O człowieku "kompletnie" ubranym mówimy, że jest przyodziany „od stóp do głów”. Właśnie: zaczynamy "od stóp". I na nich się dzisiaj zatrzymamy. 25 października przypada Dzień Szewca. Zaraz okaże się, że ten fach ma z literaturą więcej wspólnego, niż się wydaje. Obuwie ma pięciopiętrowe muzeum w Toronto (Bata Shoe Museum). Gromadzi eksponaty z całego świata i z różnych epok (do 4500 lat wstecz). Buty to również ważny motyw literacki.
Najsławniejsze cytaty? Z pewnością te:
„Trza być w butach na weselu”
(Stanisław Wyspiański, Wesele, słowa Panny Młodej, I, XII)
Śpieszmy się kochać ludzi tak szybko odchodzą
zostaną po nich buty i telefon głuchy
(Jan Twardowski, śpieszmy się)
Niektóre baśniowe buty, buciki, pantofelki i trzewiczki przypomniałyśmy TUTAJ. Równie istotne - nawet kluczowe dla rozwiązania problemu - są w kryminałach. Tak jest np. w powieści „Pierwsze, drugie… zapnij mi obuwie” Agathy Christie, „Butach modelki” Francisa Durbridge'a i "Butach No 138" Jana Brzękowskiego (sygn. 83612), czyli zagadce ze... Sherlockiem Holmesem (tym razem w przebraniu czyścibuta) w roli głównej, któremu - dzięki wrodzonemu talentowi dedukcyjnemu - udaje się zapobiec napadowi na kantor.
Buty pojawiają się w tytule powieści obyczajowej ("Włoskie buty" Henninga Mankella), brutalnego opowiadania o tematyce wojennej - "Butów" Jana Józefa Szczepańskiego (sygn. 103880) oraz podejmujących tę samą problematykę "Takich butów" Stanisława Broszkiewicza (sygn. 62189), których bohaterka, nastoletnia Ada, wyłudza od żołnierzy pieniądze na buty, bo chce godnie ubrać się na procesję, ale za swoje czyny trafia... do sądu dla nieletnich.
Buty stanowią ważny temat rozmowy bohaterów dramatu „Czekając na Godota” Samuela Becketta, sygn. 115500). Wiele ich też w poezji. Wspomnimy kilka: filozoficzny „Posąg i obuwie” Cypriana Kamila Norwida, wielowymiarowe liryki „Szewczyk” i „Trupięgi” Bolesława Leśmiana, wstrząsające „Buciki” Małgorzaty Hillar, ewokujące wspomnienia o eksponatach z oświęcimskiego obozu - muzeum. Do wojny nawiązuje słynna „Piosenka o żołnierskich butach” Bułata Okudżawy. Inny nastrój panuje w "Pantoflach" Kazimierza Wierzyńskiego. Zdecydowanie najbardziej nastrojowe są „Pantofelki szklane” Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej i „Spójrz na moje buty” Jonasza Kofty.
Obuwie w różnych kontekstach pojawia się w największych teksty kultury: Biblii i mitologii. Kilka biblijnych przykładów? Sandały Mojżesza i krzak gorejący (Wj 3,5)... Wojowniczość plemienia Asera, którego obuwiem są "miedź i żelazo" (PwP 33,25)... Tańcząca stopa księżniczki obutej w sandały (PnP 7,2)... Pokora Jana Chrzciciela, niegodnego rozwiązać rzemyk u sandałów Jezusa (Mt 3,11; Mk, 1,7; J 1,27)... Nakaz Jezusa, by ewangelizować boso (Mt 10,10; Łk 10,4), ale z dopuszczeniem - znowu - sandałów (Mk 6,9)...
A mitologia grecka i rzymska? Uskrzydlone sandały Hermesa (Merkurego) i Iris, oraz Perseusza idącego zabić Meduzę... Sandały Tezeusza (wraz z mieczem ojca wydobyte spod skały)... Do mitologii nawiązujące sztuki teatru antycznego, których aktorzy nosili koturny...
Jeszcze niektóre przysłowia i związki frazeologiczne. Najpierw rzymskie: „Calceus maior subvertit” („za duży but wykręci nogę”, tzn. zbyt wielkie imperium rozpadnie się; zbyt wysokie aspiracje zawiodą) i francuskie: „Parler a propos de bottes (“mówić o butach”, tzn. o byle czym, o niczym). Wreszcie polskie:
...chodzić bez butów (biedować); głupi jak but (bardzo głupi);inna para kaloszy (zupełnie co innego); lizać komuś buty (schlebiać); nie kiwnąć palcem w bucie (nie zdobyć się na najmniejszy wysiłek); pantoflarz (mąż ustępujący we wszystkim żonie); pójść w kamasze (zostać wcielonym do wojska); siedzieć pod butem (doznawać ucisku); skrzypiące buty (jeszcze nie zapłacone, nowe buty); stary but (wygoda); szewc bez butów chodzi (brak mu rzeczy, które sam wytwarza); takie buty (tak sprawa wygląda); umarł w butach (sprawa zamknięta); uszyć komuś buty (ukartować coś przeciw komuś); wchodzić z butami (nietaktownie ingerować); wejść w czyjeś buty (wczuwać się).
Dlaczego mówimy o szewcach akurat 25 października? Wówczas przypada wspomnienie ich patronów, św. Kryspina i Kryspiniana (?-ok. 285), męczenników, braci prowadzących działalność misyjną w Galii, którzy ponoć nocami szyli buty dla biednych...
Ps. Test wiedzy o parafernaliach - TUTAJ, kilka książek z motywem kamieni szlachetnych (także biżuterii) - TUTAJ.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz