Chłopcy

30 września przypada Dzień Chłopaka. Pisali o nich poeci (np. "Elegia o… [chłopcu polskim]" Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, "Rzeź chłopców" Tadeusza Różewicza) i prozaicy. Sporo chłopięcych portretów znajdujemy w literaturze światowej. W tytule występują np. w "Chłopcach" Henry de Montherlanta (TUTAJ), "Chłopcach z Placu Broni" Ferenca Molnára, "Chłopcach znad Rzeki Bobrów" Jaroslava Foglara, "Koniu i jego chłopcu" C.S. Lewisa, "Był sobie chłopiec" Nicka Hornby'ego, "Chłopcu z latawcem" Khaleda Hosseiniego, "Lustrzanym chłopcu" Roberta André, "Chłopcu w pasiastej piżamie" Johna Boyne'a. A teraz kolej na tytuły (powiedzmy, dziesięć) z literatury polskiej.

Janusz Domagalik, Księżniczka i chłopcy.  Siedem opowiadań o młodzieży - "Pająk", "Mecz", "Zakochany", "Śnieg", "Gitara", "Dziewiąta", "Księżniczka" - a w nich pierwsza miłość, kompleksy, problemy szkolne, niełatwe wybory życiowe (sygnatury: 107757, 108313).

Halina Górska, Chłopcy z ulic miasta. Przedwojenny Lwów. Uliczni sprzedawcy gazet nie mają łatwego życia. Rzadko spotykają się z serdecznością, więc też nie zawsze sami potrafią ją okazać. Jest jednak miejsce, w którym są rozumiani. Świetlica "środowiskowa". Ale i tu dochodzi do niesnasek. Przecież jej bywalcy wspólne mają tylko „niskie” pochodzenie społeczne, a poza tym sporo ich dzieli… (sygnatura: 24588).

Irena Jurgielewiczowa, O chłopcu, który szukał domu. Piotruś jest sierotą. Wędrując od wioski do wioski w poszukiwaniu dachu nad głową, w Domu pod Topolą spotyka biedną wdowę, której źli ludzie odebrali córeczki. Pragnąc jej pomóc, z pomocą wróżki Miłorady, kotki Pameli i psa Kiwaja wyrusza w niebezpieczną podróż, hen, aż za Las Najsmutniejszy, by odnaleźć dzieci. Czy je odszuka i czy znajdzie też dom dla siebie? (Sygnatura: 112500).

Janusz Korczak, Uparty chłopiec. Biografia Ludwika Pasteura, który - dzięki wytrwałości, sile woli i sumiennej pracy - z przeciętnego chłopca stał się wielkim naukowcem i dobroczyńcą ludzkości (sygnatura: 156130/12).

Józef Ignacy Kraszewski, Ładny chłopiec. Powieść współczesna. Bolesław Tanczyński to młody cynik, pragnący bogato się ożenić. Temu celowi podporządkowuje wszystkie swoje niezbyt moralne działania. Czy znajdzie się ktoś na tyle spostrzegawczy, że dostrzeże jego nieczystą grę i postawi jej tamę? (Sygnatura: 73856).

Igor Newerly, Chłopiec z Salskich Stepów. Włodzimierz Diergaczow dorastał na ulicy, w środowisku porewolucyjnych "bezprizornych". Dzięki uporowi, ale także zdolnościom, wykształcił się i został lekarzem. A wtedy wybuchła wojna… Los rzucał nim to tu, to tam, aż wreszcie wylądował na Majdanku... (sygnatury: 129352, 129667).

Hanna Ożogowska, Dziewczyna i chłopak, czyli heca na 14 fajerek. Tosia i Tomek są rodzeństwem bliźniaczo do siebie podobnym. Podczas wakacji – trochę z konieczności, by nie wyszły na jaw ich „dorosłe” sprawy – zamieniają się rolami. Tomek ma pojechać do wuja, ale do leśniczówki jedzie za niego siostra. Tomek „zastępuje” ją w opiece nad dziećmi cioci. Prawda musi jednak wyjść na jaw…

Halina Rudnicka, Chłopcy ze Starówki. Warszawa we wczesnych latach powojennych. Wojtek Wieloch powraca z partyzantki do stolicy. Na zniszczoną Starówkę. W odgruzowanej piwnicy mieszka grupa młodych ludzi, do której dołącza. Poranieni przez wojnę, nierzadko osieroceni lub rozdzieleni z rodzinami, muszą na nowo nauczyć się żyć. I pojawia się to, co w tym wieku ważne: nauka, przygoda, miłość… (sygnatury: 44964, 118758-9, 129360).

Ewa Szelburg-Zarembina, Chłopiec z perły urodzony. Baśń na motywach podhalańskich. Król Wężów wraz z okrutnymi smokami mieszkał w Tatrach i dokuczał ludziom. Wśród nękanych było pewne bezdzietne małżeństwo. Właśnie do ich zagrody przybył nieznajomy wędrowiec, a doznawszy serdeczności postanowił się odwdzięczyć. Powędrował do niedostępnego Złotego Miejsca, gdzie ukryte są skarby, by poszukać zaczarowanego dziecka dla pary tęskniącej za maleństwem…

Monika Warneńska, Chłopiec z Romanowa. Dzieciństwo i szkolne lata Józefa Ignacego Kraszewskiego, spędzone w Romanowie, Białej Podlaskiej, Lublinie i Świsłoczy, oraz jego studia w Wilnie (sygnatury: 46567, 80520).

Ps. Obszerne opracowanie o "chłopcach" dużych i małych, czyli o mężczyznach w literaturze - TUTAJ, TUTAJ i TUTAJ.

Nie tylko dla moli (książkowych)

O książce nigdy nie można powiedzieć za dużo. Zwłaszcza w bibliotece. Nie czekajmy na kwiecień i kolejny Światowy Dzień Książki i Praw Autorskich. Okazja jest niepowtarzalna, ponieważ dzisiaj przypada Europejski Dzień Języków. Połączymy te zagadnienia, czyli przedstawimy niektóre związki frazeologiczne o książkach. Polskie, angielskie i francuskie. Pominiemy łacińskie, bo były TUTAJ.

Ciężka książka – książka zawierająca trudne treści, nad którą trzeba się bardzo skupić, by ją zrozumieć;
człowiek książkowy – daw. uczony;
czytać w kim jak w (otwartej) książce – z łatwością odgadywać, co kto przeżywa, jakie są istotne cechy jego charakteru;
gadać (prawić) jak z książki – mówić płynnie;
książka do poduszki - książka czytana w łóżku, przed zaśnięciem;
książkę można by napisać (o czymś) - wiele szczegółów można by o czymś podać; jakaś historia jest bardzo rozbudowana i często zagmatwana;
lekka książka – książka o łatwej do przyswojenia treści;
mól książkowy – osoba czytająca dużo książek i nie widząca świata poza nimi;
pożerać książki – czytać chciwie, łapczywie, zachłannie, szybko;
siedzieć nad książką – czytać książkę;
ślęczeć nad książkami – dużo czytać, studiować.

Be in somebody's bad books - być przez kogoś źle widzianym, nie cieszyć się czyjąś sympatią;
be in somebody's good books - być przez kogoś mile widzianym, cieszyć się czyjąś sympatią;
book-worm - mól książkowy (dosłownie i przenośnie);
bring somebody to book - zażądać od kogoś rozliczenia, sprawozdania, wytłumaczenia;
by the book - (postępować) według zasad, zgodnie z zasadami;
don’t judge a book by its cover - nie oceniaj książki po okładce (= pozory mylą);
get into somebody's books - zadłużyć się u kogoś;
hit the books - uczyć się;
in my book - moim zdaniem, według mnie;
the oldest trick in the book - nic nowego, rzecz oczywista;
read (someone) like a book - czytać (w kimś) jak w otwartej książce; znać (kogoś) na wylot;
speak like a book – mówić jak książka (odpowiednik pol. mówić jak z nut);
take a leaf out of somebody's book – naśladować kogoś;
that suits my book - to mi odpowiada.

Ětre inscrit sur le livre rouge – być zapisanym w czerwonej książce (= być na czarnej liście);
l'habit ne fait pas le moine – nie oceniaj książki po okładce („le moine” oznacza „okładkę”, ale też „habit”, zatem można skojarzyć z: „nie habit czyni mnicha” = pozory mylą);
parler comme un livre = mówić jak z książki (mądrze, uczenie);
rat de bibliothèque – mól książkowy.

Książki (nie)zapomniane - Życie to za dużo

Przyjdzie na pewno (The Iceman Cometh). Gorzkie dzieło o marzeniach, które zwodzą, ale pomagają żyć. Wielu recenzentów uważa je za najlepszą sztukę EUGENE'A O'NEILLA (1888-1953).

Nowy Jork, dzielnica Greenwich Village. Pensjonat Harry'ego Hope'a. Początek drugiej dekady XX stulecia. Kilkunastu mężczyzn spędza tu większość czasu popijając alkohol - zwykle na koszt właściciela - i ciesząc się towarzystwem prostytutek. Zbliżają się urodziny Harry’ego, które zaszczyci swą obecnością (a przynajmniej wszyscy żywią taką nadzieję) Theodore „Hickey” Hickman, biznesmen wpadający do lokalu co pół roku. Znowu będzie można napić się za darmo.

I oczekiwany gość przybywa, by wszystkich (także siebie)... pozbawić pielęgnowanych od lat złudzeń. Bo kim są zgromadzeni mężczyźni? Nieudacznikami. Rozbitkami życiowymi, którzy nie zdążyli ostatecznie zatonąć. Harry po śmierci żony wpadł w pułapkę alkoholizmu i od dwudziestu lat nie wyjrzał poza ściany baru. Cecil i Piet są obcokrajowcami, liczącymi na prędki powrót w rodzinne strony. Joe miał kiedyś kasyno, ale splajtowało. Chce je reaktywować. Pata wyrzucono z policji, lecz jest pewny, że pewnego dnia do niej powróci. Ed stracił pracę za szwindle, ale chyba kiedyś ją odzyska. Chuck zamierza wstąpić w związek małżeński. Don przybył, by porozmawiać z Larrym o swojej matce, będącą przed laty dziewczyną tamtego. Hugo pragnie już tylko kolejnego drinka...
 
Hickman nie stawia oczekiwanych drinków. Twierdzi natomiast, że przestał pić i dlatego widzi świat takim, jaki jest. Zarzuca zebranym ucieczkę od życia. Dezercję. Przekonuje, że żadne z ich życiowych planów się nie spełnią, bo oszukują i zwodzą samych siebie. Jego słowa odnoszą pewien skutek. Niektórzy barowi goście chwilowo otrząsają się z letargu. Pod wpływem nagłych emocji zaczynają ujawniać długo skrywane tajemnice. Don wyznaje, że przyczynił się do aresztowania matki. Pozostali też pragną przemiany. Jednak ostatecznie znowu wszyscy spotykają się w tym samym miejscu. Wówczas Hickey zdradza własny sekret: zamordował żonę. Twierdzi, że z miłości. By nie musiała cierpieć z powodu jego ciągłych zdrad i nałogu.

W chwili, gdy mężczyźni zaczynają żyć bez złudzeń, gdy w ich słowach jaśnieje blask prawdy, rzeczywistość wydaje się im zbyt trudna do zniesienia. Potrzebowali kłamstw. Hickey domaga się kary śmierci. Dan - nie mogąc znieść wyrzutów sumienia - skacze ze schodów przeciwpożarowych. Larry też myśli o tragicznym zakończeniu, ale brakuje mu siły, by popełnić samobójstwo. Pozostali wracają do swoich marzeń.

"Życie to dla mnie za dużo!" Słowa Larry'ego są przyznaniem się do klęski. Kapitulacją. Trwały mur z kruchych marzeń, skutecznie oddzielający od prawdziwego świata, trzeba za wszelką cenę ocalić, by istnieć... na niby. Smutne, gorzkie dzieło. Chyba naprawdę najlepsze w dorobku pisarza.

Ps. Dramaty "Pożądanie w cieniu wiązów" i "Żałoba przystoi Elektrze" przedstawiłyśmy TUTAJ.

Eugene O'Neill, Przyjdzie na pewno, przeł. Kazimierz Piotrowski, Bronisław Zieliński, w: tegoż: Teatr. Cesarz Jones, Włochata małpa, Wszystkie Boże dziatki są skrzydlate, Pożądanie w cieniu wiązów, Wielki Bóg Brown, I śmiał się Łazarz, Żałoba przystoi Elektrze, Daleko od Sodomy, Przyjdzie na pewno, wyboru dokonał Kazimierz Piotrowski, przeł. Kazimierz Piotrowski, Maciej Słomczyński, Bronisław Zieliński, Warszawa 1973, s. 731-899 (sygnatura: cz X-8/41).

My z nich wszyscy

Powróćmy jeszcze raz do romantyków. "My z nich wszyscy" - można by sparafrazować wypowiedź Krasińskiego o Mickiewiczu. Pisałyśmy o ich literackich portretach stworzonych przez potomnych. Dzisiaj cofniemy się w czasie i przypomnimy ich rodowody.

Adam Mickiewicz

 

Juliusz Słowacki

 

 Zygmunt Krasiński

 

Cyprian Kamil Norwid