Sto lat… Plurimos annos… Happy Birthday to You… Joyeux anniversaire... Alles Gute zum Geburstag... Tak, zbliżają się kolejne ważne Urodziny. Dziś podejmiemy temat narodzin (przyjścia na świat) i urodzin (kolejnych rocznic dnia narodzin) w literaturze.
„...większym ryzykiem rodzić się niż umrzeć” (Jan Twardowski)
W poezji antycznej istniał specjalny gatunek literacki z okazji narodzin dziecka lub rocznicy urodzin, odznaczający się kunsztownością formalną i bogactwem figur retorycznych. Genethliakon. Tworzyli go m.in. Auzoniusz, Owidiusz, Marcjalis, Stacjusz, Tibullus, Wergiliusz. A później...
NARODZINY. Pochwałę narodzin znajdujemy w "Biblii": kantyk Zachariasza (Łk 1, 76-79), słowa anioła obwieszczające pasterzom narodziny Jezusa (Łk 2, 10-14), kantyk Symeona wygłoszony podczas ofiarowania w świątyni (Łk 2, 29-32). W polskiej literaturze podniośle brzmi „Ojcowski psalm (Po urodzeniu się Kordianka)” Kornela Ujejskiego:
„Ozłocił Pan wspaniale moje ściany liche,
Bo zesłał mi dzieciątko z nieba, światło ciche (…)
Błogosławieństwem dom mój nawiedził widomem
Błyszczący anioł, co rzekł: „Pokój z twoim domem!”
I zaledwie głos przebrzmiał, to niska ta chata
Swą strzechę jak ramiona dziękczynne rozplata,
I, podniósłszy ją w górę, swą małość przyczynia,
Aż stała się modlitwą wielką - jak świątynia.
I zaraz w niej przybrało wszystko pozór święty:
Radosnym przemówiły słowem nieme sprzęty,
Wszystkie skazy ponikły, kąty wyjaśniały
I cedrami zapachły dębowe powały,
Każde usta dobroci pełne, myśli bielsze,
A piosenki czeladzi co wieczór weselsze.”
Fakt narodzin wielu mitologicznych postaci odnajdujemy m.in. w „Mitologii” Jana Parandowskiego, zaś gatunkiem szczególnie ważnym w jego ukazywaniu jest saga rodzinna, powieść rzeka, np. „Noce i dnie” Marii Dąbrowskiej. Inne przykłady TUTAJ. W poezji piękno narodzin mamy m.in. w „Dziecku” Juliana Ejsmonda („Ten uśmiech, ten cud, to słońce, / ta radość, ta słodycz - to dziecko!”) i w „Dziecko się rodzi” Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego.
URODZINY. Nierzadko pojawiają się w literaturze dla młodego odbiorcy, np. w opowiadaniu „Urodziny” Ewy Kaniewskiej, „Dzieciach z Bullerbyn” Astrid Lindgren (urodziny Lisy i dziadka), „Poczwarce” Doroty Terakowskiej. Także w książkach „Koszmarny Karolek ma urodziny” Franceski Simon i „Yellow Bahama w prążki” Ewy Nowak.
Nietypowe są urodziny Frodo Bagginsa z „Władcy pierścieni” Johna Ronalda Reuela Tolkiena, gdyż… on sam wręcza gościom prezenty. Specyficznie świętują też rozwydrzona księżniczka z „Urodzin infantki” Oscara Wilde’a i przymuszony do tego tytułowy bohater „Urodzin Stanleya” Harolda Pintera (utwór będzie zaprezentowany w lutym).
„Niech żyje ziemia!
Niech żyje niebo!
I ty, co rodzisz się, żyj!
Niech żyje ziemia!
Niech żyje niebo!
I ty - pomiędzy tym - żyj!”
Temat podejmuje niemało poetów, którzy adresują wiersze do…
… siebie samych, np. zacytowane wyżej "Urodziny" Edwarda Stachury, „Elegia druga, urodzinowa” Stanisława Barańczaka, „Urodziny” Wisławy Szymborskiej, „Na moje 88 urodziny” Czesława Miłosza,
… członków rodziny, np. „do wnuczki na 18 urodziny” Tadeusza Różewicza,
… władców: królów, np. „Do Stanisława Augusta Króla Polskiego, W. Książęcia Lit. (Na dzień 17 stycznia, urodzeniem jego znakomity)” Adama Naruszewicza, … prezydentów, np. tomik „Wiersze o Bolesławie Bierucie”, które napisali m.in. Adam Ważyk, Jarosław Iwaszkiewicz, Antoni Słonimski i Wiktor Woroszylski (omówiony przez Michała Głowińskiego TUTAJ), … innych polityków, np. stworzone na 70. urodziny dyktatora "Słowo o Stalinie" Władysława Broniewskiego,
… innych poetów, np. „Marcinowi Świetlickiemu na 60 urodziny” Jarosława Klejnockiego,
… wszystkich anonimowych solenizantów, np. „Solenizanci” Juliana Tuwima:
„Którym nie ma kto tutaj winszować urodzin,
Solenizanci biedni, cudzy i nieznani!
Którzy nie macie dokąd kroków swoich zwrócić,
Gdy pleśnią szarej nudy pokój wasz zarasta,
O, moi nieszczęśliwi! Przestańcie się smucić!
Przyjdzie wam dziś winszować jasny Chrystus Miasta!”
Zbliżają się kolejne ważne Urodziny. O poetyckim oraz – ogólniej - literackim Bożym Narodzeniu było TUTAJ i TUTAJ, o kolędach patriotycznych TUTAJ i TUTAJ, a wdzięczny temat ptaszków w polskich kolędach pojawił się TUTAJ.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz