Kącik Maturzysty – 89: Stylistyka (środki stylistyczne)

Dzisiaj powtórzymy niektóre środki stylistyczne.

Pytania

Ćwiczenie 1
Podaj różnice między alegorią a symbolem.

Ćwiczenie 2
Przykładem jakiej kategorii są sformułowania podkreślone we fragmencie wiersza Na rozdrożu Marii Komornickiej: a) estetyzmu, b) byronizmu, c) turpizmu, d) impresjonizmu.

Gdzie idziesz naga? – Po płaszcz z gwiaździstych zamieci.
- Sama? – Na wietrze gniją ostatnich zwłok strzępy.
- Skąd? – W bagnach śmierci kwiat pachnie, tańczy i świeci.
- Głodnaś? – Wnętrzności wyżarły pożądań sępy.

Ćwiczenie 3
Jaki środek stylistyczny zastosował Leopold Staff w podkreślonym fragmencie wiersza Kowal?

Lecz gdy ulegniesz, serce, pod młota żelazem,
Gdy pękniesz, przeciw ciosom stali nieodporne:
W pył cię rozbiją pięści mej gromy potworne!

Ćwiczenie 4
Jak nazywa się środek stylistyczny, który zastosował w futurystycznym wierszu Wiosenno Bruno Jasieński, polegający na sugerowaniu podobieństw znaczeniowych przez podobieństwo brzmień?

TARAS koTARA STARA raZ
biAłe pAnny
poezjAnny
poezOwią poezAwią
poezYjne poezOSny

Ćwiczenie 5
Jak nazywa się podkreślony środek stylistyczny (w wierszu dzisiaj verdun Józefa Czechowicza)?

oczy mkną na kolumnę ogłoszeń bo ona z chlebem

Ćwiczenie 6
Jak nazywa się wyróżnione kolorami środki stylistyczne (w wierszu Jakżeż ja się uspokoję Stanisława Wyspiańskiego)? Jaka jest kompozycja tego tekstu?

Jakżeż ja się uspokoję -
pełne strachu oczy moje,
pełne grozy myśli moje,
pełne trwogi serce moje,
pełne drżenia piersi moje -
jakżeż ja się uspokoję...

Ćwiczenie 7
Połącz w pary nazwy oznaczające środek stylistyczny, np. onomatopeja = dźwiękonaśladowczość; peryfraza = omówienie.
Oto wyrazy: animizacja, antylogia (epitet sprzeczny), augmentativum, deminutivum, elipsa, enumeracja, eufemizm, hiperbola, inwersja, metafora, metonimia, oksymoron, ożywienie, paranteza, personifikacja, przenośnia, przesadnia, szyk przestawny, uosobienie, wtrącenie, wyliczenie, wyrzutnia, zamiennia, zdrobnienie, zgrubienie, złagodzenie.

Odpowiedzi

Ćwiczenie 1
Alegoria - polega na zastąpieniu jednego pojęcia (zwykle abstrakcyjnego) innym pojęciem (konkretnym). Ma jedno znaczenie, oparte na konwencji, którą trzeba znać, by alegorię poprawnie odczytać. Np. kobieta z opaską na oczach i wagą w ręku to Temida = sprawiedliwość.
Symbol - jest niejednoznaczny, dopuszcza wielość interpretacji. Ma znaczenie indywidualne. Np. róża i limba w Krzaku dzikiej róży Jana Kasprowicza mogą oznaczać po prostu elementy przyrody; ich zmianę w zależności od pory dnia, oświetlenia (są cztery! sonety pod tym tytułem); dwie postawy wobec życia (aktywną i pasywną); filozoficzne uogólnienie o ludzkim losie, trwaniu wśród przeciwności i o tym, co człowieka niszczy, „powala” itp.

Ćwiczenie 2
c) turpizmu.

Ćwiczenie 3
Hiperbolę.

Ćwiczenie 4
Paronomazja.

Ćwiczenie 5
Metonimia. Jest to rodzaj poetyckiego skrótu i znaczy: ogłoszenia oferują pracę, która daje (pieniądze na) chleb.

Ćwiczenie 6
Anafora i epifora. Kompozycja pierścieniowa (całość zaczyna się i kończy tym samym zdaniem).

Ćwiczenie 7
Animizacja = ożywienie;
augmentativum = zgrubienie;
deminutivum = zdrobnienie;
elipsa = wyrzutnia;
enumeracja = wyliczenie;
eufemizm = złagodzenie;
hiperbola = przesadnia;
inwersja = szyk przestawny;
metafora = przenośnia;
metonimia = zamiennia;
oksymoron = antylogia (epitet sprzeczny);
paranteza = wtrącenie;
personifikacja = uosobienie.