... A gdyby pytanie na egzaminie ustnym brzmiało tak: Podaj przykłady polskich utworów literackich nawiązujących do tradycji (np. antycznej, renesansowej, barokowej itp.) w późniejszych (minimum dwóch) epokach. Co powiedział(a)byś? (A gdyby jeszcze było dopowiedzenie: Wskaż obecność tej tematyki również w innych tekstach kultury, np. w plastyce? No, dla pewności dodałam gdzieniegdzie kilka "obrazków").
Tradycja antycznej i biblijna. Przykłady nawiązań w późniejszych epokach zostały omówione TUTAJ.
Tradycja średniowieczna. W baroku. Turpizm - nawiązania do danses macabres, np. Rozmowa panienki ze śmiercią Kaspra Miaskowskiego, temat śmierci u Daniela Naborowskiego, Jana Andrzeja Morsztyna i innych. W romantyzmie. Konrad Wallenrod, Grażyna Adama Mickiewicza, Zawisza Czarny, Lilla Weneda (dramaty) Juliusza Słowackiego, Krzyżacy 1410 (powieść) Józefa Ignacego Kraszewskiego. W pozytywizmie. Krzyżacy Henryka Sienkiewicza. W epoce Młodej Polski. Wzorce ideowe, np. franciszkanizm młodego Leopolda Staffa; powieści historyczne, np. Czerwone tarcze Jarosława Iwaszkiewicza. W literaturze międzywojennej i powojennej. Liczne utwory z gatunku fantasy, np. Andrzeja Sapkowskiego, poezja, np. Miniatura średniowieczna Wisławy Szymborskiej, Wit Stwosz Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego; nawiązanie do "rozmowy ze śmiercią" - Wywiad Mirona Białoszewskiego, Ballada rycerska (tom) Stanisława Grochowiaka, Madonny polskie (tom) Jerzego Harasymowicza; proza historyczna, np. Krzyżowcy Zofii Kossak, Tylko Beatrycze, Srebrne orły Teodora Parnickiego, Bolesław Chrobry (cykl) Antoniego Gołubiewa; Żelazna korona, Kamienie wołać będą Hanny Malewskiej, Bramy raju (parabola) Jerzego Andrzejewskiego, powieści Karola Bunscha; nawiązanie do opowieści o Tristanie i Izoldzie (Tristan 1946 Marii Kuncewiczowej); eseistyka (Polska Piastów Pawła Jasienicy, niektóre eseje z Barbarzyńcy w ogrodzie Zbigniewa Herberta).
Tradycja renesansowa. Oświecenie. Głównie w zakresie genologii (nawiązanie do gatunków znanych - za pośrednictwem tradycji antycznej - także w renesansie, np. pieśni, satyry itp.). Romantyzm. Przypomnienie Jana Kochanowskiego w Beniowskim Juliusza Słowackiego i nawiązanie do Makbeta w Balladynie tego autora. Dwudziestolecie międzywojenne. Pośredniczenie we współczesnej recepcji motywów i wątków antycznych oraz (stworzonego przez Kochanowskiego) wzorca dla współczesnej liryki, tj. dla twórczości Leopolda Staffa i skamandrytów (Rzecz czarnoleska Juliana Tuwima, poezja Jana Lechonia, Kazimierza Wierzyńskiego i Jarosława Iwaszkiewicza). Także: Urszula Kochanowska Bolesława Leśmiana. Literatura powojenna. Nawiązania do wzorców gatunkowych Kochanowskiego, np. Pieśni Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego, Anka (cykl wierszy żałobnych, powstałych po śmierci córki) Władysława Broniewskiego. Także: Jan Kochanowski Jacka Kaczmarskiego, Mona Liza Zbigniewa Herberta, Campo di Fiori Czesława Miłosza; Droga do Czarnolasu (dramat) Aleksandra Maliszewskiego; powieści historyczne, np. Paziowie Króla Zygmunta, Historia żółtej ciżemki Antoniny Domańskiej, Kto mi dał skrzydła Janiny Porazińskiej, niektóre dzieła Teodora Parnickiego; eseje historyczne, np. Polska Jagiellonów Pawła Jasienicy, Podróże do Włoch Jarosława Iwaszkiewicza.
Tradycja barokowa. Oświecenie. Sarmatyzm Franciszka Zabłockiego (dramat). Romantyzm. Książę Niezłomny Juliusza Słowackiego; Hrabina Cosel Józefa Ignacego Kraszewskiego, Pamiątki Soplicy (powieść) Henryka Rzewuskiego i poezja nt. Konfederacji barskiej (np. Słowackiego). Pozytywizm. Trylogia Henryka Sienkiewicza. Dwudziestolecie międzywojenne. Złota wolność (powieść) Zofii Kossak-Szczuckiej, Sejm Jana Lechonia, estetyka „barokowa” niektórych wierszy Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego. Literatura powojenna. Nawiązania do barokowej estetyki, np. turpizm: Lekcja anatomii (Rembrandta) Stanisława Grochowiaka (i inne wiersze tego poety), Na trupa Jarosława Marka Rymkiewicza, Kobiety Rubensa Wisławy Szymborskiej.
Nawiązania do idei sarmatyzmu i światopoglądu epoki: Portret sarmacki i inne wiersze Ernesta Brylla; Barokowe czasy, Wiersze sarmackie Jerzego Harasymowicza; Trans-Atlantyk Witolda Gombrowicza (polemika z Panem Tadeuszem, a jednocześnie nawiązanie do baroku); Matka Joanna od Aniołów, Bitwa na równinie Sedgemoor (opowiadania) Jarosława Iwaszkiewicza; powieści historyczne, np. Panowie Leszczyńscy Hanny Malewskiej, Szwedzi w Warszawie Walerego Przyborowskiego.
Uwaga! Powyższy obraz odnosi się do dzieła literackiego późnorensansowego (Makbeta Williama Szekspira), ale jest to obraz bardzo znany, namalowany w epoce romantyzmu, zatem szkoda byłoby go pominąć. Warto wiedzieć o jego istnieniu.
Tradycja oświeceniowa. Romantyzm. Elementy nawiązań do poematu heroikomicznego w niektórych fragmentach Pana Tadeusza Adama Mickiewicza (pisałam o tym w Kąciku 45), oda jako popularny gatunek oświecenia (np. Oda do młodości Mickiewicza). Dwudziestolecie międzywojenne. Laura i Filon Marii Pawlikowskiej – Jasnorzewskiej, Kniaźnin i żołnierz Jana Lechonia, Oktostychy (neoklasycystyczny tomik) Jarosława Iwaszkiewicza, Filon i Laura wersja nowa Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego. Literatura powojenna. Grób Krasickiego Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego, Do Jonathana Swifta, Piosenka pasterska, Zaklęcie Czesława Miłosza, Poseł Rejtan Wiktora Woroszylskiego.
Tradycja romantyczna. Pozytywizm. Przypomnienie poezji miłosnej Adama Mickiewicza w Lalce Bolesława Prusa; kreacja bohaterów w tej powieści (Rzecki - "idealista polityczny", romantyczna miłość Wokulskiego), Latarnik Henryka Sienkiewicza. Dwudziestolecie międzywojenne. Wiersze Jana Lechonia (np. Pani Słowacka, Mochnacki, tom: Karmazynowy poemat), Kordian i cham (powieść) Leona Kruczkowskiego; nawiązanie do romantycznej symboliki i stylistyki w poezji legionowej lat I wojny światowej; poezja Władysława Broniewskiego. Wojna i okupacja. "Romantyzm" pokolenia Kolumbów (poezja Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, Tadeusza Gajcego, Zdzisława Stroińskiego, Andrzeja Trzebińskiego). Literatura powojenna. Tom Wolność tragiczna Kazimierza Wierzyńskiego i emigracyjne wiersze Stanisława Balińskiego; nawiązanie do romantycznych gatunków: poematu dygresyjnego (Kwiaty polskie Juliana Tuwima) i gawędy (Ksawery Pruszyński, Wojciech Żukrowski); utwory polemiczne względem idei romantycznych, np. Trans-Atlantyk Witolda Gombrowicza (polemika z Panem Tadeuszem, a jednocześnie nawiązanie do baroku), Śmierć porucznika (dramat) Sławomira Mrożka, opowiadania historyczne Jarosława Iwaszkiewicza (Zarudzie, Noc czerwcowa i inne); aprobata dla idei romantycznych, np. mit Kresów (Czesław Miłosz, Włodzimierz Odojewski, Tadeusz Konwicki), motyw syberyjski (Wzgórze błękitnego snu) Igora Newerlego oraz patriotyczny (Obłęd Jerzego Krzysztonia); topos poety-emigranta (Stanisław Barańczak, Adam Zagajewski); eseistyka (Listopadowy wieczór Andrzeja Kijowskiego, Konrad nie chce zejść ze sceny Jerzego Zawieyskiego, Mickiewicz, Spotkania z Salomeą Mieczysława Jastruna, reportaże historyczne Mariana Brandysa nt. epoki napoleońskiej); Noce narodowe (dramat) Romana Brandstaettera.
Tradycja pozytywistyczna. Młoda Polska. Nawiązania do tematu powstania styczniowego u Stefana Żeromskiego (Echa leśne; Rozdzióbią nas kruki, wrony…; Wierna rzeka). Dwudziestolecie międzywojenne i literatura powojenna. Noce i dnie Marii Dąbrowskiej. Nawiązania do gatunków publicystycznych, które wypracował pozytywizm - felietonu i reportażu.
Tradycja młodopolska (modernistyczna). Dwudziestolecie międzywojenne. Nadal tworzą liczni pisarze tamtej epoki; wykorzystywane są wzorce estetyczne, np. ekspresjonizm powieści Stanisława Ignacego Witkiewicza, klasycyzujące wiersze skamandrytów, symbolizm Drugiej Awangardy (Czesław Miłosz, Józef Czechowicz). Nawiązania do regionalizmu, np. pisarze grupy "Czartak" (Emil Zegadłowicz). Przeciwstawienie się temu wzorcowi estetycznemu (czyli egotyzmowi, estetyzmowi i metafizyce), to np. futuryści, grupa Skamandra (chociaż jednak miała z nią wiele wspólnego – por. wyżej) i Awangarda Krakowska. Literatura powojenna. Traktat poetycki Czesława Miłosza.
Tradycja dwudziestolecia międzywojennego. Literatura powojenna. Traktat poetycki Czesława Miłosza. Ponadto - wielu pisarzy tamtej (i jeszcze wcześniejszej) epoki tworzy po wojnie.
Tradycja wojny i okupacji. Wojenna tematyka najżywiej rozwija się w latach 1944-1948 oraz po 1956 r. (głównie w latach 60. i 70.). Temat klęski wrześniowej w prozie, np. Jan Józef Szczepański (Polska jesień), Kornel Filipowicz (Krajobraz niewzruszony), Zofia Nałkowska (Węzły życia), a w poezji - zob. TUTAJ. W tym samym opracowaniu - dalsze przykłady utworów podejmujących problematykę II wojny światowej.
.jpg)
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz