł. [z ang.] Józef Szpecht, [wyd. 3], Warszawa, Instytut Wydawniczy „Pax”, 1984. ISBN 83-211-0374-X. (Sygnatura: 106522).
Cronin A.J., Dziennik Północy, przeł. [z ang.] Krystyna Tarnowska, Warszawa, Instytut Wydawniczy „Pax”, 1961. (Sygnatura: 31865).