Co słychać w WIPuŚ?: kwietnia 2018

poniedziałek, 30 kwietnia 2018

Parafernalia (i dużo innych trudnych słów)

Co to są parafernalia? Rzeczy osobiste. A cóż jest bardziej osobistego od odzieży, którą nosimy? Zbliża się lato. Znów zobaczymy na ulicach dziewczyny w prześlicznych kolorowych sukienkach. Ale o odzieży męskiej też nie zapominajmy. Proponujemy test wiedzy o ubiorach. Trochę historii form odzieży na pewno nie zaszkodzi.

Pytania.

Prosimy o zdefiniowanie terminów: bawet, brykla, chlajna, chlamida, delia, dezabilka, exomis, ferezja, fichu, himation, inderak, kacabaja, kalasiris, kosode, kruseler, miparti, mitenki, palatynka, patynki, princeska, rańtuch, robron, sajan, spencer, stola, symara, szmizjerka, szynion (szenion), tiurniura, tużurek.

Odpowiedzi.

Bawet - trójkątna chusteczka zdobiona haftem, kokardami i innymi elementami, przypinana do przedniej części sukni w XVIII w.

Brykla - fiszbinowa lub stalowa listwa w gorsecie.

Chlajna – wierzchni strój męski w starożytnej Grecji, składający się z dwóch kawałków wełnianej tkaniny, z których jeden tworzył przód, a drugi – tył ubioru.

Chlamida – wierzchni ubiór mężczyzny (zazwyczaj żołnierza lub młodzieńca uczestniczącego w zawodach sportowych) w starożytnej Grecji, wkładany na chiton lub gołe ciało. Krótki płaszcz spinany na prawym ramieniu, a zasłaniający ramię lewe.

Delia - rodzaj płaszcza bez paska, czasem tylko zarzucony na ramiona, wykonany zwykle z kosztownych materiałów i bogato zdobiony. Noszona w XVI w. przez szlachtę, a później (XVIII w.) także przez mieszczan.

Dezabilka - lekka sukienka noszona zwykle w domu (ale nie tylko) w XVIII w.

Exomis - rodzaj tuniki zakładanej przez ludzi pracy w starożytnej Grecji.

Ferezja - uroczysty strój bojarów, wykonany ze wzorzystych tkanin, mający stojący kołnierz i sznurówki zamiast guzików. Używany w XVI i XVII w.

Fichu - chusta noszona na ramionach - początkowo przez mieszczki we Francji, zaś od XVIII w. rozpowszechniona w całej Europie.

Himation – kobiecy i męski płaszcz wierzchni, wykonany z prostokątnego płata tkaniny. Noszony w starożytnej Grecji.

Inderak - spódnica kobieca wkładana dawniej na suknię.

Kacabaja - 1/ element ubioru kobiecego - rodzaj mantylki (welonu, szala zarzucanego na głowę i ramiona); 2/ watowany kaftan damski lub męski (szubka).

Kalasiris - delikatna płócienna tunika noszona w starożytnym Egipcie, Grecji i Persji.

Kosode - suknia noszona przez kobiety i mężczyzn w Japonii (XVII w.).

Kruseler - nakrycie głowy (pasy falban tworzące rodzaj "ramy") noszone w dawnych wiekach, tzn. od końca XIII do początku XV w., przez zamożne kobiety. Rodzaj czepca; jednak ten ostatni, mający także kilka odmian (np. hennin, kokosznik, kornet) zakładały kobiety z różnych stanów.

Miparti - ubiór młodych chłopców, głównie giermków, złożony z połączonych asymetrycznie kolorowych, jaskrawych tkanin (lewa i prawa połowa były kolorystycznie odmienne). Używany w XII-XIII w.

Mitenki (mitynki) - rękawiczki bez palców lub okrywające je częściowo, wykonane z koronki bądź jedwabiu, będące dodatkiem do eleganckiego stroju od XVIII do XX w. Noszone również dzisiaj, ale zazwyczaj wykonane z innych materiałów, np. z wełny.

Palatynka - kołnierz futrzany lub futerko noszony(-e) na szyi.

Patynki - 1/ pantofle damskie na wysokiej, drewnianej podstawie; 2/ buty na grubej podeszwie, nakładane dawniej na miękkie pantofle przed wyjściem na zewnątrz budynku.

Princeska - rozkloszowana, lekka sukienka.

Rańtuch - kobiece nakrycie głowy w formie dużej chusty, okrywające głowę i część twarzy (XVI-XVIII w.).

Robron - balowa suknia dworska z ciężkiego materiału, mająca konstrukcję kloszową, noszona na podtrzymującej konstrukcji, tzw. rogówce (XVIII w.).

Sajan - rodzaj kaftana wkładany przez mężczyzn w okresie renesansu.

Spencer – kolorowy kaftanik noszony na białą suknię w okresie Konsulatu (Francja).

Stola - odzież kobieca w starożytnym Rzymie, będąca odpowiednikiem męskiej togi.

Symara - długi, powłóczysty strój wierzchni, noszony dawniej przez kobiety i niektórych urzędników.

Szmizjerka - kobieca sukienka uszyta na wzór męskiej koszuli, mająca kołnierz, kieszenie i mankiety, zwykle przepasana.

Szynion (szenion) - 1/ rodzaj peruki o włosach gładko sczesanych z czoła na boki i długich lokach; 2/ fryzura damska z przyprawionych włosów (popularna w czasie panowania stylu biedermeier).

Turniura – element sukni - półkolisty stelaż eksponujący tył bioder i nadający sylwetce kobiety kształt litery "S" (2 połowa XIX w.).

Tużurek - okrycie męskie podobne do żakietu, rodzaj surduta z jednorzędowym zapięciem i wykładanym (zwykle aksamitnym) kołnierzem oraz kieszeniami (popularny w czasie panowania stylu biedermeier).

Bibliografia (wybór)

Kopaliński Władysław, Encyklopedia "drugiej płci", wyd. 2, Warszawa 2001. ISBN 83-87893-96-X (sygnatura: cz VI-5/8 c)
Szyller Ewa, Historia ubiorów, Warszawa 1963 (sygnatura: 161637)
Szyller Ewa, Historyczny rozwój form odzieży, wyd. 4 zm., Warszawa 1970 (sygnatura: 48889).

piątek, 27 kwietnia 2018

Książki (nie)zapomniane - Zimny na wolność, zimny na kajdany, czyli uniwersalna opowieść o człowieku uwięzionym

Wielka budowla o posępnych, tajemniczych murach. Jej podstawy toną w błękitnych wodach malowniczego jeziora. W oddali wspinają się ku niebu ośnieżone góry. W tej scenerii, do dziś odwiedzanej przez rzesze turystów, ale wówczas odludnej i złowrogiej, romantyczny, chmurny poeta usytuował bohatera swego niezapomnianego utworu.

Tytułowy Więzień Chillonu, bohater poematu lorda GEORGE'A GORDONA Noela BYRONA (1788-1824), jest postacią historyczną. François de Bonnivard (ur. 1496), choć obcokrajowiec, uznał Genewę za swą ojczyznę i dla niej niemało wycierpiał. Jako przeor z niedaleko od niej usytuowanego klasztoru św. Wiktora, w niespokojnych czasach Reformacji konspirował przeciwko sabaudzkiemu księciu, Karolowi III, za co (po nieudanej próbie ucieczki do Fryburga, zdradzony przez towarzyszy podróży) został uwięziony. Odzyskał wolność po latach. Mieszkańcy Genewy nie zapomnieli o swym patriocie i nadali mu honorowe obywatelstwo, kupili dom i przeznaczyli stałą pensję. Zmarł w 1570 r., pozostawiając miastu bogato zaopatrzoną bibliotekę. I sławę swego imienia, będącą do dziś niemałym źródłem dochodów. Więzienie nad Jeziorem Genewskim (daw. Leman) jest jednym z najchętniej odwiedzanych w tym kraju muzeów.

Treść poematu stanowi pierwszoosobowa wypowiedź - skarga uwięzionego. Wspomnienie tragicznego losu ojca i siedmiu braci, spośród których on, najstarszy, jako jedyny pozostał żywy. Ojciec zginął z ręki kata. Dwaj bracia - na polu walki. Trzech zostało przykutych do osobnych słupów w Chillonie (Byliśmy razem - a każdy samotnie). Mrok. Udręka. Lecz jednak niepełna samotność, minimalnie złagodzona poczuciem obecności braci. Codzienność jednostajnie mijających dni, miesięcy i lat. Ale śmierć wdarła się do lochów. Najpierw umarł pierwszy, potem drugi. Bonnivard pozostał sam. Otrzymawszy z czasem wolność chodzenia po celi, wykuł schody, by zajrzeć przez małe okienko na ukochane Alpy. Pozostały niewzruszone. Oto piękny fragment:

Spojrzałem na nie - i te same były,
Ja się zmieniłem, one nie zmieniły.
Wieńczył je zawsze ów śnieg lat tysiąca,
U stóp ich fale lśniły się Lemanu
I zawsze sina, i bystro lecąca, Szumnie się woda zlewała Rodanu.

To, co kochał, zdawało się niedalekie. Miasto rozciągało sie po drugiej stronie wodnego lustra... Raz na skraj jego celi i oznaczającego swobodę okna przyfrunął ptak. Ale na chwilę. I znowu samotność. Dni i noce. Podobne. Jednakowe.

Wreszcie - wolność. Czy można do przywyknąć do niewoli? Czy można ją... pokochać?

Przyszli mię wreszcie wywlec z lochu mego,
Lecz jam nie pytał, gdzie - dokąd - dlaczego?
Bo czymże dla mnie wszystkie były wieści?
Stałem się martwym na wszystkie odmiany,
Zimnym na wolność, zimnym na kajdany. (...)
Same ja wreszcie pokochałem pęta,
Tak dusza, długim nawyknieniem gięta,
Gnie się i jakoś w nowy stan swój wrośnie.
Zyskawszy wolność - westchnąłem żałośnie.

Byron - miłośnik wolności. Życiem i śmiercią o tej miłości zaświadczył. Dlatego tak bardzo wstrząsające jest zakończenie Więźnia Chillonu. I oto niepostrzeżenie, nieoczekiwanie poemat przestaje być jedynie poetyckim zapisem fragmentu autentycznej biografii. Staje się uniwersalną opowieścią o człowieku w sytuacji uwięzienia. Stanowi ogniwo w długim szeregu wielkich dzieł poruszających tę tematykę. Wystarczy wspomnieć Ostatni dzień skazańca Victora Hugo, Hrabiego Monte Christo Alexandra Dumasa (ojca), albo Balladę o więzieniu w Reading Oscara Wilde'a. Także dzieło szczególnie przejmujące: autentyczną, "listowną" spowiedź, a jednocześnie świadectwo duchowej przemiany zabójcy, jakim jest Za pięć godzin zobaczę Jezusa Jacques'a Fescha. Rozwój sztuki filmowej stworzył kolejne pogłębione portrety psychologiczne skazańców. Któż nie zna Papillona Franklina J. Schaffnera, Ucieczki z Alcatraz Dona Siegela, Pani Soffel Gillian Armstrong, Uciekającego pociągu Andrieja Konczałowskiego, filmów Franka Darabonta...? Wielu innych...

Tak oto od romantycznego poety przeszliśmy do współczesności. Ale wielka literatura zawsze inspiruje. Teksty "rozmawiają" ze sobą. Pobudzają wyobraźnię - jak na przykład twórczość Byrona.

G.G. Byron - źródło

Byron George Gordon, Więzień Czyllonu, przeł. Franciszek Dzierżykraj Morawski, w: Tegoż, Wybór dzieł, t. 1, Wiersze i poematy, przeł. Jan Kasprowicz, Adam Mickiewicz, Antoni Edward Odyniec i inni, Warszawa 1986, s. 301-317. (Sygnatury: 116819/I, cz D II - 1/22).

środa, 25 kwietnia 2018

Kącik Maturzysty: 77. Lektury. Sofokles, Król Edyp

Czas powstania. Prawdopodobnie V w. p.n.e.

Sofokles, źródło

Tragedia antyczna, dramat grecki. Budowa - zob. przy porównaniu z dramatem Szekspira, tzn. TUTAJ.

źródło

Temat. Mit tebański. Lajos, król Teb, syn Labdaka, uprowadził Chryzyppa, syna króla Elidy (Pelopsa), gdyż bardzo mu się spodobał. Po samobójstwie chłopaka i przekleństwie Lajosa przez ojca młodzieńca, król Teb otrzymał ostrzeżenie od wyroczni, że zabije go własny syn i ożeni się z matką. Po narodzinach dziecka kazał je więc porzucić na pastwę dzikich zwierząt. Zostało jednak uratowane i wychowane przez obcych. Otrzymało imię Edyp (opuchłonogi). Dorosły Edyp - nieświadomy swego przeznaczenia - powędrował do Teb, po drodze zabijając Lajosa. Uratowawszy miasto od groźnego Sfinksa, w dowód wdzięczności od jego mieszkańców, otrzymał w nim tytuł królewski i ożenił się z Jokastą, wdową po Lajosie. Małżonkowie mieli dwóch synów (Eteoklesa i Polinejkesa) oraz dwie córki (Antygonę i Ismenę). Jednak po czasie przeszłość Edypa wyszła na jaw, a on - przerażony tą wieścią - wykłuł sobie oczy, a władzę oddał synom. Wygnany przez nich, zmarł w Kolonie, gdzie towarzyszyła mu Antygona. Pozostawieni w kraju bracia rządzili w niezgodzie, w końcu zabijając się wzajemnie. Uchwałą senatu Eteoklesa miano pochować z honorami, a Polinejkesa rzucić zwierzynie na żer. Antygona zbuntowała się przeciw temu zarządzeniu (to jest tematem Antygony Sofoklesa).

Osią akcji jest wykrycie tajemnicy. Jej rozwój nie przynosi nowych zdarzeń, bo przecież wszystko już się wydarzyło przed rozpoczęciem utworu. Akcja polega na stopniowym odsłanianiu przeszłości.

Treść i kompozycja.
Prolog. Procesja błagalników (hiketai). Już wiadomo (od wyroczni), że przyczyną zarazy i nieurodzaju w Tebach jest przebywanie w jego obrębie zabójcy dawnego króla.
Parodos. Chór (złożony ze starych Tebańczyków) śpiewa pieśń.
Epeisodion I. Dwie części: 1/ Orędzie Edypa. 2/ Scena z Terezjaszem, wieszczkiem, w której "ścierają się z sobą ślepy widzący i widzący ślepiec". Ten ostatni, najpierw ociąga się z przyjściem, a przybywszy - znając prawdę, nie chce jej ujawnić.
Stasimon I. Chór nie reaguje na niejasne słowa wieszczka, w których już zawiera się cała prawda, bo ich nie rozumie.
Epeisodion II. 1/ Rozmowa Edypa z Kreonem (szwagrem). 2/ Jokasta - ze strachu przed spełnieniem się przepowiedni - ujawnia niewiarę w słowa wyroczni. Broni w ten sposób swego szczęścia z ukochanym mężem i czwórką dzieci.
Stasimon II. Chór - po bluźnierczych słowach Jokasty - narzeka, że nie można nigdzie ujrzeć czci Apollina i woła do boga o znak potwierdzający mylność ludzkich opinii.
Epeisodion III. Jokasta (widząc stan duszy męża, obawiającego się, czy sam nie jest ojcobójcą) prosi o pomoc atakowanego przedtem przez siebie Apollina. Najpierw przychodzi pozornie dobra wieść z Koryntu o śmierci Polibosa, ale to już ostatnia chwila przed katastrofą. Bo Jokasta już zna prawdę i odchodzi, by zadać sobie śmierć.
Stasimon III. Chór zastanawia się, kim jest Edyp. Pieśń bez logicznego związku z całością.
Epeisodion IV. Przybycie pasterza i ostateczne wyjaśnienie tajemnicy.
Stasimon IV. Chór śpiewa o tragicznej kruchości losu człowieka, który - w jednej chwili - z wielkiego władcy stał się najnędzniejszym z ludzi.
Exodos. Zwiastun (angelos) opowiada o samobójstwie Jokasty i samooślepieniu Edypa.

Tragizm. Tragedia przeznaczenia. Obraz upadku człowieka "ze szczytów szczęścia i sławy w najczarniejszą otchłań niedoli - bez żadnej winy z jego strony, jedynie na mocy nieodwołalnych wyroków Losu, z którym do końca walczył on bohatersko, ale bezskutecznie" (Stefan Srebrny, por. bibliografia).

Los Edypa nie jest dla niego karą, gdyż nie było winy. Przedstawiono go jako dobrego i mądrego władcę. "Jednym z podstawowych elementów grozy tragicznej (...), jest to, że Edyp s a m, wysiłkiem własnej woli i własnego umysłu sprowadza wykrycie tajemnicy swego losu, które strąca go w otchłań" (por. Srebrny). Otrzymawszy kiedyś w Delfach wyrocznię, odważnie przedsiębierze wszystko, co możliwe, by zapobiec jej spełnieniu, a każdy krok, który podejmuje, przybliża go do tego spełnienia (ironia tragiczna).

Najważniejsze motywy. Przeznaczenie, władza, konflikt (i wybór) moralny, małżeństwo, kobieta [Jokasta], macierzyństwo [Jokasta], kazirodztwo, wina i kara, śmierć, mitologia grecka [mit tebański].

Uwaga! 2 i 9 maja – ćwiczenia (2 maja – głównie tematy rozprawek, 9 maja – kilka pytań na egzamin ustny, przede wszystkim z nauki o języku).

Bibliografia (wybór - pozycje dostępne w PBW)
Gronek Barbara, Wtajemniczenie według Sofoklesa. Przypadek Edypa, "Język Polski w Liceum" 2007/2008, z. 1, s. 19-25
Lubach Andrzej, Edyp, w: Mit, człowiek, literatura. Praca zbiorowa, wstęp Stanisław Stabryła, Warszawa 1992, s. 151-183
Srebrny Stefan, Wstęp, w: Sofokles, Król Edyp, przeł. i oprac. Stefan Srebrny, wyd. 3, zm., Wrocław 1951, s. III-LIII

poniedziałek, 23 kwietnia 2018

Książki, książki, książki… Konkurs wiedzy

Czy wiesz, co to jest widmowa biblioteka? Jeśli nie, już wyjaśniam. To biblioteka składająca się z książek, które... nie istnieją! Twórcą terminu jest Paweł Dunin-Wąsowicz. Zapraszamy do lektury artykułu o wymyślonych książkach (Boeske Łukasz, Zapiski na rewersie, „Poradnik Bibliotekarza” 2017, nr 7/8, s. 12-15).

Dlaczego ta tematyka? 23 kwietnia wspominamy Światowy Dzień Książki i Praw Autorskich. Książki - "prawdziwe", nie widmowe - są wiodącym tematem testu, do którego zapraszamy. Nagrodą będzie... satysfakcja, że zna się odpowiedzi (na podane poniżej pytania). Ważne! Można wykorzystać we własnej pracy (na lekcjach, zajęciach w bibliotece, zastępstwach, ale także odesłać do tego miejsca – na przykład po zrealizowaniu przedsięwzięcia - wszystkich zainteresowanych tematyką, co nas bardzo ucieszy itp.).

Uwaga! Obszerniejsze opracowanie motywu książki w kryminałach Agathy Christie przedstawiłyśmy TUTAJ! Największym marzeniem autorki tamtego (wyrywkowego) zestawienia był - na razie wirtualny - Czytelnik, który przyjdzie i powie, iż wybiera to zagadnienie jako temat pracy dyplomowej lub magisterskiej. Oj, to byśmy sobie porozmawiali! A teraz już test.

Pytania.

1.   Z czego był dom w tytule powieści Carla Marii Domingueza?
2. Kto jest autorem książki Atramentowe serce, w której książki są - można powiedzieć - głównym bohaterem?
3. W jakiej temperaturze pali się papier? Wymienił ją Ray Bradbury w tytule swojej książki.
4. Jak brzmi imię i nazwisko właścicielki magicznej biblioteki w tytule powieści Josteina    Gaardera?
5. Czy umiesz wymienić trzy tytuły wierszy Zbigniewa Herberta, w których jest mowa o książce lub bibliotece?
6. A może jeszcze trzy tytuły wierszy Wisławy Szymborskiej?
7. Kto napisał książkę Ostatni czytelnik?
8. Stanisław Wokulski w Lalce Bolesława Prusa, w rozdziale Medytacje, kilkakrotnie cytuje pewnego pisarza. Kogo?
9. Których pisarzy wymienia Gustaw w Dziadów części IV Adama Mickiewicza? Proszę wymienić minimum dwóch.
10. Proszę wpisać właściwe słowo w wykropkowane miejsce, czyli podać pełny tytuł powieści Waltera Moersa: Miasto ..... Książek.
11. Uwaga! Trudne pytanie! Proszę o wymienienie dwóch utworów prozatorskich w których przedstawiono motyw świata jako Księgi.
12. Jeszcze trudniejsze pytanie! Kojarzą się nam dwa tytuły zawierające słowo klub, w których dopełnieniem jest nazwisko pisarza. Wystarczy wymienić jeden! (Dla ułatwienia         dodam, że to nie jest Klub Pickwicka Charlesa Dickensa!).
13. Jak brzmi imię i nazwisko autorki powieści Bibliotekarki?
14. Co kradła tytułowa złodziejka z powieści Markusa Zusaka?
15. Proszę podać dwa tytuły publikacji (niekoniecznie tylko powieści) Umberta Eco, w których jest mowa o bibliotece.
16. Kto napisał powieść Zapomniany pergamin?
17. Bohaterowie powieści Małgorzaty Musierowicz często czytają książki. Proszę podać minimum pięciu autorów (wraz z tytułami), którzy są wspomniani w różnych utworach tej     pisarki.
18. Jak nazywa się Biblioteka w opowiadaniu Jorge Luisa Borgesa?
19. Jak brzmi tytuł opowiadania, które przyniosło pośmiertną sławę Brissendenowi, przyjacielowi Martina Edena z powieści Jacka Londona?
20. Jak brzmiało nazwisko Latarnika z noweli Henryka Sienkiewicza, wielkiego miłośnika Pana Tadeusza? Kto jest bardzo oczytany, może jeszcze dodać nazwisko jego pierwowzoru (którego historię Sienkiewicz poznał z listu jednego z przebywających w Ameryce dziennikarzy).

źródło

Odpowiedzi.

1.    Dom z papieru.
2.    Cornelia Caroline Funke.
3.   451 stopni Fahrenheita. Tę książkę wspomniałyśmy (wśród innych pozycji, mających problemy z cenzurą, czyli TUTAJ).
4.    Magiczna biblioteka Bibbi Bokken.
5.    Epizod w bibliotece, Książka, Dlaczego klasycy.
6.    Radość czytania, Wieczór autorski, Obmyślam świat.
7.    David Toscana.
8.    Włodzimierza Zagórskiego (poemat Król Salamon).
9.    Homera, Torquata Tassa, Jeana-Jacquesa Rousseau.
10. Miasto Śniących Książek.
11.   Np. Świat jest księgą Wacława Potockiego, Sklepy cynamonowe Brunona Schulza.
12. Klub Dantego Matthewa Pearla, Klub Dumas Artura Pereza-Reverte'a.
13. Teresa Monika Rudzka.
14. Złodziejka książek.
15. Imię róży, O bibliotece.
16. Philipp Vandenberg.
17. Np. Adam Mickiewicz (Pan Tadeusz, Reduta Ordona i sporo innych), Jan Parandowski (Mitologia), Homer (Iliada), Marek Aureliusz (Rozmyślania), Sigrid Undset (Krystyna, córka Lavransa), Seneka (Myśli), Henryk Sienkiewicz (Trylogia), Stefan Żeromski (Popioły) i inne. Sporo wymieniono ich w artykule: Tałuć Katarzyna, Książka w książce czyli co czytają bohaterowie "Jeżycjady", „Guliwer” 2002, nr 3, s. 26-31 (sygn. cz K XVII-4/12 c).
18. Biblioteka Babel. Przedstawiłyśmy ją TUTAJ.
19. Efemeryda. Powieść przedstawiłyśmy TUTAJ, a barwną sylwetkę pisarza TUTAJ.
20. Skawiński. Pierwowzór: Siellawa, emigrant, który stracił posadę wskutek zaczytania się w powieści Murdelio Zygmunta Kaczkowskiego.

piątek, 20 kwietnia 2018

Tuż przed maturą kwitną kasztany… (w Roku Herbertowskim)

Matura nieubłaganie się zbliża. Teraz wielu młodych ludzi przeżywa stres, ale po latach – jak większość z nas – będą wspominać ten czas z rozrzewnieniem. Dzisiaj zaprezentujemy trzy artykuły na maturalny temat, skupiając się przede wszystkim na języku polskim, a także przypomnimy niektóre tematy (z egzaminów pisemnych i ustnych w latach 1995-2001), w których nawiązywano do Zbigniewa Herberta. Wszak mamy Rok Herbertowski. Może coś się powtórzy?

Najpierw artykuły:

Łupińska Aneta, Po maturze!, "Forum Penitencjarne" 2017, nr 6, s. 8-11

Egzamin maturalny więźniów – absolwentów ponadgimnazjalnych. Omówienie warunków organizowania i wyników egzaminów z minionego roku, w którym w 17 przywięziennych centrach kształcenia ustawicznego ze 199 abiturientów maturę zdawało 166 skazanych.

Dobkowska Joanna, Poloniści o maturze, "Polonistyka" 2018, nr 1, s. 10-13

Opinie nauczycieli o wieloletnim stażu pracy na temat obecnej matury. Oto kilka pytań i odpowiedzi:
•    Jak osiągnięcia uczniów diagnozuje część testowa egzaminu? – Bardzo dobrze – 8 %, dobrze - 50 %, trudno powiedzieć – 34 %.
•    Jak osiągnięcia uczniów diagnozuje rozprawka? - Bardzo dobrze – 8 %, dobrze – 84 - %, trudno powiedzieć – 8 %.
•    Jak osiągnięcia uczniów diagnozuje interpretacja utworu poetyckiego? - Bardzo dobrze – 34 %, dobrze – 34 %, trudno powiedzieć – 24 %.

Możliwości ulepszenia egzaminu maturalnego wskazywane przez tych samych nauczycieli dotyczą obszarów:
•    Formuła egzaminu i jego trudność. Uważają go za zbyt łatwy i schematyczny; warto w większym stopniu oceniać wiedzę, a w mniejszym – umiejętności; położyć nacisk na interpretację tekstu.
•    Dobór lektur. Postulują ograniczenie dowolności wyboru, czyli opracowanie zestawu lektur obowiązujących w danym roku oraz rezygnację z możliwości odwołania się do innych niż literackie tekstów kultury w rozprawce i interpretacji.
•    Kryteria i sposób oceniania. Wskazują na konieczność zaostrzenia kryteriów dotyczących oceny poprawności języka i zapisu, stylu i składni.

Jarota Sonia, Wiedzieć, co i jak pisać. Extended Essay w programie Matury Międzynarodowej, "Język Polski w Liceum" 2009/2010, nr 2, s. 72-93

Autorka prezentuje wymagania niezbędne do otrzymania dyplomu Matury Międzynarodowej. Koncentruje się na Extended Essay, czyli pierwszej samodzielnej pracy badawczej kandydata do dyplomu, wymieniając etapy jej tworzenia i podając przykład takiej pracy.

A teraz już tematy (z cytatami z Herberta). Najpierw matura pisemna:

Skomentuj, odwołując się do postaw wybranych bohaterów, sentencję Zbigniewa Herberta Cnota nie jest azylem słabych, zaś akt wyrzeczenia się jest aktem odwagi.

Trzeba śnić cierpliwie w nadziei że treść się dopełni. Odwołując się do przykładów z literatury, dokonaj prezentacji i sformułuj sąd o marzycielach, ich walce duchowej i posłannictwie.

(Kiedy) pogasły reflektory odkryliśmy, że jesteśmy na śmietniku w bardzo dziwnych pozach. Nadzieje i rozczarowania - konfrontacja marzeń z rzeczywistością w literaturze XX wieku.

Analiza i interpretacja wierszy: Pan Cogito a pop, Dwie krople, Domysły na temat Barabasza, Dusza Pana Cogito, Do Marka Aurelego, Guziki, Dedal i Ikar.

Analizy porównawcze:
Po co Anny Kamieńskiej i Matka Zbigniewa Herberta.
Pieśń XII Jana Kochanowskiego i Pan Cogito o cnocie.
Twarz - pusta, otwarta i dzika równina - z Dziadów części III (Ustęp. Droga do Rosji) Adama Mickiewicza i Pan Cogito obserwuje w lustrze swoją twarz.
Naród Czesława Miłosza i Rozważania o problemie narodu.

Z. Herbert, źródło

Wybrane tematy z egzaminu ustnego:

Nurt klasycyzujący w poezji polskiej: Leopold Staff, Czesław Miłosz, Zbigniew Herbert.

Obecność antyku grecko-rzymskiego i Biblii oraz innych tradycji kulturowych w poezji Herberta.

Idź wyprostowany wśród tych co na kolanach - moralne przesłanie w poezji Herberta.

Nurt poetyckiej moralistyki w twórczości Zbigniewa Herberta i Czesława Miłosza (na podstawie dowolnie wybranych utworów).

Jak rozumieli rolę poety w czasie zagrożenia Czesław Miłosz, Zbigniew Herbert, Stanisław Grochowiak? Omów na przykładzie wybranych wierszy, np. Który skrzywdziłeś, Campo di Fiori Miłosza, Przesłanie Pana Cogito Herberta, Ars poetica Grochowiaka.

Różne przykłady dialogu z tradycją w poezji Herberta. Omów na przykładzie wybranych wierszy, np. Apollo i Marsjasz, U wrót doliny, Przesłanie Pana Cogito.

Alegoria, hiperbola i groteska w literaturze średniowiecznej i jej kontynuacjach w wybranych utworach Herberta, np. w Przesłuchaniu anioła, Pieśni o bębnie, U szczytu schodów.

Dramat cierpienia na podstawie Księgi Hioba i Żalów Matki Boskiej pod krzyżem i jego współczesne wersje (obrazy) w poezji, np. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego (Elegia o [chłopcu polskim]), Tadeusza Różewicza (Matka powieszonych) i Zbigniewa Herberta (Przesłuchanie anioła).

Apel do tradycji w poezji Herberta na podstawie wybranych utworów (np. Nike, która się waha, Apollo i Marsjasz, U wrót doliny, Ścieżka, Przesłuchanie anioła). Przedstaw motywy i reminiscencje mitologiczne oraz biblijne w tych utworach oraz współczesną interpretację.

Poszukiwania norm moralnych i wartości życia w powojennej poezji polskiej na podstawie twórczości dwóch z wymienionych poetów (Tadeusz Różewicz, Wisława Szymborska, Zbigniew Herbert, Karol Wojtyła, Stanisław Barańczak, Jan Twardowski). Po jakie charakterystyczne środki poetyckie sięga ta poezja?

Intelektualiści polscy wobec niebezpieczeństwa totalitaryzmu myślowego i "Nowej Wiary" (na podstawie Zniewolonego umysłu Czesława Miłosza lub Hańby domowej Jacka Trznadla). Jaką postawę proponuje bohater tytułowy Przesłania Pana Cogito Zbigniewa Herberta?

Poezja Czesława Miłosza i Zbigniewa Herberta próbą ocalenia człowieka i narodu.

Scharakteryzuj tematy i nastroje polskiej poezji współczesnej biorąc pod uwagę twórczość Zbigniewa Herberta i Wisławy Szymborskiej.

Więcej różnych tematów – zob. np.
Adamczak Jadwiga (red.), Matura z języka polskiego w liceach i technikach, Kielce 1996 (sygnatura: 145621, cz LVII-3/74)
Bulska Teresa (i in.), Ćwiczenia i tematy maturalne. Język polski, Kraków 2002. ISBN 83-7267-050-1 (sygnatura: 169927)

środa, 18 kwietnia 2018

Kącik Maturzysty: 76. Lektury. William Szekspir (Shakespeare), Makbet

Czas powstania. Prawdopodobnie lata 1606 lub 1607. I wydanie. 1623 rok (po śmierci autora, w edycji zbiorowej).

Treść. Makbet jest tragedią ambicji, tej strony duszy, która gdy brzmi jako jeden z bocznych tonów akordu życiowego, nadaje całości życia bardzo intensywną barwę dźwiękową, natomiast gdy chce brzmieć jako ton główny, zagłusza głos uczucia i głos rozumu, wszystkie głosy - prócz jednego tylko: głosu sumienia. Ambicja, która pcha do zbrodniczych czynów, i sumienie, które stara się tę ambicję pokonać, wiodą tragiczny spór o duszę Makbeta. (Andrzej Tretiak, por. bibliografia na końcu opracowania).

W. Shakespeare - źródło

Ekspozycja. Akt I, sc. 1-2. Zapowiedź (Czarownice) niezwykłych zdarzeń w życiu Makbeta. Bitwa pod Forres. Z relacji - głównie rannego Żołnierza i Rosse'a - o przebiegu walki, poznajemy Makbeta jako dzielnego rycerza i lojalnego poddanego.

źródło

Akcja zasadnicza.
Akt I, od sc. 3. Walka ambicji z prawością w duszy Makbeta (…) cały pierwszy akt zabiera ta walka (Tretiak). Banko ostrzega rycerza przed następstwami pokusy, ale zło już znalazło do niego dostęp. Ogłoszenie Malkolma następcą tronu oznacza, że tytuł nie przypadnie Makbetowi. To moment przełomowy, w którym Makbet przekracza granicę zła, nie mając jeszcze planu działania. Jego żona przejmuje wówczas inicjatywę.

źródło

Akt II. Zamordowanie króla Dunkana i odkrycie zbrodni. Nieufność Makdufa. Rozmowa Rosse'a i Starca dodaje kolejne szczegóły do informacji o dziwnych zjawiskach na niebie i ziemi. Nie ulega wątpliwości, że jeden czyn przeciwny naturze zakłócił jej porządek w skali kosmicznej (zob. Jarosław Komorowski, bibliografia). Objaśnienie, jak Makbet został królem (sc. 4). Decyzja Makdufa o powrocie do Fajfu oznacza odmowę służby nowemu królowi.

źródło

Akt III. Osobna całość – z wyjątkiem dwóch ostatnich scen. Druga zbrodnia: zabicie Banka, gdyż - jako świadek rozmowy z Czarownicami - wiedział zbyt wiele, a jego dzieci (których Makbet nie ma) mogłyby w przyszłości odziedziczyć tron. Zbrodnia oddala od siebie małżonków-zabójców, choć powinna ich do siebie zbliżyć. Makbet - chcąc zdobyć poczucie bezkarności - udaje się do Czarownic, które dwuznacznymi zapewnieniami sprawiają, że zaczyna wierzyć w swe bezpieczeństwo (sc. 5). Jego los określa Hekate (ma otrzymać od Czarownic te słowa, by nadmierna ufność przywiodła go na końcu do zguby).

źródło

Akt IV. Skrótowe przedstawienie całego panowania Makbeta (17 lat):
a/ Wielka scena z Czarownicami.
b/ Ogólna charakterystyka jego rządów (w rozmowie Lennoxa z Lordem). Trzecia (i ostatnia) zbrodnia Makbeta pokazana na scenie. Brutalna scena w zamku Lady Makduf, tzn. zamordowanie przez najemnych zabójców kobiety i dzieci.
c/ Przeniesienie akcji do dalekiej Anglii. Rozmowa Makdufa z Malkolmem (pozytywna i negatywna charakterystyka Makbeta). Wzmianka o świętym królu, Edwardzie Wyznawcy, na którego tle zbrodnie Makbeta wydają się jeszcze większe.

źródło

Akt V. Ostatni akt jest aktem sądu nad obojgiem winowajców. Oboje wydają sąd na siebie: Lady Makbet we śnie, sam Makbet w gorzkich słowach o zmarnowanym życiu (Tretiak). Utrata przez Makbeta wszystkich popleczników oraz:
- silnej (do pewnego czasu!) żony, czyli podpory w trudnych chwilach,
- wewnętrznego przekonania o niepokonalności, ugruntowanego na fałszywych, dwuznacznych przesłankach przepowiedni Czarownic.
Samotna walka z Makdufem. Przywołując apokaliptyczną wizję świata rozpadającego się w gruzy, Makbet z mieczem w dłoni wychodzi naprzeciw przeznaczeniu. (...) Odciętą głowę Makbeta składa Makduf wraz z hołdem Malkolmowi jako królowi Szkocji i oswobodzicielowi kraju (Komorowski).

Ciekawostka! Motyw kroczącego lasu pochodzi z Historii Aleksandra Wielkiego (z IV w.). Jest obecny także w literaturze znacznie późniejszej, np. we Władcy pierścieni J.R.R. Tolkiena (żywy las Fangorn pomaga zdobywcom twierdzy Sarumana, czyli Isengardu).

Dla chcących wiedzieć więcej! Makbet - postać historyczna - panował w l. 1039-1056. Jego biografia była inna niż ta, którą pokazano w utworze. Otrzymał koronę pokonując Dunkana w bitwie (nie szanował go, bo dziadek Dunkana zabił kiedyś jego ojca). Dunkan rządził dość "miękką" ręką. Makbet przeciwnie. Nie był lubiany, ale raczej nie dokonywał takich okropności, jakie widzimy w sztuce.

Czas trwania (tzn. rozciągłość) akcji. Nie jest jasno określony. Pierwsze dwa akty obejmują dwa dni. Między drugim a trzecim aktem jest przerwa (czasowa) nieznanej długości. Akt III - sceny początkowe wypełniają jeden dzień, sceny 5 i 6 oraz 1 z aktu IV - następny dzień. Rozluźnienie spoistości czasowej aktu IV: mordercy docierają do zamku Makdufa, a Rosse przybywa do Anglii, a - opowiadając o okrucieństwach Makbeta - jeszcze "wydłuża" czas. Okres między aktami IV i V też nie jest oznaczony (wówczas wojska Malkolma przemieszczają się z Anglii do Szkocji). Akcja aktu V - to noc i następny dzień.

Miejsca akcji. Często się zmieniają i nie są niczym ograniczone. To przestrzeń obejmująca dwa państwa - Anglię i Szkocję. Mamy tu: pustkowie obok pola bitwy (Akt I, sc. 1), wojenny obóz Dunkana (I, 2), wrzosowisko (I, 3), Forres (I, 4), Inverness (I, 5 - II, 3), pole (II, 4), komnaty zamku Forres (III, 1-2, 4, 6), pobliski las (III, 3), wrzosowisko (III, 5), jaskinia - siedziba Czarownic (IV, 1), Fajf - zamek Makdufa (IV, 2), pałac królewski w Anglii (IV, 3), Dunzynan (V, 1, 3, 5) i okolica (V, 2, 6-7), także z lasem (V, 4).

Obrazowanie. Posępny nastrój stałej dekoracji, np. wrzosowisko, miejsce spotkania Makbeta z Czarownicami, noc (prawie zawsze groźna i burzliwa) z gwiazdami jako świadkami czynów ludzkich; nietoperze, sowy, szerszenie, węże itp. Porównania, w których wymienia się grób, choroby, zaćmienie słońca.

źródło

Bohaterowie. Postaci Szekspira są dynamiczne. Określają je ich czyny. Jest w nich tragiczne przemieszanie pierwiastków dobra i zła. Są takie, jak postępują, nie takie, jak o sobie myślą lub mówią.

Makbet. Szkocki wódz. Kuzyn Dunkana. Królobójca. Czyni to z w o l n e j w o l i; przepowiednia Czarownic o g r a n i c z a go tylko p o z o r n i e. Wróżby nie determinują losu bohatera (jak w dramacie antycznym), ale jedynie stawiają go przed koniecznością w y b o r u. Makbet zabija Dunkana nie dlatego, że ma zostać królem, lecz dlatego, że chce nim zostać (por. Komorowski). Przed zabójstwem Dunkana doznaje wzrokowej halucynacji (widzi nieistniejący zakrwawiony sztylet), a po zbrodni - jakiś głos zapowiada mu utratę snu. Jego niegodziwość jako władcy uwydatniono przez kontrast z dwoma nieskazitelnymi królami (Edwardem - królem Anglii i stojącym u progu władania Malkolmem). Walka wewnętrzna z mroczną stroną własnej natury trwa w nim do końca.

Lady Makbet. Amoralna, występna, zła, nawet demoniczna, ale także nieszczęśliwa. Na pewno kocha męża. Ponadto w nieznanych okolicznościach straciła dziecko i bardzo cierpi z powodu braku syna-sukcesora. Stan jej psychiki pogarszają: zbrodnie, tłumione napięcia, odtrącenie przez męża, samotność. Lunatyzm łączy się u niej z automatyzmem ruchów (gest umywania rąk), lękiem przed ciemnością, halucynacjami, co ostatecznie prowadzi ją do samobójstwa.

Inne postaci. Makduf. Dzieje jego konfliktu z tyranem nie zostały jasno przedstawione. Donalbein - młodszy syn Dunkana, pozbawiony prawa do tronu. Brak go w wojennym obozie Malkolma.

Trzy Czarownice. Chude, dziwnie ubrane, wyglądają jak kobiety, ale mają brody. Potrafią latać na sicie, znikać, zamieniać się w zwierzęta. Wywołują burze morskie. Szkodzą ludziom i zwierzętom. Zwodniczo i dwuznacznie przepowiadają przyszłość. Podlegają Hekate i potężniejszym władcom.

Budowa. Nieregularna. Zdarzenia nie tyle są powiązane związkami przyczynowo-skutkowymi, ile osobą głównego bohatera.

Tragedia Szekspira wobec zastanej tradycji. Brak jedności czasu, miejsca i akcji; obecność wątków ubocznych; brak ścisłego rozgraniczenia tragizmu i komizmu; niejednoznaczność charakteru postaci. Zestawienie dramatu klasycznego i Szekspira zob. też TUTAJ.

Wiersz. Nie rymowany dziesięciozgłoskowiec (na 2106 wersów utworu wypełnia ich 1692). W dialogach czarownic - wiersz parzyście rymowany (głównie siedmio- i ośmiozgłoskowiec). W pozostałych partiach - proza.

źródło

Makbet jako inspiracja dla późniejszych epok. Pisarzy, kompozytorów, malarzy, reżyserów, których inspirował, było wielu. Wspomnimy dwóch polaków: Juliusza Słowackiego (Balladyna) i Romana Polańskiego (film Tragedia Makbeta).

Najważniejsze polskie przekłady. Józef Paszkowski, Leon Ulrich, Władysław Tarnawski, Jerzy Stanisław Sito, Maciej Słomczyński, Stanisław Barańczak.

Najważniejsze motywy. Kobieta, władza, kariera, magia (czary, istoty nadnaturalne - czarownice), rycerz, śmierć, samobójstwo (Lady Makbet), wina (zbrodnia) i kara, obłęd (Lady Makbet), wybór moralny, przyroda jako "bohater" (las birnamski), świat jako teatr (człowiek - "nędzny aktor", wypowiedź Makbeta, Akt V, sc. 5), zazdrość, zdrada (króla, któremu bohater był winien posłuszeństwo).

nagrobek pisarza - źródło

UWAGA! W najbliższy piątek - wiele tematów (pisemnych i ustnych) z minionych lat, w których pojawia się pytanie o twórczość Zbigniewa Herberta. Pamiętajmy, że jego rok aktualnie obchodzimy. Może redaktorzy pytań zainspirują się tym, co już było?

Bibliografia (wybór, wszystkie pozycje dostępne w PBW)
Komorowski Jarosław, "Makbet" Williama Szekspira, wyd. 2 zm., Warszawa 1995. ISBN 83-02-05839-4 (i wyd. wcześniejsze)
Mroczkowski Przemysław, Szekspir elżbietański i żywy, wyd. 2, Kraków 1981, s. 307-313
Siwoń Wiktoria, Człowiek w teatrze życia - propozycja cyklu lekcji poświęconych omówieniu "Makbeta" Wiliama Szekspira, " Język Polski w Liceum" 2004/2005, nr 2, s. 46-53
Tretiak Andrzej, Wstęp, w: Szekspir William, Makbet. Tragedia w pięciu aktach, tł. Józef Paszkowski, wyd. 3 przejrz., Kraków [1927?].
Wojda Dorota, Makbet Williama Szekspira. Studium destrukcji, w: Kuziak Michał (oprac.), Lektury bez tajemnic, [cz.] 1, Kraków 1999, s. 18-29

poniedziałek, 16 kwietnia 2018

Pokaz aroganckiego szaleństwa na tle nieubłaganego morza. Tragedia "Titanica" w artykułach Josepha Conrada

Wczoraj (15 kwietnia) minęła kolejna rocznica katastrofy "Titanica". W zbiorach posiadamy dwa artykuły, które w 1912 roku napisał na jej temat Joseph Conrad. Padają w nich słowa surowej oceny wobec komisji badającej tragedię, dziennikarzy, samych podróżujących. Okręt przeszedł do historii. Powstało o nim sporo książek, piosenek i filmów (pisałyśmy o nich TUTAJ). Warto na chwilę oderwać się od tych ujęć i poznać opinię człowieka, który morze kochał i znał jak mało kto.

Oto fragmenty artykułu Kilka refleksji w związku z zatonięciem "Titanica":

Z pewną goryczą trzeba sobie powiedzieć, że utracony s.s. "Titanic" miał "dobrą prasę". Może dlatego, że nie czytuję wielu dzienników (nigdy nie widziałem tylu naraz porozkładanych po mym pokoju), wydaje mi się niekonsekwentnie wesoły wygląd białych miejsc i wielkich liter nagłówków, nieprzyjemnego skutku gorączkowego eksploatowania sensacyjnej niespodzianki. I jeśli kiedykolwiek utrata statku odpowiadała definicji "siły wyższej" - według warunków konosamentu - to tak było tym razem, a to z powodu jej rozmiaru, nagłości i dotkliwości; i z powodu oczyszczającego wpływu, jaki powinna mieć na zadufaną w sobie ludzkość.

Konosament - dokument żeglugowy, zawierający niektóre klauzule ograniczające odpowiedzialność przewoźnika.

Nasze dawne statki wielorybnicze, mimo najbardziej umiejętnego manewrowania, ulegały zbijającym z nóg wstrząsom podczas przedzierania się przez gruby lód w Cieśninie Baffina, a jednak pływały przez całe lata. "Titanic" zatonął, kiedy tylko otarł się, jeśli wierzyć ostatnim sprawozdaniom, nie o wielką i względnie dobrze widoczną, górę lodową, lecz, jak podejrzewam, o niską krawędź grubej tafli lodu. Tonął całkiem powoli (...). Zatonięcie okrętu wywołało nie tylko żal i smutek z powodu straty tylu istnień ludzkich, ale także zdziwienie i konsternację, że coś takiego w ogóle mogło się zdarzyć. Dlaczego? Buduje się z cienkiej stali 45 000-tonowy hotel dla paru tysięcy bogatych ludzi (bo gdyby ten statek miał służyć tylko emigrantom, nie przesadzono by tak z jego ogromem), z wnętrzami w stylu faraonów albo Ludwika XV - wszystko jedno jakim - i dla przyjemności wyżej wspomnianej garstki durniów, którzy nie wiedzą, co robić z pieniędzmi, ładuje się na tego kolosa 2000 ludzi i pozwala płynąć przez ocean z szybkością 21 węzłów, zdobywając poklask dwu kontynentów. Doskonały to pokaz nowoczesnego ślepego zaufania do mocy materiału i niezawodności urządzeń. I potem okręt tonie. Ogólna wrzawa. Ślepe zaufanie do mocy materiału i niezawodności urządzeń otrzymało straszliwy cios. Że nie wspomnę już o łatwowierności, z jaką ludzie zwykli przyjmować za dobrą monetę wszystko, co im próbują wmówić rozmaici specjaliści, technicy i urzędnicy, goniący za zyskiem albo rozgłosem. Jesteście tym zdumieni i głęboko wstrząśnięci. A czegóż innego w tych warunkach mogliście się państwo spodziewać?

Pierwszą refleksją, jaka nasuwa się po przeczytaniu sprawozdań z przebiegu wypadku, jest ta, że ten nieszczęśliwy okręt wyminąłby pewnie przeszkodę, gdyby był krótszy o paręset stóp. Ale wówczas nie starczyłoby na nim miejsca na basen kąpielowy ani na kawiarnię urządzoną po francusku.

Wszyscy płynący na "Titanicu" żyli w złudnym poczuciu bezpieczeństwa. Jak bardzo łudzili się, okazało się dostatecznie jasno. A jak mocne były ich złudzenia, to pokazał fakt raczej nie podlegający wątpliwości, że niektórzy pasażerowie naprawdę nie chcieli schodzić do łodzi ratunkowych, kiedy im kazano. Przy tej sposobności okazało się, jak szwankuje dyscyplina na statkach, w jaki sposób panuje się nad pasażerami w obliczu nieubłaganego morza. Tym ludziom wydawało się, że to sprawa ich wolnego wyboru, gdy tymczasem rozkaz opuszczenia okrętu powinien być wykonany bezwzględnie przez wszystkich, bez dyskusji i szybko, a ludzie do tego wyznaczeni powinni natychmiast egzekwować go przymusowo, według ustalonego porządku i sprawnie. I na nic się nie zda mówienie, że to rzecz niewykonalna, bo tak nie jest. To wszystko nieraz wykonywano. Trzeba tylko, aby sam statek i liczba ludzi na jego pokładzie były możliwe do opanowania. To jest najważniejszy warunek bezpieczeństwa.

Tak, materiały mogą zawieść i ludzie także czasami zawodzą. Ale na ludziach, byle tylko nie odebrać im szansy, częściej można polegać niż na stali, tej cudownej cienkiej stali, z której buduje się burty i grodzie nowoczesnych lewiatanów morza.

Teraz fragmenty artykułu Pewne aspekty chwalebnego śledztwa w sprawie zatonięcia "Titanica":

Wiem bardzo dobrze, że załogi maszynowe w chwilach niebezpieczeństwa nie trzęsą się o swoje życie, lecz, o ile znałem tych ludzi, czynią spokojnie, co do nich należy. Wszyscy musimy kiedyś umrzeć; ale (...) człowiek powinien chociaż mieć szansę, jeśli nie walczenia o życie, to przynajmniej umierania w przyzwoity sposób. Już samo siedzenie tam w dole jest niezbyt przyjemne, kiedy okręt znajduje się w niebezpieczeństwie i nie można być pewnym, czy się dożyje następnej chwili, ale topić się w zamknięciu pod pokładem - to już nadmiar złego. Można się obawiać, że część załogi "Titanica" zginęła właśnie w ten sposób. Zamknięta w przegródkach - że tak powiem. Proszę tylko pomyśleć, co to znaczy! Nie może być okropniejszej śmierci, chyba że komuś zdarzy się zostać zasypanym żywcem w jakiejś grocie, kopalni czy rodzinnym grobowcu.

Nie jestem sentymentalny, więc niewielka to dla mnie pociecha, że popularna Prasa nadaje tym wszystkim ludziom tytuł "bohaterów". Żadna pociecha. W trudnych chwilach, w najtrudniejszych chwilach większość ludzi (...) zachowuje się przyzwoicie. Tylko dziennikarze zdają się o tym nie wiedzieć. Stąd zapewne bierze się ich entuzjazm. Ale ja, nie będąc sentymentalnym, uważam, że byłoby ładniej, gdyby orkiestra "Titanica" została po prostu uratowana, zamiast grać aż do końca (...). Wolałbym raczej, by ich uratowano, aby mogli utrzymywać swe rodziny, niż widzieć ich rodziny na utrzymaniu tych, co ze wspaniałą hojnością składają datki. Nie pocieszają mnie fałszywe, dokładnie opisane, teatralne aspekty tego wydarzenia, które nie jest dramatem, ani melodramatem, ani tragedią, ale pokazem aroganckiego szaleństwa. (...) Tak wygląda prawda. Prawda bez sentymentalizmu, bez romantycznych szat, w które Prasa drapuje to najzupełniej niepotrzebne nieszczęście.

Conrad Joseph, Kilka refleksji w związku z zatonięciem "Titanica"; Pewne aspekty chwalebnego śledztwa w sprawie zatonięcia "Titanica", przeł. Józef Miłobędzki, w: tegoż, Dzieła, t. 21, O życiu i literaturze, przeł. Maria Boduszyńska-Borowikowa i Józef Miłobędzki, Warszawa 1974, s. 167-183, 184-204 (sygnatura: cz D I-1/21 a)

Subskrybuj: Posty (Atom)