Rok bieżący będziemy obchodzić m.in. jako Rok Powstań Śląskich. Za Uchwałą Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z 20 lipca 2018 r. (M.P. 2018 poz. 730) głosowało w 418 posłów, przeciw było 2, od głosu wstrzymał się 1. Mieszkamy na Górnym Śląsku, zatem to ważna dla nas sprawa.
Pragniemy włączyć się w rocznicowe obchody. Zdajemy sobie sprawę z tego, że okolicznościowych materiałów nie zabraknie. Podejmiemy tematykę powstańczą w obszarze kultury, a konkretnie – filmu fabularnego i dokumentu fabularyzowanego. Ilustracją będą wybrane materiały historyczne z naszych zbiorów. A zatem filmy:
Pragniemy włączyć się w rocznicowe obchody. Zdajemy sobie sprawę z tego, że okolicznościowych materiałów nie zabraknie. Podejmiemy tematykę powstańczą w obszarze kultury, a konkretnie – filmu fabularnego i dokumentu fabularyzowanego. Ilustracją będą wybrane materiały historyczne z naszych zbiorów. A zatem filmy:
 |
| Wyglenda "Traugutt" Jan, Plebiscyt i powstania śląskie, Opole 1966 |
Nie damy ziemi, skąd nasz ród (inne tytuły: Męczeństwo ludu górnośląskiego, Krwawa walka na Górnym Śląsku), reż. Władysław Lenczewski, niemy, 1920. Nie zachował się.
Historia młodego sztygara, który – dowiadując się o wybuchu powstania - wraca z frontu wschodniego i (wraz z zakochaną w nim dziewczyną szlacheckiego pochodzenia) przyłącza się do walczących...
Historia młodego sztygara, który – dowiadując się o wybuchu powstania - wraca z frontu wschodniego i (wraz z zakochaną w nim dziewczyną szlacheckiego pochodzenia) przyłącza się do walczących...
 |
| Dyba Krystyna, Siwczyk Danuta, Sfrunął na Śląsk orzeł biały (...), Katowice 2001 - okładka przednia i tylna |
Rodzina Milcarków, reż. Józef Wyszomirski, 83 min., 1962.
Sztygar Kurt, Niemiec z pochodzenia, jest mężem Barbary Milcarkówny - córki śląskiego górnika. Ten ostatni nie jest zadowolony z mariażu dziewczyny. Tymczasem w kopalni wybucha strajk, będący konsekwencją niekorzystnych dla Ślązaków wyników Plebiscytu. Kurt zostaje zaangażowany do przeprowadzenia akcji sabotażowej. Otrzymuje zlecenie wysadzenie tamy i zalania kopalni. Wykonując zadanie, trafia na opór teścia i zabija go. Sam natomiast ginie z ręki brata swojej żony.
Sztygar Kurt, Niemiec z pochodzenia, jest mężem Barbary Milcarkówny - córki śląskiego górnika. Ten ostatni nie jest zadowolony z mariażu dziewczyny. Tymczasem w kopalni wybucha strajk, będący konsekwencją niekorzystnych dla Ślązaków wyników Plebiscytu. Kurt zostaje zaangażowany do przeprowadzenia akcji sabotażowej. Otrzymuje zlecenie wysadzenie tamy i zalania kopalni. Wykonując zadanie, trafia na opór teścia i zabija go. Sam natomiast ginie z ręki brata swojej żony.
 |
| Dygacz Adolf, Śląskie pieśni powstańcze 1919-1921, Katowice 1958 - okładka i s. 56 |
Pięciu, reż. Paweł Komorowski, 97 min., 1964.
Obraz dziejów Śląska od powstań po lata 60. Wątek pierwszoplanowy obejmuje losy dwóch górników oraz (we współczesności) trzech chłopców z różnych środowisk. Wszyscy bohaterowie spotykają się w chwili, gdy zostają zasypani podczas katastrofy w kopalni. Jeden z dwójki najstarszych usiłuje wydostać się na powierzchnię. Drugi jest obezwładniony tragicznymi wspomnieniami z II wojny światowej, podczas której mimowolnie został sprawcą śmierci syna tamtego mężczyzny. Pierwszy ginie podczas próby odpalenia ładunku mogącego utorować drogę do wyjścia, a pozostali zostaną uratowani.
Obraz dziejów Śląska od powstań po lata 60. Wątek pierwszoplanowy obejmuje losy dwóch górników oraz (we współczesności) trzech chłopców z różnych środowisk. Wszyscy bohaterowie spotykają się w chwili, gdy zostają zasypani podczas katastrofy w kopalni. Jeden z dwójki najstarszych usiłuje wydostać się na powierzchnię. Drugi jest obezwładniony tragicznymi wspomnieniami z II wojny światowej, podczas której mimowolnie został sprawcą śmierci syna tamtego mężczyzny. Pierwszy ginie podczas próby odpalenia ładunku mogącego utorować drogę do wyjścia, a pozostali zostaną uratowani.
 |
| Jasiński Zenon, Śląski kogel-mogel (...), Opole 1981 (lub 1982) |
Wzgórze Marsa albo powrót powstańca śląskiego, reż. Antoni Halor, 22 min., 1968.
Szkolna etiuda fabularyzowana, której temat precyzyjnie oddaje druga część tytułu.
Szkolna etiuda fabularyzowana, której temat precyzyjnie oddaje druga część tytułu.
 |
| Księga poległych w powstaniach śląskich 1919-1920-1921, Katowice 2005, s. tytułowa i s. 13 |
Sól ziemi czarnej, reż. Kazimierz Kutz, 98 min., 1969 (produkcja, 1970 – premiera).
Chyba najbardziej znany, poetycki film o powstaniach śląskich, a konkretnie – o II powstaniu. Historia rodziny górnika, którego siedmiu synów wyruszyło w bój. Młodzieńcy - wraz z innymi walczącymi - opanowują miasteczko. Gabriel, najmłodszy z nich, w niemieckim mundurze zakrada się na stronę wroga, gdzie z miejsca zakochuje się w sanitariuszce. Jednak to nie czas na liryczne wyznania. Niemcy atakują coraz silniej. W zażartej walce ginie ojciec chłopaków. Kule dopadają także innych powstańców. Ranny Gabriel forsuje graniczną rzeczkę… na ramionach dziewcząt. Po „bezpiecznej” stronie spotyka trzech braci. Pozostali zginęli.
Chyba najbardziej znany, poetycki film o powstaniach śląskich, a konkretnie – o II powstaniu. Historia rodziny górnika, którego siedmiu synów wyruszyło w bój. Młodzieńcy - wraz z innymi walczącymi - opanowują miasteczko. Gabriel, najmłodszy z nich, w niemieckim mundurze zakrada się na stronę wroga, gdzie z miejsca zakochuje się w sanitariuszce. Jednak to nie czas na liryczne wyznania. Niemcy atakują coraz silniej. W zażartej walce ginie ojciec chłopaków. Kule dopadają także innych powstańców. Ranny Gabriel forsuje graniczną rzeczkę… na ramionach dziewcząt. Po „bezpiecznej” stronie spotyka trzech braci. Pozostali zginęli.
 |
| Pachoński Jan, Kraków wobec powstań śląskich i plebiscytu, Warszawa 1981 |
Gdy nad Anną gorzało niebo, reż. Włodzimierz Dobrzyński, 79 min., 1980.
Dokument fabularyzowany. Telewizyjny. Dzieje powstań, szczególnie ostatniego, w dokumentach z epoki: fotografiach, plakatach, ulotkach.
Dokument fabularyzowany. Telewizyjny. Dzieje powstań, szczególnie ostatniego, w dokumentach z epoki: fotografiach, plakatach, ulotkach.
 |
| Lewek Michał, Górnośląski Plebiscyt z roku 1921 oraz udział w nim duchowieństwa katolickiego, Chorzów 1991 |
Blisko, coraz bliżej, reż. Zbigniew Chmielewski, 19 odcinków (każdy po ok. 70 min.), 1982-1986 (produkcja, 1983 – premiera).
Serial telewizyjny, prezentujący historię walk Polaków z niemieckim zaborcą na Śląsku w latach 1863-1945. Głównym bohaterem pierwszych odcinków jest Franciszek Pasternik, a w kolejnych obserwujemy dzieje jego licznych dzieci i wnuków. Wątki powstańcze pojawiają się w odcinkach 7-10 (Ojcowski dom. Rok 1919; Niepokój i gniew. Rok 1919; Stąd mój ród. Rok 1920; Witajcie w domu. Rok 1921/22).
Kończy się I wojna światowa. Polska odradza się po długoletniej niewoli. Ale na Śląsku wciąż jest niespokojnie. Wybuchają dwa nieudane postania. Zmianę sytuacji przynosi dopiero trzeci zryw. Rodzina Pasterników dzielnie walczy. Ale oto - niespodziewanie dla wszystkich - Wojciech Korfanty zawiesza działania zbrojne i rozpoczyna ofensywę dyplomatyczną, przynoszącą efekty bardzo korzystne dla walczących. 20 czerwca 1922 r. polskie oddziały – a wśród nich Pasternikowie - wkraczają na Górny Śląsk.
Serial telewizyjny, prezentujący historię walk Polaków z niemieckim zaborcą na Śląsku w latach 1863-1945. Głównym bohaterem pierwszych odcinków jest Franciszek Pasternik, a w kolejnych obserwujemy dzieje jego licznych dzieci i wnuków. Wątki powstańcze pojawiają się w odcinkach 7-10 (Ojcowski dom. Rok 1919; Niepokój i gniew. Rok 1919; Stąd mój ród. Rok 1920; Witajcie w domu. Rok 1921/22).
Kończy się I wojna światowa. Polska odradza się po długoletniej niewoli. Ale na Śląsku wciąż jest niespokojnie. Wybuchają dwa nieudane postania. Zmianę sytuacji przynosi dopiero trzeci zryw. Rodzina Pasterników dzielnie walczy. Ale oto - niespodziewanie dla wszystkich - Wojciech Korfanty zawiesza działania zbrojne i rozpoczyna ofensywę dyplomatyczną, przynoszącą efekty bardzo korzystne dla walczących. 20 czerwca 1922 r. polskie oddziały – a wśród nich Pasternikowie - wkraczają na Górny Śląsk.
 |
| Racki Henryk, Orły na hałdach. Z dziejów walk o polski Śląsk, Warszawa 1981 |
Magnat, reż. Filip Bajon, 176 min. (2 części: 91 i 85 min.), 1986 (produkcja, 1987 – premiera).
Dzieje arystokratycznego rodu niemieckiego, pochodzącego z kresach zachodnich, ukazane na tle znaczących wydarzeń historycznych. Fabułę osnuto wokół źródłowych dokumentów związanych z rodem książąt pszczyńskich von Pless. Akcja rozpoczyna się w 1900 r., a kończy po II wojnie światowej. W filmie pojawiają się także nawiązania do powstań śląskich.
Dzieje arystokratycznego rodu niemieckiego, pochodzącego z kresach zachodnich, ukazane na tle znaczących wydarzeń historycznych. Fabułę osnuto wokół źródłowych dokumentów związanych z rodem książąt pszczyńskich von Pless. Akcja rozpoczyna się w 1900 r., a kończy po II wojnie światowej. W filmie pojawiają się także nawiązania do powstań śląskich.
 |
| Wszechnica Górnośląska, XIV. Obraz powstań śląskich w sztuce, Katowice, Opole, Cieszyn 1996 |
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz