Porozmawiajmy o wodolejstwie.

L’eau!

Eau, tu n'as ni gout, ni couleur, ni arôme, on ne peut pas te définir, on te goûte, sans te connaître. Tu n’es pas nécessaire à la vie: tu es la vie…

Taką piękną, melodyjną apostrofę do wody sformułował Antoine de Saint-Exupéry w utworze Terre des Hommes (Ziemia, planeta ludzi). W przekładzie Wiery i Zbigniewa Bieńkowskich brzmi następująco: 

Wodo!

Wodo, nie masz ani smaku, ani koloru, ani zapachu, nie można ciebie opisać, pije się ciebie nie znając ciebie. Nie jesteś niezbędna do życia: jesteś samym życiem.

Jeśli zajrzymy do słowników symboli, zobaczymy ogrom znaczeń. A dlaczego w ogóle poruszamy ten temat? Ponieważ 22 marca przypada Światowy Dzień Wody, a 1 kwietnia – Dzień Czystości Wód. 

źródło

Oto przykłady obecności wody w tekstach kultury:

Tekst(y) kultury	Przykład(y)
Główne teksty kultury: Biblia	np.  Jordan: Joz 3,9-17, uzdrowienie Naamana - 2 Krl 5-14, chrzest Jezusa - Łk 3,21-22; nad rzekami Babilonu - Ps 137[136]; Eufrat - Rdz 2,14; Ap 16,12; Woda żywa - J 4,6-26
Główne teksty kultury: Mitologia	Styks i Lete - rzeki Hadesu
Tytuł dzieła plastycznego	Iwan Ajwazowski: Dziewiąta fala; Claude Monet: Białe lilie wodne i most
Tytuł filmu	Francis Lawrence: Woda dla słoni; David Lean: Most na rzece Kwai
Tytuł książki	Ernest Hemingway: Stary człowiek i morze; Irwin Shaw: Chleb na wody płynące
Znany cytat	Heraklit z Efezu: Panta rhei

A czy wiemy, że w języku polskim istnieje sporo związków frazeologicznych i przysłów dotyczących wody? Wymienimy niektóre. Jeśli ktoś skojarzy inne, może nam dać znać!

źródło

Związki frazeologiczne luźne - używane na co dzień - to między innymi: łyk wody, pod wodą, woda kolońska (według Stanisława Skorupki). Ale nas bardziej interesują związki stałe. Zestawimy je poniżej. Razem z definicjami, co może dla jednych być rozrywką, dla innych przypomnieniem, dla pozostałych - nauką. Tak, przyda się też podczas lekcji gramatyki!

Związek frazeologiczny	Znaczenie
bać się jak diabeł święconej wody	bardzo się bać
burza w szklance wody	rozdmuchana sprawa o niewielkim znaczeniu; awantura z błahego powodu
cicha woda	ktoś tylko pozornie spokojny, nieśmiały, potulny
czuć się jak ryba w wodzie	czuć sie dobrze (w jakiejś sytuacji, w miejscu)
dziesiąta woda po kisielu	bardzo dalekie pokrewieństwo
jak ogień i woda (pogodzić ogień z wodą)	przeciwieństwa (pogodzić przeciwieństwa)
jak ryba bez wody	odczuwać brak czegoś istotnego, bez czego trudno żyć
krew nie woda	człowiek o gwałtownym temperamencie
lać wodę	mówić, pisać o czymś, unikając konkretów
lata płyną jak woda; pieniądze idą jak woda	... płyną, idą szybko
łowić ryby w mętnej wodzie	w warunkach chaosu działać na własną korzyść
mącić wodę	wprowadzać zamęt
nabrać wody w usta	zamilknąć, odmówić działania na jakiś temat (by uniknąć odpowiedzialności)
nie ma kto szklanki wody podać	być samotnym
podobni jak dwie krople wody	bardzo podobni
przepaść jak kamień w wodę	przepaść bezpowrotnie
robić wodę z mózgu	manipulować świadomością, tumanić
skoczyć (rzucić się) na głęboką wodę	odważyć się na coś, zaryzykować
spływać jak po kaczce	pozostawać bez wpływu na czyjeś zachowanie, uczucia
talent czystej wody	niezwykle utalentowany
utopić kogoś w łyżce wody	być w stosunku do kogoś mściwym i zawziętym
w gorącej wodzie kąpany	niecierpliwy
wielka woda	powódź
woda na młyn	sprzyjająca okoliczność
wozić wodę do morza	wykonywać daremną pracę
wylać kubeł (wiadro) zimnej wody na głowę	pozbawić złudzeń
wylać oliwę na wzburzone wody	uspokajać łagodnymi słowami, taktownie, dyplomatycznie
wypuścić, wypłynąć, wyprowadzić na czyste wody	wydobyć (się) z kłopotliwej sytuacji
wypuścić, wypłynąć, wyprowadzić na szerokie wody	pozwolić działać samodzielnie
zawracać Wisłę kijem	podejmować daremny trud
żyć o chlebie i wodzie	żyć bardzo skromnie, ubogo; pościć

źródło

Niektóre przysłowia:

Chcesz być zdrów a młody, to pij wiele wody.

Chleb i woda – to nie ma głoda.

Cicha woda brzegi rwie.

Co ci powie białogłowa, pisz na bystrej wodzie słowa. (Sens: słowa niepewne, wątpliwe).

Czysta woda zdrowia doda.

I łyżeczka wody nie zostanie bez nagrody. Kto komu poda wody, i to nie bez nagrody. (Przysłowia o biblijnej proweniencji).

Jaka woda, taki młyn, jaki ojciec, taki syn.

Kropla drąży kamień nie siłą, lecz częstym spadaniem. (Już starożytni Rzymianie znali to powiedzenie: Gutta cavat lapidem non vi sed saepe cadendo).

Nie ostoi się woda w rzeszocie (sicie, koszu). (Sens: wybrać niestosowne narzędzie).

Nie pomoże woda, mydło, kiedy człowiek jak straszydło.

Od wody człek młody.

Pij wodę jak wół, a wino jak król.

Rybom woda, ludziom zgoda, bez niej nic.

Świata nie przeżyjesz, chleba nie przejesz, wody nie przepijesz.

Trudna zgoda z ogniem woda.

Woda do mycia, wódka do picia.

Woda i mydło najlepsze bielidło.

Woda, ogień i niewiasta nigdy nie powiedzą: basta.

Wtedy się wodę dopiero szanuje, kiedy jej w studni brakuje.

Zimna woda, kawał mydła zastępują wszelkie pachnidła.

źródło

Wybrana bibliografia:

Cirlot Juan Eduardo, Słownik symboli, przekł. Ireneusz Kania, Kraków 2000. ISBN 83-7006-893-6. (Sygnatura: cz XLVII-1/8).

Kopaliński Władysław, Słownik symboli, Warszawa 1990. ISBN 83-214-0746-3. (Sygnatury: 132976, cz VI-5/7 c).

Mosiołek-Kłosińska Katarzyna, Ciesielska Anna, W kilku słowach. Słownik frazeologiczny języka polskiego, Warszawa 2001. ISBN 83-7195-386-0. (Sygnatura: cz VII-5/5 c).

Skorupka Stanisław, Słownik frazeologiczny języka polskiego, Warszawa 1968 (i wiele kolejnych wydań).

Słownik frazeologiczny języka polskiego [online], http://sjp.pwn.pl/slowniki/Słownik-frazeologiczny-jezyka-polskiego.html

Treska Joanna, Językowy obraz wody we frazeologii oraz paremiologii polskiej i czeskiej, „Poradnik Językowy” 2015, nr 6, s. 53-69. (Sygnatura: cz M XXI-5/3 e).