Kącik maturzysty - 3: Lektury (III i IV etap edukacyjny)

Podpowiedzi do Ćwiczeń z poprzedniego odcinka. Przykładowa interpretacja wiersza Przybosia znajduje się w książce B. Szpytmy Poezja współczesna. Analiza i interpretacja wierszy objętych programem nauczania dla klas maturalnych, Warszawa 1995, s. 53-58, zaś wiersza Świetlickiego w  Poezja polska. Interpretacje, pod red. K. Heskiej-Kwaśniewicz i B. Zelera, Katowice 2000, s. 486-491. Obie mamy w bibliotece. 

I jednorazowa „promocja”! Jeśli ktoś jest zainteresowany ich przeczytaniem, a nie może do nas dotrzeć, wyślemy skany! W tym celu można się kontaktować pisząc do: kierownik.ib@pbw.katowice.pl lub bibliografia@pbw.katowice.pl. 

Jeszcze jedna uwaga! Chociaż „wielcy” interpretacje piszą, zawsze sugerujmy się… wytycznymi CKE! Interpretacja zaczyna się od analizy! Zatem nie zapominajmy o tytule, strofice, wersyfikacji, środkach stylistycznych! A potem interpretujmy, tzn. piszmy, czemu te środki służą!

A teraz spis lektur! Uwaga! * oznacza lekturę z * w Podstawie programowej. Znak / oznacza „lub”. Drukiem pogrubionym – zaznaczono utwory najważniejsze (wśród liczniejszych do wyboru). Kolor fioletowy oznacza nazwiska pominięte w Podstawie programowej, a obecne w wielu podręcznikach; warto wiedzieć o ich istnieniu. Także - najważniejsze dzieła (pomocne w kontekście matury ustnej).

Autor	Tytuły
ANTYK GRECKO-RZYMSKI; BIBLIA
Sofokles	Antygona; Król Edyp
Homer	Iliada; Odyseja (fragmenty) lub Jan Parandowski: Przygody Odyseusza
Horacy	Pieśni (wybór)
Jan Parandowski	Mitologia (wybór, np. Dedal i Ikar; Demeter i Kora [Persefona]; Syzyf; Tantal; Niobe; Prometeusz; Orfeusz i Eurydyka; Eros i Psyche; Ariadna; Herakles; Apollo i Marsjasz; Muzy); Przygody Odyseusza [zob. Homer]
-	Biblia: opis stworzenia świata (Rdz 1); Psalmy (np. Psalm 51); Pieśń nad Pieśniami; Księga Hioba; wybrane przypowieści ewangeliczne (np. o synu marnotrawnym, o miłosiernym Samarytaninie); Hymn św. Pawła o miłości (1 Kor 13); Apokalipsa św. Jana
Safona: wybór wierszy
ŚREDNIOWIECZE
-	* Bogurodzica; Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią; Legenda o świętym Aleksym; Lament świętokrzyski (= Żale Matki Boskiej pod krzyżem = Posłuchajcie, bracia miła)
-	Pieśń o Rolandzie (fragm.)
Dante Alighieri	Boska Komedia (fragm.)
Joseph Bédier	Dzieje Tristana i Izoldy [Uwaga! Utwór powstał w 1900 r., ale tematycznie jest związany ze średniowieczem; stanowi rekonstrukcję średniowiecznej opowieści]
Najstarsze zabytki języka polskiego: Złota bulla (gnieźnieńska, 1136 r.); Księga Henrykowska (I część, ok. 1270 r.); Anonim tzw. Gall (Kronika polska); Przecław Słota (?):Wiersz o chlebowym stole (= O zachowaniu się przy stole); Jakub de Voragine (Złota legenda);  François Villon (Wielki testament)
RENESANS (ODRODZENIE)
Jan Kochanowski	- *Fraszki (np. Na lipę; Na dom w Czarnolesie; O żywocie ludzkim; Na zdrowie; O doktorze Hiszpanie) - Odprawa posłów greckich - *Treny (V, VII, VIII i inne – wybór) - Pieśni: Hymn [Czego chcesz od nas, Panie]; Pieśń świętojańska o Sobótce (wybór); inne pieśni (wybór) - wybrane Psalmy [przekład – parafraza]
Mikołaj Sęp Szarzyński	np. Sonet I. O wojnie naszej, którą wiedziemy z szatanem, światem i ciałem; Sonet V. O nietrwałej miłości rzeczy świata tego
William Shakespeare	Makbet; Romeo i Julia
Miguel de Cervantes y Saavedra	Don Kichot (fragm.)
Mikołaj Rej (Żywot człowieka poczciwego);  Łukasz Górnicki (Dworzanin polski);  Francesco Petrarca (Sonety do Laury); Giovanni Boccaccio (Dekameron)
BAROK
Molière	Świętoszek / Skąpiec
Jan Andrzej Morsztyn	Do trupa
Daniel Naborowski	Cień
Jan Chryzostom Pasek	Pamiętniki (fragm.)
Wacław Potocki (Transakcyja wojny chocimskiej = Wojna chocimska)
OŚWIECENIE
Ignacy Krasicki	- *Bajki (np. Ptaszki w klatce; Przyjaciele; Dewotka; Malarze) - Monachomachia (fragm.) - Satyry (np. Żona modna; Pijaństwo; Do króla)
Franciszek Karpiński	Laura i Filon (fragm.); Pieśń o Narodzeniu Pańskim (= Bóg się rodzi)
Franciszek Dionizy Kniaźnin; publicystyka (Stanisław Staszic, Hugo Kołłątaj, Stanisław Konarski); Pierre de Beaumarchais (Cyrulik sewilski; Wesele Figara)
ROMANTYZM
Adam Mickiewicz	- poezja. Ballady, np. Romantyczność; Lilije; Pani Twardowska; Świteź; Świtezianka. Tom Sonety krymskie, np. Stepy akermańskie; Burza. Inne: Reduta Ordona - dramaty: *Dziadów cz. II; Dziadów cz. IV; * Dziadów cz. III - *Pan Tadeusz
Juliusz Słowacki	- wiersze, np. Hymn [Smutno mi, Boże…]; Hymn [Bogarodzico, Dziewico…]; Testament mój; Grób Agamemnona; Sowiński w okopach Woli - dramaty: Kordian; Balladyna
Cyprian Kamil Norwid	np. Moja piosnka (II); W Weronie; Coś ty Atenom zrobił, Sokratesie; Fortepian Szopena; Bema pamięci żałobny rapsod; Pielgrzym; Krzyż i dziecko; Do obywatela Johna Brown; Żydowie polscy
Aleksander Fredro	*Zemsta
Zygmunt Krasiński (Nie-Boska komedia); Józef Ignacy Kraszewski (powieści historyczne, np. Stara baśń); Antoni Malczewski (Maria); Johann Wolfgang Goethe (Król olch = Król olszyn = Król elfów - ballada; Cierpienia młodego Wertera; Faust); George Gordon Byron (Giaur; Korsarz); Walter Scott (powieści historyczne, np. Ivanhoe; Rob Roy; Waverley); Victor Hugo (Hernani [dramat]; Katedra Marii Panny w Paryżu); Emily Brontë (Wichrowe wzgórza); Stendhal (Czerwone i czarne); Honoré de Balzac (Ojciec Goriot)
POZYTYWIZM
Henryk Sienkiewicz	- nowele, np. Janko Muzykant; Latarnik - * powieść historyczna (do wyboru): Quo vadis / Potop / Krzyżacy
Bolesław Prus	- *Lalka - nowela, np. Antek
Charles Dickens	Opowieść wigilijna
Eliza Orzeszkowa	- Nad Niemnem (fragm.) - nowela, np. Gloria victis
Maria Konopnicka	- nowela, np. Mendel Gdański; Miłosierdzie gminy; Dym - wiersze, np. A jak poszedł król na wojnę; Rota
Fiodor Dostojewski	Zbrodnia i kara / Łagodna (= Potulna)
Adam Asnyk (wiersze, np. Do młodych; Daremne żale); Aleksander Świętochowski (My i wy [artykuł programowy]); Gustave Flaubert (Pani Bovary); Emil Zola (Germinal; Nana); Guy de Maupassant (nowele, np. Baryłeczka; Bel-Ami); Lew Tołstoj (Anna Karenina; Wojna i pokój)
MŁODA POLSKA (MODERNIZM; NEOROMANTYZM)
Kazimierz Przerwa-Tetmajer	Melodia mgieł nocnych; Hymn do Nirwany; Evviva l’arte!
Jan Kasprowicz	Dies irae [z tomu Hymny]; Krzak dzikiej róży
Gabriela Zapolska	Moralność pani Dulskiej
Stanisław Wyspiański	*Wesele
Władysław Stanisław Reymont	Chłopi (t. 1: Jesień)
Stefan Żeromski	Ludzie bezdomni / Wierna rzeka / Echa leśne (w dwudziestoleciu…: Przedwiośnie)
Leopold Staff	np. Deszcz jesienny; Przedśpiew; Ja – wyśniony. Także – utwory napisane w dwudziestoleciu…, np. z tomów: Ścieżki polne i Żywiąc się w locie; utwory powojenne – z tomu Wiklina, np. Pierwsza przechadzka; Podwaliny
Arthur Conan Doyle	opowiadanie, np. Pusty dom. – W Podstawie programowej zapisano, że może być też wybrany kryminał Agathy Christie – we fragmencie. Pisarka tworzyła w dwudziestoleciu… i po wojnie. Przykładowe utwory: Śmierć na Nilu; Morderstwo w Orient-Expressie; Rendez-vous ze śmiercią; I nie było już nikogo; Strzały w Stonegate
Stanisław Przybyszewski: Confiteor [artykuł programowy]; Charles Baudelaire (tom Kwiaty zła, tu - np. Padlina; Albatros); Artur Rimbaud (Statek pijany); Paul Verlaine i Stéphane Mallarmé (wiersze); Maurice Maeterlinck (Ślepcy; Wnętrze); Henryk Ibsen (Dzika kaczka; Nora; Peer Gynt); August Strindberg (Panna Julia; Sonata widm); Robert Louis Stevenson (Dr Jekyll i Pan Hyde); Oscar Wilde (Portret Doriana Graya)
DWUDZIESTOLECIE MIĘDZYWOJENNE
Julian Tuwim	np. Chrystus miasta; Mieszkańcy; Do prostego człowieka; Rzecz czarnoleska; Bal w Operze
Konstanty Ildefons Gałczyński	np. Prośba o wyspy szczęśliwe; Serwus, madonna; Rozmowa liryczna; Zaczarowana dorożka
Bolesław Leśmian	np. Pan Błyszczyński; Dusiołek; Trupięgi; Urszula Kochanowska; W malinowym chruśniaku [tomik]; [z epoki poprzedniej: Dziewczyna]
Maria Pawlikowska- Jasnorzewska	Pocałunki (tomik; wybór)
Julian Przyboś	Z Tatr
Józef Czechowicz	np. Prowincja noc; Przez kresy; Żal
Kazimierz Wierzyński	np. Wiosna i wino (z okresu powojennego - np. Ktokolwiek jesteś bez Ojczyzny)
Jan Lechoń	np. Pytasz, co w moim życiu z wszystkich rzeczą główną…; Matka Boska Częstochowska; Karmazynowy poemat
Bruno Schulz	*Sklepy cynamonowe (wybrane opowiadania)
Zofia Nałkowska	Granica. – Z twórczości powojennej: Medaliony
Witold Gombrowicz	*Ferdydurke
Jarosław Iwaszkiewicz	opowiadanie, np. Panny z Wilka [więcej pisał po wojnie!]
Joseph Conrad	Jądro ciemności
Michaił Bułhakow	Mistrz i Małgorzata
Jerzy Liebert (wiersze, np. Jeździec); Uwaga! Wymienieni pisarze tworzyli także po wojnie: Maria Dąbrowska (Noce i dnie); John Steinbeck (Na wschód od Edenu; Grona gniewu); William Faulkner (Światłość w sierpniu; Absalomie, Absalomie!); Thomas Stearns Eliot (Ziemia jałowa; Wydrążeni ludzie [poematy]); Ernest Hemingway (Stary człowiek i morze); Francis Scott Fitzgerald (Wielki Gatsby)
WOJNA I OKUPACJA (1939-1945)
Krzysztof Kamil Baczyński	np. Spojrzenie; Deszcze; Biała magia; Pokolenie [Do palców przymarzły struny…]; Pokolenie [Wiatr drzewa spienia…]; Bajka; Historia; Z lasu; Mazowsze
Antoine de Saint-Exupéry	Mały Książę
Aleksander Kamiński	Kamienie na szaniec
Arkady Fiedler	Dywizjon 303
LITERATURA POWOJENNA
Czesław Miłosz	- wiersze, np. Campo di Fiori; Który skrzywdziłeś; Zaklęcie; Piosenka o końcu świata; Piosenka o porcelanie; Oeconomia divina. - Z utworów przedwojennych: Ojciec objaśnia; Przypowieść o maku; Słońce. – Przekład Psalmów (wybór) - eseje: Zniewolony umysł (fragm.)
Tadeusz Różewicz	np. Ocalony; Prawa i obowiązki; Bez; Drzewo; Drewno; Rzeź chłopców; Zaraz skoczę, szefie; Kto jest poetą; List do ludożerców; Spadanie; Zostawcie nas
ks. Jan Twardowski	np. Bliscy i oddaleni; Boję się Twojej miłości; Do świętego Franciszka; Drzewa niewierzące; Niewidoma dziewczynka; Pożegnanie wiejskiej parafii; Rachunek dla dorosłego; Spieszmy się; Spór; Stwarzał; Wyjaśnienie
Wisława Szymborska	np. Cebula; Pierwsza fotografia Hitlera; Kot w pustym mieszkaniu; Głos w sprawie pornografii; Kobiety Rubensa; Koniec i początek; Miniatura średniowieczna; Nic darowane; Nic dwa razy; Prospekt; Przy winie; Radość pisania; Rehabilitacja; Rozmowa z kamieniem; Schyłek wieku; Sto pociech; Utopia; W rzece Heraklita; Wywiad z Atropos; Żona Lota
Zbigniew Herbert	np. Apollo i Marsjasz; Dwie krople; Dlaczego klasycy; Studium przedmiotu; Nike, która się waha; Przesłanie Pana Cogito; Potęga smaku; Książka; Raport z oblężonego miasta; Kamyk; Powrót prokonsula; Próba rozwiązania mitologii; U wrót doliny; Siódmy anioł; Sprawozdanie z raju; Stołek; Wyspa - eseje, np. Barbarzyńca w ogrodzie (wybór)
Stanisław Barańczak	np. Prześwietlenie; Wypełnić czytelnym pismem; Określona epoka; Widokówka z tego świata
Ewa Lipska	np. Egzamin; Ucz się śmierci
Adam Zagajewski	np. List do czytelnika; Spróbuj opiewać okaleczony świat; W pierwszej osobie liczby mnogiej; Dwa miasta; Prawda
Stanisław Lem	Solaris; wybrane opowiadanie, np. z tomu Bajki robotów
Sławomir Mrożek	- opowiadania: Słoń; Wesele w Atomicach - dramat: Tango. – W Podstawie programowej jest alternatywnie dramat: Stanisław Ignacy Witkiewicz: Szewcy
Tadeusz Borowski	Opowiadania z tomu Pożegnanie z Marią, np. U nas w Auschwitzu; Ludzie, którzy szli; Proszę państwa do gazu
Hanna Krall	Zdążyć przed Panem Bogiem. - W Podstawie programowej jest alternatywnie opowiadanie Irit Amiel z tomu Osmaleni lub opowiadanie Idy Fink
Gustaw Herling-Grudziński	Inny świat (fragm.)
Andrzej Sapkowski	Wiedźmin (fragm.). - W Podstawie programowej jest do wyboru inny utwór fantasy, np. Clive Staples Lewis: Lew, Czarownica i stara szafa; John Ronald Reuel Tolkien: Hobbit, czyli Tam i z powrotem; utwór Ursuli Le Guin
Miron Białoszewski	- proza: Pamiętnik z powstania warszawskiego (fragm.) - wiersze, np. Karuzela z madonnami; Podłogo, błogosław!; Szare eminencje zachwytu; Fioletowy gotyk; Mironczarnia; Tryptyk pionowy
Ryszard Kapuściński	np. Podróże z Herodotem; Heban; Cesarz (fragm.) [reportaże]
Albert Camus	Dżuma. – W Podstawie programowej jest też do wyboru: Franz Kafka: Proces / George Orwell: Rok 1984 / Isaac Bashevis Singer: Sztukmistrz z Lublina / Gabriel Garcia Marquez: Sto lat samotności / Umberto Eco: Imię róży. Także: jedna wybrana powieść z literatury polskiej oraz światowej
Wybrana powieść obyczajowa o tematyce młodzieżowej, np. Małgorzaty Musierowicz, Doroty Terakowskiej, Marty Fox. Lektury nadobowiązkowe: Maria Kuncewiczowa (Cudzoziemka); Józef Mackiewicz (Droga donikąd); Julian Stryjkowski (Austeria); Tadeusz Konwicki (Kronika wypadków miłosnych)
Urszula Kozioł (wiersze); Halina Poświatowska (np. *** [Kiedy Izolda umierała]; ***[Jestem Julią]; *** [Kiedy umrę kochanie]; Czym jest miłość); Jerome David Salinger (Buszujący w zbożu); Tennessee Williams (Szklana menażeria); Samuel Beckett (Czekając na Godota); Truman Capote (Śniadanie u Tiffany’ego); William Golding (Władca much); Ken Kesey (Lot nad kukułczym gniazdem); William Wharton (Ptasiek)
Inne
Filmy – w wyborze (polscy twórcy): Andrzej Wajda (np. Popiół i diament; Kanał; Lotna), Krzysztof Kieślowski (np. Amator; Podwójne życie Weroniki; filmy z Dekalogu, np. Krótki film o zabijaniu; Krótki film o miłości); Andrzej Munk (np. Eroica; Zezowate szczęście); Krzysztof Zanussi (np. Struktura kryształu; Barwy ochronne).
Homilia Jana Pawła II wygłoszona 2 czerwca 1979 r. w Warszawie na Placu Zwycięstwa (Piłsudskiego).
Współczesne życie kulturalne. Teksty kultury: sztuki plastyczne (np. malarstwo, plakat, rzeźba); komiks; teatr; film; publicystyka (wybór z prasy i innych mediów); wybrany program telewizyjny

A gdzie znaleźć omówienia czy opracowania do lektur?

Najlepsze strony internetowe:

• Kulturalna Polska 
• Ostatni dzwonek 

Najlepsze opracowania książkowe: serie Biblioteka Analiz Literackich, wstępy w serii Biblioteka Narodowa. Także bibliografia innych opracowań w bazie Opracowania lektur i wierszy. 

Ostatnia uwaga! Streszczenia czytamy jako POWTÓRZENIE i UTRWALENIE (także rozszerzenie) wiedzy o lekturach, NIE - ZAMIAST lektur! :) 

Ps. Dziś Ćwiczeń nie będzie, bo tekst już jest bardzo długi!