Dzisiaj pochylimy się nad antyestetyzmem i jego rolą w tekstach kultury. Przypomnimy sobie także pojęcie „skrótowce”.
Pytania
Ćwiczenie 1
Czy tylko epatowanie brzydotą? Inspirując się wierszem Czyści Stanisława Grochowiaka, obrazem Śmierć i dziewczyna (1517) Hansa Baldunga Griena oraz dwoma wybranymi przez siebie utworami literackimi, przedstaw filozofię antyestetyzmu (turpizmu).
Pytania
Ćwiczenie 1
Czy tylko epatowanie brzydotą? Inspirując się wierszem Czyści Stanisława Grochowiaka, obrazem Śmierć i dziewczyna (1517) Hansa Baldunga Griena oraz dwoma wybranymi przez siebie utworami literackimi, przedstaw filozofię antyestetyzmu (turpizmu).
Wolę brzydotę
Jest bliżej krwiobiegu
Słów gdy prześwietlać
Je i udręczać
Ona ukleja najbogatsze formy
Ratuje kopciem
Ściany kostnicowe
W zziębłość posągów
Wkłada zapach mysi
Są bo na świecie ludzie tak wymyci
Że gdy przechodzą
Nawet pies nie warknie
Choć ani święci
Ani są też cisi
 |
| źródło: Wielcy malarze. Ich życie, inspiracje i dzieło. Cz. 150, Wrocław 2004, s. 15 |
Ćwiczenie 2
Określ, jakie to typy skrótowców: 1/ skrótowce literowe, tzn. literowce, 2/ skrótowce głoskowe, tzn. głoskowce, 3/ skrótowce grupowe (sylabowe), tzn. grupowce (sylabowce), 4/ skrótowce mieszane, czyli kombinowane:
PZMot [Polski Związek Motorowy],
ZUS [Zakład Ubezpieczeń Społecznych],
KZGM [Komunalny Zakład Gospodarki Mieszkaniowej],
KRUS [Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego],
KZKGop [Komunikacyjny Związek Komunalny Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego],
SGPiS [Szkoła Główna Planowania i Statystyki],
AZS [Akademicki Związek Sportowy],
PAN [Polska Akademia Nauk],
Polfa [Polska Farmacja],
Pafawag [Państwowa Fabryka Wagonów].
Określ, jakie to typy skrótowców: 1/ skrótowce literowe, tzn. literowce, 2/ skrótowce głoskowe, tzn. głoskowce, 3/ skrótowce grupowe (sylabowe), tzn. grupowce (sylabowce), 4/ skrótowce mieszane, czyli kombinowane:
PZMot [Polski Związek Motorowy],
ZUS [Zakład Ubezpieczeń Społecznych],
KZGM [Komunalny Zakład Gospodarki Mieszkaniowej],
KRUS [Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego],
KZKGop [Komunikacyjny Związek Komunalny Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego],
SGPiS [Szkoła Główna Planowania i Statystyki],
AZS [Akademicki Związek Sportowy],
PAN [Polska Akademia Nauk],
Polfa [Polska Farmacja],
Pafawag [Państwowa Fabryka Wagonów].
Odpowiedzi
Ćwiczenie 1
Obraz Baldunga można odczytać w kontekście motywu vanitas (omówionego TUTAJ). Widzimy tu rozebraną dziewczynę o smutnym wyrazie twarzy, do której przytula się upersonifikowana Śmierć. Dziewczyna sprawia wrażenie, jakby chciała wyrwać się z jej uścisku, ale nie potrafi. Ponieważ tło jest bardzo ubogie, najważniejsze są te dwie skontrastowane postaci: piękna dziewczyna i brzydka, „nieestetyczna” Śmierć.
W wierszu Grochowiaka znajdujemy dość przewrotną pochwałę brzydoty, która – według podmiotu - nadaje (większą) prawdziwość słowom, zapach zimnym, „obojętnym” posągom (chociaż jest to zapach mysi) i zróżnicowane kształty temu, co wydawało się jednowymiarowe (ukleja najbogatsze formy). Z nią wiążą się czasowniki i inne wyrazy o nacechowaniu dodatnim: Jest bliżej (por. też bliskość Śmierci na obrazie Baldunga!), Ratuje, Wkłada zapach.
Inne utwory, które można wziąć pod uwagę, to np. Płonąca żyrafa i inne wiersze Grochowiaka, Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią, Do trupa Jana Andrzeja Morsztyna, Padlina Charlesa Baudelaire’a, Apollo i Marsjasz Zbigniewa Herberta, liczne wiersze Andrzeja Bursy (a głównie: Rzeźnia, Sylogizm prostacki, Dyskurs z poetą).
Antyestetyzm polega na świadomym przeciwstawianiu się tradycyjnym koncepcjom piękna poprzez sięgnięcie po przedmioty i tematy uznawane za brzydkie, nieestetyczne. Cele, które stawiali sobie twórcy, były różne na przestrzeni wieków. Wśród nich znajdujemy m.in.:
• podkreślenie marności, znikomości tego, co stworzone (głównie średniowiecze i barok - związek z ideą memento mori oraz w nawiązaniu do idei vanitas z Księgi Koheleta);
• wyakcentowanie realizmu, uwiarygodnienie wieloaspektowości przedstawianej rzeczywistości;
• bunt, sprzeciw wobec wybiorczego przedstawiania świata;
• protest konkretnego pokolenia (1956 r.) przeciw socrealistycznemu optymizmowi;
• afirmacja, akceptacja świata, jakim jest, por. Sylogizm prostacki Andrzeja Bursy:
widziałem zachód słońca
i wychodek w nocnym lokalu
nie znajduję specjalnej różnicy
Najogólniej: celem antyestetyzmu nie jest więc epatowanie brzydotą, ale ukazanie wieloaspektowości świata i jego akceptacja w całej złożoności.
Ćwiczenie 1
Obraz Baldunga można odczytać w kontekście motywu vanitas (omówionego TUTAJ). Widzimy tu rozebraną dziewczynę o smutnym wyrazie twarzy, do której przytula się upersonifikowana Śmierć. Dziewczyna sprawia wrażenie, jakby chciała wyrwać się z jej uścisku, ale nie potrafi. Ponieważ tło jest bardzo ubogie, najważniejsze są te dwie skontrastowane postaci: piękna dziewczyna i brzydka, „nieestetyczna” Śmierć.
W wierszu Grochowiaka znajdujemy dość przewrotną pochwałę brzydoty, która – według podmiotu - nadaje (większą) prawdziwość słowom, zapach zimnym, „obojętnym” posągom (chociaż jest to zapach mysi) i zróżnicowane kształty temu, co wydawało się jednowymiarowe (ukleja najbogatsze formy). Z nią wiążą się czasowniki i inne wyrazy o nacechowaniu dodatnim: Jest bliżej (por. też bliskość Śmierci na obrazie Baldunga!), Ratuje, Wkłada zapach.
Inne utwory, które można wziąć pod uwagę, to np. Płonąca żyrafa i inne wiersze Grochowiaka, Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią, Do trupa Jana Andrzeja Morsztyna, Padlina Charlesa Baudelaire’a, Apollo i Marsjasz Zbigniewa Herberta, liczne wiersze Andrzeja Bursy (a głównie: Rzeźnia, Sylogizm prostacki, Dyskurs z poetą).
Antyestetyzm polega na świadomym przeciwstawianiu się tradycyjnym koncepcjom piękna poprzez sięgnięcie po przedmioty i tematy uznawane za brzydkie, nieestetyczne. Cele, które stawiali sobie twórcy, były różne na przestrzeni wieków. Wśród nich znajdujemy m.in.:
• podkreślenie marności, znikomości tego, co stworzone (głównie średniowiecze i barok - związek z ideą memento mori oraz w nawiązaniu do idei vanitas z Księgi Koheleta);
• wyakcentowanie realizmu, uwiarygodnienie wieloaspektowości przedstawianej rzeczywistości;
• bunt, sprzeciw wobec wybiorczego przedstawiania świata;
• protest konkretnego pokolenia (1956 r.) przeciw socrealistycznemu optymizmowi;
• afirmacja, akceptacja świata, jakim jest, por. Sylogizm prostacki Andrzeja Bursy:
widziałem zachód słońca
i wychodek w nocnym lokalu
nie znajduję specjalnej różnicy
Najogólniej: celem antyestetyzmu nie jest więc epatowanie brzydotą, ale ukazanie wieloaspektowości świata i jego akceptacja w całej złożoności.
Ćwiczenie 2
PZMot - skrótowiec mieszany (kombinowany),
ZUS - skrótowiec głoskowy (głoskowiec),
KZGM - skrótowiec literowy (literowiec),
KRUS - skrótowiec głoskowy (głoskowiec),
KZKGop - skrótowiec mieszany (kombinowany),
SGPiS - skrótowiec mieszany (kombinowany),
AZS - skrótowiec literowy (literowiec),
PAN - skrótowiec głoskowy (głoskowiec),
Polfa - skrótowiec grupowy (sylabowy), tzn. grupowiec (sylabowiec),
Pafawag- skrótowiec grupowy (sylabowy), tzn. grupowiec (sylabowiec).
PZMot - skrótowiec mieszany (kombinowany),
ZUS - skrótowiec głoskowy (głoskowiec),
KZGM - skrótowiec literowy (literowiec),
KRUS - skrótowiec głoskowy (głoskowiec),
KZKGop - skrótowiec mieszany (kombinowany),
SGPiS - skrótowiec mieszany (kombinowany),
AZS - skrótowiec literowy (literowiec),
PAN - skrótowiec głoskowy (głoskowiec),
Polfa - skrótowiec grupowy (sylabowy), tzn. grupowiec (sylabowiec),
Pafawag- skrótowiec grupowy (sylabowy), tzn. grupowiec (sylabowiec).
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz