Płoną góry, płoną lasy w przedwieczornej mgle,
Stromym zboczem dnia słońce chyli się
(z repertuaru Czerwonych Gitar)
Święto Lasu. Po raz pierwszy obchodzono je w Polsce 29 kwietnia 1933 r. Odtąd daty były różne. Ponad 20 lat później (1959 r.) w Zarządzie Głównym Ligi Ochrony Przyrody powstał Komitet Dni Lasu, a same Dni zaczęto celebrować corocznie w pierwszym tygodniu czerwca. Z tej miłej, "zielonej" okazji przypomnimy niektóre literackie ujęcia "leśnego" motywu.
Stromym zboczem dnia słońce chyli się
(z repertuaru Czerwonych Gitar)
Święto Lasu. Po raz pierwszy obchodzono je w Polsce 29 kwietnia 1933 r. Odtąd daty były różne. Ponad 20 lat później (1959 r.) w Zarządzie Głównym Ligi Ochrony Przyrody powstał Komitet Dni Lasu, a same Dni zaczęto celebrować corocznie w pierwszym tygodniu czerwca. Z tej miłej, "zielonej" okazji przypomnimy niektóre literackie ujęcia "leśnego" motywu.
 |
| Źródło |
Był wcześniej niż cywilizacja (np. Walka o ogień Josepha H. Rosny'ego). Prastary bór. Porastał przedpiastowską krainę nad Wisłą. Takim jest w Legendzie o Lechu, Czechu i Rusie, w licznych baśniach i w najznamienitszych tekstach ukazujących najdalszą przeszłość - Starej baśni Józefa Ignacego Kraszewskiego, Godach życia Antoniego Sygietyńskiego, rapsodzie Drzewiej Władysława Orkana, Puszczy Jodłowej Stefana Żeromskiego, Krzyżakach Henryka Sienkiewicza. Ślady ostępu, który przetrwał setki lat, to matecznik z Pana Tadeusza Adama Mickiewicza. Las stanowi symbol potęgi natury we fraszce Do gór i lasów Jana Kochanowskiego, w Kantacie o lasach Kazimierza Wierzyńskiego, w słynącej z opisów przyrody powieści Nad Niemnem Elizy Orzeszkowej, a z literatury Zachodu - w balladzie Król elfów (Król olszyn) Johanna Wolfganga Goethego.
 |
| Źródło |
Las nierzadko jest świadkiem znaczących wydarzeń: powstań narodowych (Gloria victis! Elizy Orzeszkowej, Echa leśne Żeromskiego), zawieruchy wojennej (Z lasu, Mazowsze, Idzie pluton przez zielony las Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, Do piachu Tadeusza Różewicza) - nie tylko w Europie, ale też na innych kontynentach (np. Most na rzece Kwai Pierre'a Boulle'a). Pomaga znaleźć równowagę duchową po traumatycznych przeżyciach (Jak dobrze Różewicza). Bywa "podmiotem" i tłem konfliktów społecznych (Chłopi Władysława St. Reymonta).
 |
| Źródło |
Las to schronienie. Dom. Jest nim dla bohaterów dramatów Jerzego Szaniawskiego (Dziewczyna z lasu, W lesie, jednoaktówka Matka, wchodząca w skład Dwóch teatrów), Kubusia Puchatka i jego przyjaciół (Las Stumilowy w utworach Alana Alexandra Milne'a) czy dla Tristana i Izoldy Josepha Bédiera, uciekających przed gniewem króla Marka. Nierzadko mieszkają w nim banici (Robin Hood Howarda Pyle'a, Ivanhoe Waltera Scotta), zbójcy (Powrót taty Mickiewicza). I pustelnicy (Dziadów część IV Mickiewicza, Balladyna Juliusza Słowackiego).
Przyjazny las jest miejscem rozrywek, spacerów, spotkań (Pan Tadeusz; Lasek Buloński z powieści Honoré de Balzaca, np. z Ojca Goriota). Najmilej chyba kojarzą się Las Gwiazdkowy i Gaj Konfiturowy z Cukierkowa (Dziadek do Orzechów Ernsta Theodora Amadeusa Hoffmanna). Do pewnego stopnia pozwala się "oswoić" człowiekowi (Przypadki Robinsona Crusoe Daniela Defoe'a). Ale potrafi też pokazać groźne oblicze, stając się pełnoprawnym "bohaterem" utworu (np. odnosi się wrogo do zbrodniarki z Lilij Mickiewicza), wręcz mścicielem (Las Birnamski z Makbeta Williama Shakespeare'a), nieprzyjaznym miejscem zbrodni (Balladyna) i okrucieństwa (Jądro ciemności Josepha Conrada). Podobnie niegościnne środowisko, Las Najsmutniejszy, przemierza "z duszą na ramieniu" bohater O chłopcu, który szukał domu Ireny Jurgielewiczowej.
Przyjazny las jest miejscem rozrywek, spacerów, spotkań (Pan Tadeusz; Lasek Buloński z powieści Honoré de Balzaca, np. z Ojca Goriota). Najmilej chyba kojarzą się Las Gwiazdkowy i Gaj Konfiturowy z Cukierkowa (Dziadek do Orzechów Ernsta Theodora Amadeusa Hoffmanna). Do pewnego stopnia pozwala się "oswoić" człowiekowi (Przypadki Robinsona Crusoe Daniela Defoe'a). Ale potrafi też pokazać groźne oblicze, stając się pełnoprawnym "bohaterem" utworu (np. odnosi się wrogo do zbrodniarki z Lilij Mickiewicza), wręcz mścicielem (Las Birnamski z Makbeta Williama Shakespeare'a), nieprzyjaznym miejscem zbrodni (Balladyna) i okrucieństwa (Jądro ciemności Josepha Conrada). Podobnie niegościnne środowisko, Las Najsmutniejszy, przemierza "z duszą na ramieniu" bohater O chłopcu, który szukał domu Ireny Jurgielewiczowej.
 |
| Źródło |
Literatura przygodowa. Pamiętamy? W pustyni i w puszczy Sienkiewicza, liczne powieści Julesa Verne'a (np. Napowietrzna wioska, Pięć tygodni w balonie, szczególnie piękny, podwodny las w 20 000 mil podmorskiej żeglugi), cykl Alfreda Szklarskiego o Tomku Wilmowskim i wiele innych.
Osobny, obszerny temat: las, puszcza, dżungla w podróżniczej literaturze faktu. Przykłady? Z kamerą i strzelbą przez Mato Grosso Tony'ego Halika, W selwasach Paragwaju Mieczysława Lepeckiego, Zwierzęta z lasu dziewiczego, Piękna, straszna Amazonia Arkadego Fiedlera (i inne tego autora), reportaże Wojciecha Cejrowskiego.
Osobny, obszerny temat: las, puszcza, dżungla w podróżniczej literaturze faktu. Przykłady? Z kamerą i strzelbą przez Mato Grosso Tony'ego Halika, W selwasach Paragwaju Mieczysława Lepeckiego, Zwierzęta z lasu dziewiczego, Piękna, straszna Amazonia Arkadego Fiedlera (i inne tego autora), reportaże Wojciecha Cejrowskiego.
 |
| Źródło |
Las oznacza czasem labirynt życia. W życia wędrówce, na połowie czasu (...) w głębi ciemnego znalazłem się lasu. Tak, dobrze kojarzymy! To Boska Komedia Dantego Alighieri! Zacytowana też - trochę prześmiewczo - w Ferdydurke Witolda Gombrowicza. Swoistym przewodnikiem po meandrach losu własnego, rodziny czy rodu były sylwy, czyli gatunek staropolskiego piśmiennictwa, który wziął nazwę od łacińskiego silva (las). Zapisywano w nich utwory literackie, ale też czyniono notatki na temat gospodarstwa, wydatków, kulinariów, upamiętniano rocznice i wydarzenia z bliższej oraz dalszej okolicy, uwieczniano codzienność.
Las jest naturalnym środowiskiem życia bohaterów literatury realistycznej (np. A lasy wiecznie śpiewają Tygve Gulbranssena, Lato leśnych ludzi Marii Rodziewiczówny), ale także wszystkich innych istot (nie tylko ludzkich!) w literaturze fantasy i science-fiction. Na przykład: Las Między Światami (Opowieści z Narnii Clive'a Staplesa Lewisa), Lorien, czyli Złoty Las (Władca Pierścieni Johna Ronalda Reuela Tolkiena), Baśniobór Brandona Mulla, Brokilon (Wiedźmin Andrzeja Sapkowskiego).
Las jest naturalnym środowiskiem życia bohaterów literatury realistycznej (np. A lasy wiecznie śpiewają Tygve Gulbranssena, Lato leśnych ludzi Marii Rodziewiczówny), ale także wszystkich innych istot (nie tylko ludzkich!) w literaturze fantasy i science-fiction. Na przykład: Las Między Światami (Opowieści z Narnii Clive'a Staplesa Lewisa), Lorien, czyli Złoty Las (Władca Pierścieni Johna Ronalda Reuela Tolkiena), Baśniobór Brandona Mulla, Brokilon (Wiedźmin Andrzeja Sapkowskiego).
 |
| Źródło |
Godnym osobnego artykułu jest motyw lasu w piosence... Harcerskiej (np. Płonie ognisko i szumią knieje, Płonie ognisko w lesie) ...Powstańczej (np. Do Kampinosu, Jedzie ułan lasem, Hej, strzelcy wraz) ...Wojennej, partyzanckiej i do niej nawiązującej (np. Dziś do ciebie przyjść nie mogę, Rozszumiały się wierzby płaczące, Oka, czy piękny Biały krzyż z repertuaru Czerwonych Gitar) ...Patriotycznej (Idzie żołnierz borem, lasem) ...Lirycznej (zacytowane na początku Płoną góry, płoną lasy lub Nie spoczniemy). Może ktoś kiedyś podejmie ten temat?
Czytelnik już aktualnie wypoczywający (lub mieszkający) w lesie, zapewne zamyśli się przez chwilę nad różnorodnością utworów literackich podejmujących ten motyw. A my - z zawodowego obowiązku, który już dawno stał się przyjemnością - zachęcamy do lektury! Wiele z tych dzieł mamy w zbiorach. Zapraszamy, gdyż latem (jak chyba wiadomo) również je udostępniamy.
Czytelnik już aktualnie wypoczywający (lub mieszkający) w lesie, zapewne zamyśli się przez chwilę nad różnorodnością utworów literackich podejmujących ten motyw. A my - z zawodowego obowiązku, który już dawno stał się przyjemnością - zachęcamy do lektury! Wiele z tych dzieł mamy w zbiorach. Zapraszamy, gdyż latem (jak chyba wiadomo) również je udostępniamy.
 |
| Źródło |
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz