Motywy w Dziadach - ciąg dalszy:
Miłość romantyczna. Nieszczęśliwa, niespełniona, destrukcyjna. Jest głównym tematem cz. IV. Miłość heroiczna, ofiarna. Jest w cz. III. Do towarzyszy niedoli (okazują ją Tomasz, Janczewski, bo sami cierpią, a pocieszają innych), do potrzebującego człowieka (mają ją ks. Lwowicz i ks. Piotr) i grupy ludzi (Oleszkiewicz, zob. Petersburg z Ustępu), do "biednych i pognębionych", solidarna (żywią ją Ewa, Rollisonowa, Kmitowa). Miłość do ludzi deklaruje też Konrad. Ogólnie: w cz. II i IV mowa jest głównie o miłości skierowanej do konkretnych osób, a w cz. III - następuje poszerzenie jej zasięgu (nie pojedynczy człowiek, lecz ludzie).
 |
| Źródło |
Aksjologia (teoria wartości). Etyka. Dobro i zło. Główne wartości i antywartości:
Grzech. Wyeksponowany w cz. II („rodzaje” duchów i moralność ludowa), w Upiorze (samobójstwo), ale też w pysze Konrada, postępowaniu zaborców i oddanych im polskich sprzedawczyków (cz. III). Ogólnie – grzech jest trojaki: przeciw sobie (samobójstwo Gustawa), przeciw Bogu (obraza, pycha, niewiara w miłość, rozpacz, bluźnierstwo) i przeciw bliźniemu (brak miłości i miłosierdzia).
Współczucie, ludzka solidarność, odpowiedzialność za innych, ofiara, np. święto Dziadów, ofiarowanie się Tomasza za spiskowców i ks. Piotra za Konrada, modlitwy Ewy, postawa Oleszkiewicza, heroizm Wasilewskiego.
Próba, np. dla Konrada jest nią więzienie, a jej elementami: samotność, nieszczęście bliźnich, które widzi, pragnienie uszczęśliwienia świata.
Ważne! Dziady są misterium chrześcijańskim, BO niosą przesłanie, że z upadku można się podnieść.
Światopogląd romantyczny – najważniejsze elementy obecne w Dziadach:
- Metempsychoza, istniejąca o b o k chrześcijańskiej prawdy o życiu pozagrobowym.
- „Poszerzenie” dualistycznej wizji świata (tj. istnienia świata materialnego i duchowego) o istnienie światów pośrednich, w których znajdują swoje miejsce duchy i upiory (por. gnoza).
- Harmonia i jedność świata. Panują w świecie idei; niemal nie do osiągnięcia w doczesności.
- Preegzystencja i predestynacja. One tłumaczą naturalną bliskość dusz zakochanych (por. wypowiedź Gustawa z cz. IV).
- Natura. Jest żywa i ma duszę. Niepoznawalna rozumowo.
- Wiara w Boga. Istnienie Boga jest pewnikiem, ale wiara ma różne odcienie, por. np. wiarę gromady (cz. II), Gustawa-Konrada i ks. Piotra (cz. III). Człowiek nieustannie trwa w obliczu metafizyki: walczą o niego dobre i złe duchy, ma swego Anioła Stróża, wielką moc ma modlitwa wstawiennicza za niego (modlitwy matki, Ewy i ks. Piotra).
Dla chcących wiedzieć więcej! W Dziadach imię Boga przywołane jest około 160 razy. Sam utwór (pomijając Ustęp) kończy się słowami: „Ach, ulecz go, wielki Boże!” (cz. III, sc. 9, słowa Kobiety na temat Konrada).
Grzech. Wyeksponowany w cz. II („rodzaje” duchów i moralność ludowa), w Upiorze (samobójstwo), ale też w pysze Konrada, postępowaniu zaborców i oddanych im polskich sprzedawczyków (cz. III). Ogólnie – grzech jest trojaki: przeciw sobie (samobójstwo Gustawa), przeciw Bogu (obraza, pycha, niewiara w miłość, rozpacz, bluźnierstwo) i przeciw bliźniemu (brak miłości i miłosierdzia).
Współczucie, ludzka solidarność, odpowiedzialność za innych, ofiara, np. święto Dziadów, ofiarowanie się Tomasza za spiskowców i ks. Piotra za Konrada, modlitwy Ewy, postawa Oleszkiewicza, heroizm Wasilewskiego.
Próba, np. dla Konrada jest nią więzienie, a jej elementami: samotność, nieszczęście bliźnich, które widzi, pragnienie uszczęśliwienia świata.
Ważne! Dziady są misterium chrześcijańskim, BO niosą przesłanie, że z upadku można się podnieść.
Światopogląd romantyczny – najważniejsze elementy obecne w Dziadach:
- Metempsychoza, istniejąca o b o k chrześcijańskiej prawdy o życiu pozagrobowym.
- „Poszerzenie” dualistycznej wizji świata (tj. istnienia świata materialnego i duchowego) o istnienie światów pośrednich, w których znajdują swoje miejsce duchy i upiory (por. gnoza).
- Harmonia i jedność świata. Panują w świecie idei; niemal nie do osiągnięcia w doczesności.
- Preegzystencja i predestynacja. One tłumaczą naturalną bliskość dusz zakochanych (por. wypowiedź Gustawa z cz. IV).
- Natura. Jest żywa i ma duszę. Niepoznawalna rozumowo.
- Wiara w Boga. Istnienie Boga jest pewnikiem, ale wiara ma różne odcienie, por. np. wiarę gromady (cz. II), Gustawa-Konrada i ks. Piotra (cz. III). Człowiek nieustannie trwa w obliczu metafizyki: walczą o niego dobre i złe duchy, ma swego Anioła Stróża, wielką moc ma modlitwa wstawiennicza za niego (modlitwy matki, Ewy i ks. Piotra).
Dla chcących wiedzieć więcej! W Dziadach imię Boga przywołane jest około 160 razy. Sam utwór (pomijając Ustęp) kończy się słowami: „Ach, ulecz go, wielki Boże!” (cz. III, sc. 9, słowa Kobiety na temat Konrada).
 |
| Źródło |
- Historia. Mesjanizm – zawarty w Widzeniu ks. Piotra. Nawiązanie do Ewangelii oraz Apokalipsy. Ocena przeszłości (Polski i Europy), wyidealizowana wizja Polski Ukrzyżowanej i Zmartwychwstałej, optymistyczna wizja przyszłości (zwycięski zbawiciel - „czterdzieści i cztery” oraz nawrócony Moskal). Cierpienie narodu jako zbawcza konieczność (mesjanizm). Historiozofia – wiara, że „dzieje stanowią historię świętą, w której objawia się myśl Boga, ale za pośrednictwem ludzi i w zależności od ich dobrej woli; dokładnie tak, jak w wypadku losów jednostki” (Cieśla-Korytowska).
Mała i Wielka Improwizacja. Główne elementy.
Ich właściwy początek – w pieśni nienawiści z bluźnierczym refrenem („Tak, zemsta…”). Po niej następuje Mała Improwizacja. Motywy:
- Lot. Odczucie fizyczne i idea (wznoszenie się „między proroki”).
- Widzenie przyszłości. Podkreślenie wzroku i przeszkód w widzeniu (np. brudne obłoki, mgły, dym). Kruk, zadający ostateczną klęskę widzeniu. Orzeł – ten, z którym walczy kruk.
Wielka Improwizacja. Motywy:
- Samotność. Niemożność nawiązania kontaktu z ludźmi. Jej przyczyny: nieumiejętność zrozumienia pieśni przez słuchaczy; rozdźwięk między myślą (i uczuciami) a sposobami ich wyrażenia; niemożność zrozumienia poety przez „zwykłych” ludzi.
- Poezja. Bliższa Kosmosu (Boga) niż ludzi (pogarda dla nich). Pycha, przejawiająca się w opinii, że tylko Bóg byłby godnym słuchaczem tej pieśni. Poeta – człowiek „kosmiczny”, sięgający nieba (platonizm). Hiperbolizacja. Odwoływanie się do wzroku i słuchu. Pogarda dla innych poetów.
- Miłość. Prometeizm. Tytanizm. „Wszechstronna” miłość poety do narodu („jak przyjaciel, kochanek, małżonek, jak ojciec”), domagająca się a b s o l u t n e j (!) władzy nad nim.
- Spór z Bogiem. Jego istotą – wyrażone wyżej pragnienie władzy nad duszami; na wzór władzy Bożej (bo miłość poetę do tego uprawnia). Prowokowanie Boga – za pomocą „żądań, gróźb, szantażu, perswazji i wreszcie wyzwisk”, by odpowiedział. Grzech Konrada polega na pysze i nieuszanowaniu wolności ludzi, którymi chce (absolutnie) władać. Odpowiedzią na tę postawę są pokora ks. Piotra i miłosierdzie Oleszkiewicza. Te cnoty będzie musiał wyrobić w sobie Konrad – w przyszłości.
Mała i Wielka Improwizacja. Główne elementy.
Ich właściwy początek – w pieśni nienawiści z bluźnierczym refrenem („Tak, zemsta…”). Po niej następuje Mała Improwizacja. Motywy:
- Lot. Odczucie fizyczne i idea (wznoszenie się „między proroki”).
- Widzenie przyszłości. Podkreślenie wzroku i przeszkód w widzeniu (np. brudne obłoki, mgły, dym). Kruk, zadający ostateczną klęskę widzeniu. Orzeł – ten, z którym walczy kruk.
Wielka Improwizacja. Motywy:
- Samotność. Niemożność nawiązania kontaktu z ludźmi. Jej przyczyny: nieumiejętność zrozumienia pieśni przez słuchaczy; rozdźwięk między myślą (i uczuciami) a sposobami ich wyrażenia; niemożność zrozumienia poety przez „zwykłych” ludzi.
- Poezja. Bliższa Kosmosu (Boga) niż ludzi (pogarda dla nich). Pycha, przejawiająca się w opinii, że tylko Bóg byłby godnym słuchaczem tej pieśni. Poeta – człowiek „kosmiczny”, sięgający nieba (platonizm). Hiperbolizacja. Odwoływanie się do wzroku i słuchu. Pogarda dla innych poetów.
- Miłość. Prometeizm. Tytanizm. „Wszechstronna” miłość poety do narodu („jak przyjaciel, kochanek, małżonek, jak ojciec”), domagająca się a b s o l u t n e j (!) władzy nad nim.
- Spór z Bogiem. Jego istotą – wyrażone wyżej pragnienie władzy nad duszami; na wzór władzy Bożej (bo miłość poetę do tego uprawnia). Prowokowanie Boga – za pomocą „żądań, gróźb, szantażu, perswazji i wreszcie wyzwisk”, by odpowiedział. Grzech Konrada polega na pysze i nieuszanowaniu wolności ludzi, którymi chce (absolutnie) władać. Odpowiedzią na tę postawę są pokora ks. Piotra i miłosierdzie Oleszkiewicza. Te cnoty będzie musiał wyrobić w sobie Konrad – w przyszłości.
 |
| Źródło |
Bibliografia (wybór, wszystkie pozycje dostępne w PBW)
Cieśla-Korytowska Maria, "Dziady" Adama Mickiewicza, Warszawa 1995. ISBN 83-02-05282-5 (i wyd. następne).
Dopart Bogusław, Piętno buntu metafizycznego. Z symboliki III cz. "Dziadów, „Ruch Literacki: 1989, z. 4-5, s. 301-316.
Kallenbach Józef: Wstęp, w: Mickiewicz Adam, Dziady wileńskie, wyd. 5, Kraków 1929.
Kubacki Wacław, Arcydramat Mickiewicza. Studia nad 3 cz. "Dziadów", Kraków 1951.
Majchrowski Zbigniew, Kuszenie księdza Piotra, „Ogród” 1991, nr 3, s. 146-162.
Michałek Barbara, Opracowania lektur i wierszy [bibliografia, online] - http://katowice.pbw.katowice.pl/ib/oprac_lektur_i_wierszy.pdf
Mityk Iwona, III część "Dziadów" a moralitet, „Język Polski w Liceum” 2006/2007, nr 3, s. 32-38.
Stokwiszewski Henryk, Ptak małego lotu. Eksplikacja Małej Improwizacji z Dziadów cz. III A. Mickiewicza, „Język Polski w Szkole Średniej” 1994/95, z. 2, s.60-81.
Stokwiszewski Henryk, Romantyczny demiurg. Eksplikacja fragmentu Wielkiej Improwizacji z "Dziadów" cz. III A. Mickiewicza, „Język Polski w Szkole Średniej” 1996/97, z. 2, s. 38-54.
Cieśla-Korytowska Maria, "Dziady" Adama Mickiewicza, Warszawa 1995. ISBN 83-02-05282-5 (i wyd. następne).
Dopart Bogusław, Piętno buntu metafizycznego. Z symboliki III cz. "Dziadów, „Ruch Literacki: 1989, z. 4-5, s. 301-316.
Kallenbach Józef: Wstęp, w: Mickiewicz Adam, Dziady wileńskie, wyd. 5, Kraków 1929.
Kubacki Wacław, Arcydramat Mickiewicza. Studia nad 3 cz. "Dziadów", Kraków 1951.
Majchrowski Zbigniew, Kuszenie księdza Piotra, „Ogród” 1991, nr 3, s. 146-162.
Michałek Barbara, Opracowania lektur i wierszy [bibliografia, online] - http://katowice.pbw.katowice.pl/ib/oprac_lektur_i_wierszy.pdf
Mityk Iwona, III część "Dziadów" a moralitet, „Język Polski w Liceum” 2006/2007, nr 3, s. 32-38.
Stokwiszewski Henryk, Ptak małego lotu. Eksplikacja Małej Improwizacji z Dziadów cz. III A. Mickiewicza, „Język Polski w Szkole Średniej” 1994/95, z. 2, s.60-81.
Stokwiszewski Henryk, Romantyczny demiurg. Eksplikacja fragmentu Wielkiej Improwizacji z "Dziadów" cz. III A. Mickiewicza, „Język Polski w Szkole Średniej” 1996/97, z. 2, s. 38-54.
Przeczytałem Twój wpis o lekturze "Z Gwiazdką 44" Adama Mickiewicza i jestem pod wrażeniem Twojej analizy i refleksji na temat tego utworu. To jedno z tych dzieł, które wciąż pozostają aktualne i pozwalają na różne interpretacje.
OdpowiedzUsuń________
https://skup-ksiazek-warszawa.pl/