Tradycja podaje, że autorem pierwszej kolędy był św. Franciszek z Asyżu. W Polsce upowszechniły się w XIV i XV wieku i już na stałe związały się z naszymi dziejami. Zaczęły pojawiać się w nich elementy świeckie, regionalne. Układano je na melodie znanych tańców. W żłobie leży – to polonez, Hej bracia, czy wy śpicie – krakowiak. Były też mazurki, oberki, melodie góralskie. Bliska sercom Polaków kolęda towarzyszyła im w radościach, ale też – może nawet częściej – w niedolach. Przedstawimy kilka scen z ojczystej historii. Utrwalonych w kolędach.
 |
| Źródło |
Lata 1830-1831. Powstanie listopadowe. Wówczas powstaje Hymn do Boga (na melodię Bóg się rodzi):
Twórco Świata! przed Twym tronem,
Lud polski – z pokorą staje
I z czołem w ziemię schylonym
Hołd Ci winny z czcią oddaje.
Kieruj małymi siłami
Lub złącz – z Przodków popiołami.
Rok 1848. Znowu krótki błysk nadziei. Z tego czasu mamy na przykład parafrazę Bóg się rodzi... Tym razem autorstwa Gustawa Ehrenberga:
Bóg się rodzi, moc truchleje,
hymn żalu wznoszą narody,
Piosnkę zemsty lud już pieje,
piosnkę zemsty i swobody (...)
We krwi ludów tyran brodzi,
Opiekuńcze widzisz duchy?
Już piękniejsze słońce wschodzi,
wnet opadną z nóg łańcuchy.
Lata 1863 -1864. Powstanie styczniowe. Mogło być zwycięskie. Upadło. Smutek. Kolęda Stefana Surzyńskiego jest bardzo podobna do poprzedniej. Stanowi właściwie jej wariant:
Już nie w grobie, ale w żłobie
Z Bogiem wstaje polski ród,
Jakby skrzydła ręce obie
Wznosi, wielbiąc niebios cud.
Śmiało - śmiało, Boże ptaszę
Obleć całe plemię nasze,
Zanieś smętnym dobrą wieść:
Że nam w sercach Bóg się rodzi -
Gwiazda wschodzi, Polska wschodzi
Chwała Bogu, Polsce cześć! -
Twórco Świata! przed Twym tronem,
Lud polski – z pokorą staje
I z czołem w ziemię schylonym
Hołd Ci winny z czcią oddaje.
Kieruj małymi siłami
Lub złącz – z Przodków popiołami.
Rok 1848. Znowu krótki błysk nadziei. Z tego czasu mamy na przykład parafrazę Bóg się rodzi... Tym razem autorstwa Gustawa Ehrenberga:
Bóg się rodzi, moc truchleje,
hymn żalu wznoszą narody,
Piosnkę zemsty lud już pieje,
piosnkę zemsty i swobody (...)
We krwi ludów tyran brodzi,
Opiekuńcze widzisz duchy?
Już piękniejsze słońce wschodzi,
wnet opadną z nóg łańcuchy.
Lata 1863 -1864. Powstanie styczniowe. Mogło być zwycięskie. Upadło. Smutek. Kolęda Stefana Surzyńskiego jest bardzo podobna do poprzedniej. Stanowi właściwie jej wariant:
Już nie w grobie, ale w żłobie
Z Bogiem wstaje polski ród,
Jakby skrzydła ręce obie
Wznosi, wielbiąc niebios cud.
Śmiało - śmiało, Boże ptaszę
Obleć całe plemię nasze,
Zanieś smętnym dobrą wieść:
Że nam w sercach Bóg się rodzi -
Gwiazda wschodzi, Polska wschodzi
Chwała Bogu, Polsce cześć! -
 |
| Źródło |
Rok 1905. Kolejna próba odzyskania niepodległości. Oto Kolęda robotnika polskiego M. Markowskiego „Kruka”. Wyraźnie brzmi w niej nadzieja:
Naszej męki – siew bogaty
Kruszy zamki, łamie kraty,
Rwie więzienne zapory.
Rok 1914. Wybuch Pierwszej Wojny Światowej. Józef Piłsudski tworzy Legiony Polskie. W kolędach patriotycznych zaczyna dominować entuzjazm. Kolęda żolnierska Artura Schroedera:
Lulajże, Jezuniu, lulajże lulaj,
A Ty go Matulu w płaczu utulaj.
Nic już nie przerwie snu Najświętszego
Nic już nie grozi głowinie Jego,
Bowiem o wrota stajni oparta
Polskich żołnierzy niezłomna warta (...)
A ty w podzięce dasz na zachętę
Nam ucałować Twe nóżki święte,
Więc teraz lulaj... Gra pieśń eolska:
Zmartwychwstająca wita Cię Polska.
Rok 1918. Radosna parafraza Bóg się rodzi, Pan nad Pany! nieznanego autora:
Bóg się rodzi, Pan nad Pany,
Prawa boskie nam przynosi,
Wolność, równość, równe stany,
Dziecię niebios dziś nam głosi.
Pękły niewoli kajdany,
Wpadli w nie ciemiężcy sami,
Wolność już staje się ciałem
I zamieszka między nami.
Dokończenie (głównie kolędy wojny i okupacji oraz stanu wojennego) - w przyszły poniedziałek.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz