Toczysz się losu koleją po swoje przeznaczenie.

Na wszystkich dworcach świata
Daleką drogą olśnienie 
Toczysz się losu koleją 
Po swoje przeznaczenie 

(Jonasz Kofta, Rozmyślania na dworcu)

Już jutro „katarzynki”, czyli wspomnienie św. Katarzyny Aleksandryjskiej (ok. 282-ok. 300), patronki kolejarzy, ale także m.in. uniwersytetów, żon, bibliotekarzy (tu uwaga: bibliotekarze to zapewne ciężki zawód, bo mają jeszcze innego patrona – św. Wawrzyńca), woźniców, krawcowych, fryzjerów i… poszukiwaczy topielców! Dziś skupimy się nie na ostatnich, ale na pierwszych! Przedstawimy niektóre książki i filmy poruszające tematykę kolejową. I tekst dedykujemy wszystkim pracownikom kolei, prosząc Czytelników, by im przekazali tę informację, jeśli mają taką możliwość! :) 

LITERATURA 

Christie Agatha. Chyba lubiła pisać o pociągach. Przypomnijmy 4:50 z Paddington, Morderstwo to nic trudnego, Zagadkę błękitnego pociągu czy najsławniejsze – Morderstwo w Orient Expressie (sfilmowane przez Sidneya Lumeta). 

Greene Graham. Pociąg do Stambułu. Znowu Orient Express jako temat! Grupa przypadkowych podróżnych wchodzi ze sobą w różne relacje, których efektem są wzmagające się komplikacje ich losów. Na plan pierwszy wybija się historia przelotnego romansu tancerki Coral i żydowskiego finansisty, Myatta. A wszystko dzieje się w niespokojnych latach trzydziestych XX wieku… Serial na podstawie powieści pokazywała nasza telewizja. 

Highsmith Patricia. Nieznajomi z pociągu. Pomysł na zbrodnię doskonałą: dwaj obcy sobie ludzie mają popełnić morderstwo na wskazanych przez siebie nawzajem osobach, skutkiem czego uniemożliwią powiązanie ofiar ze sprawcami. Czy w istocie będzie to zbrodnia „doskonała”? Adaptacja filmowa jest dziełem arcymistrza - Alfreda Hitchcocka. 

Hrabal Bohumil. Pociągi pod specjalnym nadzorem. Inicjacja zawodowa i seksualna młodego kolejarza z małej stacyjki – w realiach II wojny światowej. Adaptacja filmowa, to dzieło Jiřego Menzla. 

Prus Bolesław. Lalka. Reymont Władysław Stanisław. Marzyciel. Tołstoj Lew. Anna Karenina. Te książki potraktujemy razem. Łatwo dostrzec, że łączy je motyw kolei oraz… samobójstwa (lub niedoszłego samobójstwa – to w przypadku Prusa). Straszne! 

Schmitt Eric-Emmanuel. Kobieta z bukietem. Opowiadanie z tomów Historie miłosne lub Odette i inne historie miłosne. Kobieta z dworca w Zurychu. Oczekuje. Na co? Niektórzy twierdzą, że na miłość. A inni, że na śmierć. Ale czyż jedno wyklucza drugie?... 

Wain John. Mniejsze niebo. Artur, naukowiec w średnim wieku, porzuca rodzinę i karierę zawodową, przenosząc się na dworzec Paddington. Tylko tutaj nie czuje obcości i osamotnienia… Adaptacja filmowa – Janusz Morgenstern. 

Wittlin Józef. Sól ziemi. Powieść o cierpliwym piechurze. Arcydzieło. Ekspresjonistyczna i pacyfistyczna historia polskiego Everymana, Piotra Niewiadomskiego, kolejarza, wcielonego do armii i wysłanego na front(y) I wojny światowej. Czy wiecie, że powieść wskazywano jako propozycję do literackiej Nagrody Nobla? 

Zola Emil. Bestia ludzka. Jakub Lantier, niezrównoważony umysłowo maszynista z Hawru, marzy o zdobyciu i… zabiciu młodej kobiety. Jego obsesję łagodzi tylko praca. Ale do czasu… 

Wiersze o kolei. Wymienimy kilka. Białoszewski Miron. Pociągola. Utwór o pociągu, „Polsce delegacyjnej” z czasów PRL-u czy… meczu piłki nożnej? Interpretujcie! Kofta Jonasz. Rozmyślania na dworcu. Podróż to stan przejściowy. Na wszystkich dworcach świata / W poczekalniach, na peronach / Każda rozmowa o życiu / Zostaje niedokończona. Przyboś Julian. Odjazd. Bardzo liryczny tekst autora, który propagował w literaturze „wstyd uczuć”! 

PS. Nie wymieniliśmy tu Stefana Grabińskiego, twórcy „horroru kolejowego”, gdyż był już szerzej prezentowany. 

FILM 

Czuchraj Grigorij. Ballada o żołnierzu (ZSRR, 1959). Wojenna odyseja. Szeregowy Alosza za zniszczenie dwóch czołgów nieprzyjaciela dostaje urlop i jedzie do matki, by pomóc jej zreperować dach. Ale ciągle ktoś go w drodze zatrzymuje, a krótki czas urlopu upływa…

Frankenheimer John, Penn Arthur. Pociąg (Francja, USA, Włochy, 1964). Niemiecki oficer postanawia wywieźć z Paryża - przed wkroczeniem aliantów - kolekcję obrazów. Urzędnik kolei, Francuz, który ma zatrzymać pociąg, nie chce narażać ludzi. Ale zmienia zdanie, gdy ginie jego znajomy… 

Kawalerowicz Jerzy. Pociąg (Polska, 1959). Marta i Jerzy przypadkowo zajmują ten sam przedział sypialny pociągu relacji Łódź – Hel. Oboje przed czymś (i do czegoś) uciekają. To będzie bardzo długa noc - z zagadką kryminalną w tle (a może w centrum wydarzeń)…

Konczałowski Andriej. Uciekający pociąg (USA, Izrael, 1985). Manny i Buck uciekają z więzienia na Alasce. Udaje im się dotrzeć do pociągu, ale wkrótce po jego uruchomieniu… umiera maszynista. Ponadto uciekinierzy orientują się, że hamulce są uszkodzone. Pociąg pędzi jak oszalały. A za nim pościg (z brutalnym naczelnikiem więzienia). Ciekawostka: film powstał na podstawie scenariusza Akiry Kurosawy. 

Keaton Buster. Generał (USA, 1926). Epizod z czasów wojny secesyjnej. Historia bohatera, który odzyskał porwaną przez wroga lokomotywę (tytułowego Generała). 

Lean David. Spotkanie (Wielka Brytania, 1945). Niemłody żonaty lekarz i skromna mężatka – wracając z pracy - spotykają się stale na tym samym dworcu. W tutejszym barze rozgrywa się subtelna historia, w której dominują spojrzenia, zaduma i niedopowiedzenie… Wreszcie wspaniałomyślnie postanawiają zakończyć tę znajomość, by nie skrzywdzić najbliższych. A w konsekwencji – także samych siebie. 

Munk Andrzej. Człowiek na torze (Polska, 1956, premiera 1957). Maszynista w wieku przedemerytalnym zostaje pozbawiony możliwości wykonywania zawodu pod zarzutem sabotowania „postępowych” metod pracy. 

Riazanow Eldar. Dworzec dla dwojga (ZSRR, 1982). Na fikcyjnym dworcu w Zastupinsku przypadkowo spotykają się pianista (który oczekuje na proces za spowodowanie wypadku i niebawem ma trafić do więzienia) oraz kelnerka z tutejszej restauracji. Początkowa niechęć niebawem przeradza się w swe przeciwieństwo… 

Stelling Jos. Zwrotniczy (Holandia, 1986). Tytułowy bohater żyje samotnie, odwiedzany wyłącznie przez kilku małomównych znajomych. Ale pewnego dnia do jego nastawni przybywa tajemnicza kobieta. I odtąd wszystko będzie inne. 

Westerny. Pociąg to często ważny „rekwizyt” w tym gatunku. Na przykład: Ford John, Thorpe Richard, Hathaway Henry. Jak zdobyto Dziki Zachód (1962). Zebulon Prescott wraz z rodziną wyrusza z Nowego Jorku na Dziki Zachód. Epopeja pionierów. Daves Delmer. 15:10 do Yumy (USA, 1957 i remake: Manglod James. 3:10 do Yumy, USA, 2007). Farmer Dan Evans – licząc na duży zarobek - zgłasza się na ochotnika do eskortowania przestępcy na stację kolejową. Ale tam już czekają członkowie bandy, by odbić szefa… 

Sturgers John. Ostatni pociąg z Gun Hill (USA, 1959). Matt Morgan zamierza doprowadzić przed sąd mordercę swej żony, Indianki. Ale okazuje się nim syn Craiga, dawnego przyjaciela Matta, który na pewno stanie w obronie chłopaka…

Zdjęcia ilustrujące dzisiejszy wpis, zostały wykonane
w Zabytkowej Stacji Kolejki Wąskotorowej w Rudach