Listopad, powszechnie uważany za miesiąc zadumy, jeszcze trwa, zatem na miejscu będzie temat wanitatywny (podobny do tego, który pojawił się dwa tygodnie temu, a jednak odmienny). Ponadto – wstęp do ćwiczeń z gatunków literackich, które też się w Kąciku pojawią.
Pytania
Ćwiczenie 1
Inspirując się obrazem Ruiny łuku triumfalnego. Grający w karty (1780) Huberta Roberta oraz wierszem Epitafium Rzymowi Mikołaja Sępa Szarzyńskiego, poety renesansowego, omów różne sposoby przedstawienia motywu wanitatywnego (przemijania) w tekstach kultury.
Pytania
Ćwiczenie 1
Inspirując się obrazem Ruiny łuku triumfalnego. Grający w karty (1780) Huberta Roberta oraz wierszem Epitafium Rzymowi Mikołaja Sępa Szarzyńskiego, poety renesansowego, omów różne sposoby przedstawienia motywu wanitatywnego (przemijania) w tekstach kultury.
 |
| źródło: "Wielcy malarze. Ich życie, inspiracje i dzieło" Nr 86 (1999), s. 14 |
Ty, co Rzym wpośród Rzyma chcąc baczyć, pielgrzymie,
A wżdy baczyć nie możesz w samym Rzyma Rzymie,
Patrzaj na okrąg murów i w rum obrócone
Teatra i kościoły, i słupy stłuczone:
To są Rzym. Widzisz, jako miasta tak możnego
I trup szczęścia poważność wypuszcza pierwszego.
To miasto, świat zwalczywszy, i siebie zwalczyło,
By nic niezwalczonego od niego nie było.
Dziś w Rzymie zwyciężonym Rzym niezwyciężony
(To jest ciało w swym cieniu) leży pogrzebiony.
Wszytko się w nim zmieniło, sam trwa prócz odmiany
Tyber, z piaskiem do morza co bieży zmieszany.
Patrz, co Fortuna broi: to się popsowało,
Co było nieruchome; trwa, co się ruchało.
Ćwiczenie 2
Z którym antycznym gatunkiem spokrewniona jest fraszka? Wybierz jedną odpowiedź: a) sonet, b) oda, c) elegia, d) epigramat.
Ćwiczenie 3
Które gatunki należą do literatury funeralnej? Wybierz (więcej niż jedna odpowiedź): a) dytyramb, b) epicedium, c) tren, d) ballada.
A wżdy baczyć nie możesz w samym Rzyma Rzymie,
Patrzaj na okrąg murów i w rum obrócone
Teatra i kościoły, i słupy stłuczone:
To są Rzym. Widzisz, jako miasta tak możnego
I trup szczęścia poważność wypuszcza pierwszego.
To miasto, świat zwalczywszy, i siebie zwalczyło,
By nic niezwalczonego od niego nie było.
Dziś w Rzymie zwyciężonym Rzym niezwyciężony
(To jest ciało w swym cieniu) leży pogrzebiony.
Wszytko się w nim zmieniło, sam trwa prócz odmiany
Tyber, z piaskiem do morza co bieży zmieszany.
Patrz, co Fortuna broi: to się popsowało,
Co było nieruchome; trwa, co się ruchało.
Ćwiczenie 2
Z którym antycznym gatunkiem spokrewniona jest fraszka? Wybierz jedną odpowiedź: a) sonet, b) oda, c) elegia, d) epigramat.
Ćwiczenie 3
Które gatunki należą do literatury funeralnej? Wybierz (więcej niż jedna odpowiedź): a) dytyramb, b) epicedium, c) tren, d) ballada.
Odpowiedzi
Ćwiczenie 1
Motyw vanitas pojawia się w największych i liczących wiele wieków tekstach kultury, np. w Biblii - w Księdze Koheleta, czyli Eklezjasty (Marność nad marnościami i wszystko marność). W wierszu Sępa Szarzyńskiego podmiot przeciwstawia pojęcia: stałość - zmienność, przedstawiając jednak jako ich przykłady te zjawiska, które na ogół kojarzą się odwrotnie. "Słupy", zazwyczaj będące symbolem trwałości, są "stłuczone". Oba wyrazy - "słupy stłuczone" zaczynają się od tej samej litery (taki środek to epitrochazm) i podobnie brzmią, więc tym bardziej zwracają na siebie uwagę. To, co zawsze kojarzy się ze zmiennością - "woda", „rzeka” (por. np. Panta rhei = Wszystko płynie Heraklita z Efezu) - tu, przewrotnie, jest symbolem trwałości.
Ruiny („słupy stłuczone”) stanowią także temat obrazu Huberta Roberta, będąc jednocześnie kolejną formą prezentacji przemijania w tekstach kultury (podobnie – gra w karty lub w kości).
Kolejne ujęcia motywu wanitatywnego, to:
• czaszki, szkielety – w danse macabre, np. w Rozmowie Mistrza Polikarpa ze Śmiercią;
• cień, dym, wiatr - w wierszach Krótkość żywota oraz Cień Daniela Naborowskiego (barok);
• lalka, kukiełka, marionetka, pajac - we fraszce O żywocie ludzkim Jana Kochanowskiego oraz w scenie medytacji Rzeckiego podczas "zabawy" mechanicznymi lalkami w Lalce Bolesława Prusa (t. 1, rozdz. 2, Rządy starego subiekta);
• mech (też: sen) – w Muzeum Wisławy Szymborskiej – por. Omszały woźny drzemie słodko / zwiesiwszy wąsy nad gablotką;
• przedmioty (kruche, np. talerze), insygnia władzy (np. korona) - w Muzeum Szymborskiej – por. Są talerze, ale nie ma apetytu; Korona przeczekała głowę;
• śmierć, grób, pogrzeb, popiół - w Deszczu jesiennym Leopolda Staffa, por. mary (...) Odziane w łachmany szat czarnej żałoby / Szukają ustronia na ciche swe groby; byłem na jakimś pogrzebie...; kwiaty kwitnące przysypał popiołem; także w Grobie Agamemnona Juliusza Słowackiego, por. O! cichy jestem jak wy! o Atrydzi! / Których popioły śpią pod świerszczów strażą;
• pająki (pajęczyna) – w Grobie Agamemnona, por. Tu po kamieniach z pracowną Arachną / Kłóci się wietrzyk, i rwie jej przędziwo;
• węże - w Grobie Agamemnona, por. ciebie przepędzi ma dusza, / Jak Eumenida przez wężowe rózgi.
Uwaga! Oczywiście, podczas prezentacji ustnej nie wymieniajmy wszystkich powyższych tekstów i ujęć! Skupmy się na niektórych!
Ćwiczenie 1
Motyw vanitas pojawia się w największych i liczących wiele wieków tekstach kultury, np. w Biblii - w Księdze Koheleta, czyli Eklezjasty (Marność nad marnościami i wszystko marność). W wierszu Sępa Szarzyńskiego podmiot przeciwstawia pojęcia: stałość - zmienność, przedstawiając jednak jako ich przykłady te zjawiska, które na ogół kojarzą się odwrotnie. "Słupy", zazwyczaj będące symbolem trwałości, są "stłuczone". Oba wyrazy - "słupy stłuczone" zaczynają się od tej samej litery (taki środek to epitrochazm) i podobnie brzmią, więc tym bardziej zwracają na siebie uwagę. To, co zawsze kojarzy się ze zmiennością - "woda", „rzeka” (por. np. Panta rhei = Wszystko płynie Heraklita z Efezu) - tu, przewrotnie, jest symbolem trwałości.
Ruiny („słupy stłuczone”) stanowią także temat obrazu Huberta Roberta, będąc jednocześnie kolejną formą prezentacji przemijania w tekstach kultury (podobnie – gra w karty lub w kości).
Kolejne ujęcia motywu wanitatywnego, to:
• czaszki, szkielety – w danse macabre, np. w Rozmowie Mistrza Polikarpa ze Śmiercią;
• cień, dym, wiatr - w wierszach Krótkość żywota oraz Cień Daniela Naborowskiego (barok);
• lalka, kukiełka, marionetka, pajac - we fraszce O żywocie ludzkim Jana Kochanowskiego oraz w scenie medytacji Rzeckiego podczas "zabawy" mechanicznymi lalkami w Lalce Bolesława Prusa (t. 1, rozdz. 2, Rządy starego subiekta);
• mech (też: sen) – w Muzeum Wisławy Szymborskiej – por. Omszały woźny drzemie słodko / zwiesiwszy wąsy nad gablotką;
• przedmioty (kruche, np. talerze), insygnia władzy (np. korona) - w Muzeum Szymborskiej – por. Są talerze, ale nie ma apetytu; Korona przeczekała głowę;
• śmierć, grób, pogrzeb, popiół - w Deszczu jesiennym Leopolda Staffa, por. mary (...) Odziane w łachmany szat czarnej żałoby / Szukają ustronia na ciche swe groby; byłem na jakimś pogrzebie...; kwiaty kwitnące przysypał popiołem; także w Grobie Agamemnona Juliusza Słowackiego, por. O! cichy jestem jak wy! o Atrydzi! / Których popioły śpią pod świerszczów strażą;
• pająki (pajęczyna) – w Grobie Agamemnona, por. Tu po kamieniach z pracowną Arachną / Kłóci się wietrzyk, i rwie jej przędziwo;
• węże - w Grobie Agamemnona, por. ciebie przepędzi ma dusza, / Jak Eumenida przez wężowe rózgi.
Uwaga! Oczywiście, podczas prezentacji ustnej nie wymieniajmy wszystkich powyższych tekstów i ujęć! Skupmy się na niektórych!
Ćwiczenie 2
d) epigramat.
d) epigramat.
Ćwiczenie 3
b) epicedium, c) tren.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz