Dzisiaj zastanowimy się nad sposobami wartościowania w języku i jeszcze raz pochylimy się nad adaptacją filmową.
Pytania
Ćwiczenie 1
Wykorzystując hasła reklamowe:
Najbielsze zęby? Tak, bo myte wiodącą pastą do zębów!
Syrop X - bezpieczny dla dziecka, bezwzględny dla choroby! –
oraz przykłady z własnego doświadczenia życiowego, omów niektóre sposoby wyrażania wartości w języku.
Ćwiczenie 2
Zdefiniuj adaptację filmową oraz - odwołując się do znanych Ci tekstów kultury - omów jej niektóre sposoby.
Pytania
Ćwiczenie 1
Wykorzystując hasła reklamowe:
Najbielsze zęby? Tak, bo myte wiodącą pastą do zębów!
Syrop X - bezpieczny dla dziecka, bezwzględny dla choroby! –
oraz przykłady z własnego doświadczenia życiowego, omów niektóre sposoby wyrażania wartości w języku.
Ćwiczenie 2
Zdefiniuj adaptację filmową oraz - odwołując się do znanych Ci tekstów kultury - omów jej niektóre sposoby.
Odpowiedzi
Ćwiczenie 1
Pomocny termin:
Aksjologia - nauka o wartościach i o kryteriach wartościowania; też: konkretny system wartości (wg Słownika Języka Polskiego PWN).
W podanych sloganach reklamowych wartościowanie wyrażono poprzez:
1/ użycie przymiotnika w stopniu najwyższym (najbielsze) oraz imiesłowu wartościującego wiodący(-a);
2/ przeciwstawienie wyrazów nacechowanych wartościująco - pozytywnie (bezpieczny) i negatywnie (bezwzględny). Wyraz bezwzględny - paradoksalnie - w zestawieniu z chorobą otrzymuje zabarwienie pozytywne (bo zwalcza chorobę, która kojarzy się negatywnie).
Ćwiczenie 1
Pomocny termin:
Aksjologia - nauka o wartościach i o kryteriach wartościowania; też: konkretny system wartości (wg Słownika Języka Polskiego PWN).
W podanych sloganach reklamowych wartościowanie wyrażono poprzez:
1/ użycie przymiotnika w stopniu najwyższym (najbielsze) oraz imiesłowu wartościującego wiodący(-a);
2/ przeciwstawienie wyrazów nacechowanych wartościująco - pozytywnie (bezpieczny) i negatywnie (bezwzględny). Wyraz bezwzględny - paradoksalnie - w zestawieniu z chorobą otrzymuje zabarwienie pozytywne (bo zwalcza chorobę, która kojarzy się negatywnie).
Wartościowanie w języku wyrażamy poprzez:
Wyrazy (leksemy) lub wyrażenia (zwroty frazeologiczne) w których definicji zawarta jest informacja wartościująca, czyli dodatkowe znaczenie, że coś jest dobre lub złe. Są to:
• rzeczowniki, np. dobro, wstręt, lęk, niesmak itp.;
• czasowniki, np. zabić, olśnić (kogoś), uśmiechnąć się;
• przymiotniki, np. cudowny, przebrzydły, znakomity, zły;
• przysłówki, np. przepięknie, najsłabiej;
• wykrzykniki, np. o rety!;
• związki frazeologiczne, np. biedny jak mysz kościelna, wyglądać jak miss.
Metafory uwarunkowane kulturowo, np. góra - dół, jasny - ciemny, święty (boski) - diabelski; nazwanie kogoś gwiazdą, określenie uśmiechu jako olśniewającego itp.
Morfemy wnoszące wartościowanie:
• przyrostki (sufiksy): -ek (tworzący zdrobnienia, np. kotek, domek); -usia, -isia (tworzące spieszczenia, np. Anusia, Dominisia); -uch, -isko (tworzą zgrubienia, np. brzydaluch, dziewuszysko);
• przedrostki (prefiksy): super-, prze-, hiper- (dodające pozytywne zabarwienie emocjonalne, np. superchłopak, przepięknie, hiperzabawny).
Uwaga! Mimo że te morfemy posiadają określone nacechowanie wartościujące, w określonych kontekstach mogą nabrać wartości przeciwnej (np. Cóż za piękne kocisko!).
Fleksja:
• pejoratywna końcówka M. I. mn. rzeczowników rodzaju niemęskoosobowego -y w połączeniu z rzeczownikiem osobowym rodzaju męskiego (np. chłopy, belfry);
• morfemy służące wartościowaniu w stopniowaniu przymiotników i przysłówków: naj-, -szy, -ej (np. najzdolniejszy, najlepiej).
Składnia (konstrukcje składniowe). Najczęstsze:
• zdania podrzędne celowe (np. Aby pięknie wyglądać, stosuj krem X), w których zastosowano spójnik wartościujący aby;
• zdania warunkowe (np. Jeśli chcesz kogoś poznać, napisz do…), w których zastosowano spójnik jeśli;
• zdania rozkazujące, np. Nie bądź bierny, zacznij działać!;
• wypowiedzi, w których porównuje się treści wyrażone z użyciem spójnika niż (np. Myślę, że istnieją filmy bardziej wartościowe niż telenowele);
• konstrukcje (wartościujące negatywnie) z leksemami zbyt, brak (np. Twoje wymagania są zbyt wygórowane; W artykule brak konkretów).
• stopniowanie wartości pozytywnych, odnoszących się do jednej osoby lub przedmiotu (np. Był nie tylko utalentowanym muzykiem, ale również wybitnym filozofem i poetą).
Wyrazy (leksemy) lub wyrażenia (zwroty frazeologiczne) w których definicji zawarta jest informacja wartościująca, czyli dodatkowe znaczenie, że coś jest dobre lub złe. Są to:
• rzeczowniki, np. dobro, wstręt, lęk, niesmak itp.;
• czasowniki, np. zabić, olśnić (kogoś), uśmiechnąć się;
• przymiotniki, np. cudowny, przebrzydły, znakomity, zły;
• przysłówki, np. przepięknie, najsłabiej;
• wykrzykniki, np. o rety!;
• związki frazeologiczne, np. biedny jak mysz kościelna, wyglądać jak miss.
Metafory uwarunkowane kulturowo, np. góra - dół, jasny - ciemny, święty (boski) - diabelski; nazwanie kogoś gwiazdą, określenie uśmiechu jako olśniewającego itp.
Morfemy wnoszące wartościowanie:
• przyrostki (sufiksy): -ek (tworzący zdrobnienia, np. kotek, domek); -usia, -isia (tworzące spieszczenia, np. Anusia, Dominisia); -uch, -isko (tworzą zgrubienia, np. brzydaluch, dziewuszysko);
• przedrostki (prefiksy): super-, prze-, hiper- (dodające pozytywne zabarwienie emocjonalne, np. superchłopak, przepięknie, hiperzabawny).
Uwaga! Mimo że te morfemy posiadają określone nacechowanie wartościujące, w określonych kontekstach mogą nabrać wartości przeciwnej (np. Cóż za piękne kocisko!).
Fleksja:
• pejoratywna końcówka M. I. mn. rzeczowników rodzaju niemęskoosobowego -y w połączeniu z rzeczownikiem osobowym rodzaju męskiego (np. chłopy, belfry);
• morfemy służące wartościowaniu w stopniowaniu przymiotników i przysłówków: naj-, -szy, -ej (np. najzdolniejszy, najlepiej).
Składnia (konstrukcje składniowe). Najczęstsze:
• zdania podrzędne celowe (np. Aby pięknie wyglądać, stosuj krem X), w których zastosowano spójnik wartościujący aby;
• zdania warunkowe (np. Jeśli chcesz kogoś poznać, napisz do…), w których zastosowano spójnik jeśli;
• zdania rozkazujące, np. Nie bądź bierny, zacznij działać!;
• wypowiedzi, w których porównuje się treści wyrażone z użyciem spójnika niż (np. Myślę, że istnieją filmy bardziej wartościowe niż telenowele);
• konstrukcje (wartościujące negatywnie) z leksemami zbyt, brak (np. Twoje wymagania są zbyt wygórowane; W artykule brak konkretów).
• stopniowanie wartości pozytywnych, odnoszących się do jednej osoby lub przedmiotu (np. Był nie tylko utalentowanym muzykiem, ale również wybitnym filozofem i poetą).
Wypowiedź na temat wartości może (to zależy od sformułowania tematu!) zawierać także pola znaczeniowe wartości (hierarchię wartości), czyli (od najniższych do najwyższych, wg: Jadwiga Puzynina, Język wartości): wartości odczuciowe (przyjemność), witalne (życie), obyczajowe (zgodność z obyczajem), moralne (dobro), estetyczne (piękno), poznawcze (prawda), transcendentne (świętość).
Opracowałam na podstawie: Wrześniewska-Pietrzak Marta, Język w kręgu wartości, „Polonistyka” 2005, nr 3, dodatek nr 4, Matura - egzamin wewnętrzny, s. (8-10)
Opracowałam na podstawie: Wrześniewska-Pietrzak Marta, Język w kręgu wartości, „Polonistyka” 2005, nr 3, dodatek nr 4, Matura - egzamin wewnętrzny, s. (8-10)
Ćwiczenie 2
Adaptacja filmowa (ekranizacja) to transpozycja dzieła (utworu literackiego, plastycznego, scenicznego, muzycznego), dokonana dla potrzeb filmu, tzn. ponowne wykonanie danego dzieła (pierwowzoru) w języku filmu. Polega na twórczym dostosowaniu adaptowanego utworu do wymogów odmiennego tworzywa, tj. przystosowaniu materiału jednego utworu w celu stworzenia drugiego utworu. Adaptacja może być w miarę wierna, ale może też być parafrazą lub pozostawać w luźnym związku z adaptowanym tekstem, a nawet stanowić jego „twórczą zdradę”.
Podstawowe operacje modyfikacyjne na różnych poziomach utworu:
• redukcja (wyeliminowanie niektórych elementów pierwowzoru), np. eliminacja (ważnego w książce) wątku sędziego Kosseckiego w Popiele i diamencie Andrzeja Wajdy;
• inwersja (przestawienie ich pierwotnego układu), np. w filmie jak wyżej – uczynienie postacią pierwszoplanową Maćka Chełmickiego;
• substytucja (wymiana pewnych elementów na inne), np. w serialu Elementary (twórca: Robert Doherty, od 2012) - doktor Watson, literacki współpracownik Sherlocka Holmesa - zostaje "wymieniony" na terapeutkę, Joan Watson. Podobnie – w adaptacji kryminału Uwikłanie Zygmunta Miłoszewskiego (film Jacka Bromskiego, 2010). Prokuratora Teodora Szackiego zastąpiła tu prokurator Agata Szacka, zaś akcja została przeniesiona z Warszawy (w książce) do Krakowa (w filmie).
• amplifikacja (dodanie nowych elementów), np. w telewizyjnym filmie 20000 mil podmorskiej żeglugi (reż. Rod Hardy, 1997), adaptacji prozy Julesa Verne’a, dodano kobiecą postać. Także w Tajemniczej wyspie (również adaptacji powieści Verne’a, reż. Cy Endfield, 1961) zmieniono liczbę postaci (i ich nazwiska) oraz dodano postaci kobiece. W tym ostatnim przypadku odstępstwa od oryginału są bardzo duże.
Adaptacja filmowa (ekranizacja) to transpozycja dzieła (utworu literackiego, plastycznego, scenicznego, muzycznego), dokonana dla potrzeb filmu, tzn. ponowne wykonanie danego dzieła (pierwowzoru) w języku filmu. Polega na twórczym dostosowaniu adaptowanego utworu do wymogów odmiennego tworzywa, tj. przystosowaniu materiału jednego utworu w celu stworzenia drugiego utworu. Adaptacja może być w miarę wierna, ale może też być parafrazą lub pozostawać w luźnym związku z adaptowanym tekstem, a nawet stanowić jego „twórczą zdradę”.
Podstawowe operacje modyfikacyjne na różnych poziomach utworu:
• redukcja (wyeliminowanie niektórych elementów pierwowzoru), np. eliminacja (ważnego w książce) wątku sędziego Kosseckiego w Popiele i diamencie Andrzeja Wajdy;
• inwersja (przestawienie ich pierwotnego układu), np. w filmie jak wyżej – uczynienie postacią pierwszoplanową Maćka Chełmickiego;
• substytucja (wymiana pewnych elementów na inne), np. w serialu Elementary (twórca: Robert Doherty, od 2012) - doktor Watson, literacki współpracownik Sherlocka Holmesa - zostaje "wymieniony" na terapeutkę, Joan Watson. Podobnie – w adaptacji kryminału Uwikłanie Zygmunta Miłoszewskiego (film Jacka Bromskiego, 2010). Prokuratora Teodora Szackiego zastąpiła tu prokurator Agata Szacka, zaś akcja została przeniesiona z Warszawy (w książce) do Krakowa (w filmie).
• amplifikacja (dodanie nowych elementów), np. w telewizyjnym filmie 20000 mil podmorskiej żeglugi (reż. Rod Hardy, 1997), adaptacji prozy Julesa Verne’a, dodano kobiecą postać. Także w Tajemniczej wyspie (również adaptacji powieści Verne’a, reż. Cy Endfield, 1961) zmieniono liczbę postaci (i ich nazwiska) oraz dodano postaci kobiece. W tym ostatnim przypadku odstępstwa od oryginału są bardzo duże.
Adaptacja filmowa obejmuje nie tylko dłuższe utwory literackie – prozę i dramat (najczęściej), ale również poezję (np. Lokomotywa Juliana Tuwima i animowany film Zbigniewa Rybczyńskiego, 1976), komiks (np. Superman, Batman), operetkę (np. Baron cygański, reż. Arthur Maria Rabenalt, 1975), operę (np. Traviata, reż. Franco Zeffirelli, 2002), obraz malarski (np. Młyn i krzyż, reż. Lech Majewski, 2011 – wg Drogi na Kalwarię Pietera Bruegla), nawet piosenkę (np. All I Want for Christmas is You, film animowany, reż. Guy Vasilovich, 2017 - na podstawie piosenki Mariah Carey), fotografię czy happening.
Uwaga! Wykaz najważniejszych gatunków filmowych i najkrótsza historia filmu (wraz z terminami objętymi Podstawą programową) - TUTAJ. Kompendium dotyczące języka filmu - TUTAJ, TUTAJ, TUTAJ i TUTAJ. Ps. Za tydzień - ostatni Kącik w tej edycji, a w nim kilka bardzo ważnych i trudnych zagadnień.
Uwaga! Wykaz najważniejszych gatunków filmowych i najkrótsza historia filmu (wraz z terminami objętymi Podstawą programową) - TUTAJ. Kompendium dotyczące języka filmu - TUTAJ, TUTAJ, TUTAJ i TUTAJ. Ps. Za tydzień - ostatni Kącik w tej edycji, a w nim kilka bardzo ważnych i trudnych zagadnień.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz