Stylistyka pojawia (i będzie się pojawiać) u nas często, gdyż jest wszechobecna w tematach maturalnych.
Ćwiczenie 1
Wymień cechy dobrego stylu komunikatywnego.
Ćwiczenie 2
Teraz coś z dziedziny stylu artystycznego. Określ stylistyczną funkcję środków oraz wyrazów i zwrotów potocznych we fragmencie wiersza Nędza Juliana Tuwima:
Krzywda krzyczy spod ziemi,
Czarni i chudzi wołają:
Z żonami, sukami wyschłemi,
Wyjdziemy wyjącą zgrają! (...)
Było, było o chłodzie i głodzie.
Jest, jest, że się męczy i zdycha.
Będzie, będzie kość chuda w wodzie
I razowiec z piaskiem, i mdła kicha.
Jest, jest nędza: stół zmarznięty,
Szmaty w oknach i na ciele łachmany,
I krzyk w nocy, krzyk święty, przeklęty:
"Tato, tato kochany!"
Ćwiczenie 1
Wymień cechy dobrego stylu komunikatywnego.
Ćwiczenie 2
Teraz coś z dziedziny stylu artystycznego. Określ stylistyczną funkcję środków oraz wyrazów i zwrotów potocznych we fragmencie wiersza Nędza Juliana Tuwima:
Krzywda krzyczy spod ziemi,
Czarni i chudzi wołają:
Z żonami, sukami wyschłemi,
Wyjdziemy wyjącą zgrają! (...)
Było, było o chłodzie i głodzie.
Jest, jest, że się męczy i zdycha.
Będzie, będzie kość chuda w wodzie
I razowiec z piaskiem, i mdła kicha.
Jest, jest nędza: stół zmarznięty,
Szmaty w oknach i na ciele łachmany,
I krzyk w nocy, krzyk święty, przeklęty:
"Tato, tato kochany!"
Odpowiedzi
Ćwiczenie 1
Cechy dobrego stylu komunikatywnego:
Jasność (klarowność). Polega na zachowaniu porządku w budowie tekstu. Jego warunkiem jest spójność tekstu, dobór odpowiednich wyrazów i ich związków, by wyrażały myśl ściśle i zrozumiale.
Prostota. Polega na takim doborze słownictwa i środków stylistycznych, by wypowiedź nie skupiała uwagi odbiorcy na swym kształcie językowym, ale wyłącznie przekazywała określoną treść.
Zwięzłość. Polega na unikaniu w tekście elementów językowych, które ze względu na funkcję komunikatywną wypowiedzi i nie pełnią w niej żadnych funkcji stylistycznych.
Dynamiczność. Polega na uwydatnianiu ruchu i działania. Zależy głównie od formy podawczej tekstu, nasycenia go formami osobowymi czasownika, rodzaju użytych czasowników (dokonanych oznaczających czynność, działanie, ruch) i długości zdań. Najbardziej dynamiczne formy podawcze tekstu, to opowiadanie (z częstym użyciem praesens historicum) i przytoczenie wypowiedzi w mowie niezależnej.
Konkretność (obrazowość). Polega na kreowaniu za pomocą środków językowych takiego obrazu świata, który da się doświadczyć zmysłami (np. zobaczyć, usłyszeć, poczuć itp.). Sprzyja jej unikanie rzeczowników abstrakcyjnych. Wzmaga ją używanie hiponimów, tzn. wyrazów o węższym zakresie (np. róża - zamiast kwiat, dąb - zamiast drzewo), porównania (np. walczył jak lew - zamiast dzielnie walczył) oraz przenośnie animizacyjne i antropomorfizacyjne (np. głucha wieś - zamiast wieś oddalona od miasta, gołębie serce - zamiast łagodne usposobienie). Na obrazowość korzystnie wpływa też stosowanie wielkości (miar i wag), które odbiorca może odnieść do swego doświadczenia (np. piekarnia może wyprodukować dziennie pieczywo dla X tysięcy mieszkańców - zamiast może wyprodukować codziennie X ton pieczywa).
Stosowność. Polega na określonej odpowiedniości między wyborem środków językowo-stylistycznych a treścią wypowiedzi oraz jej projektowanym odbiorcą. Nie należy stosować:
• wyrazów i związków wyrazowych o oficjalnym charakterze w opisie codziennych czynności (np. nie powiemy: W czasie przerwy udał się do stołówki, aby spożyć rosół) i odwrotnie - nie użyjemy związków wyrazowych kolokwialnych w tekście o charakterze oficjalnym (Rolników wkurzyły propozycje komisji i postanowili zaprotestować);
• współczesnych określeń w opisie dawnych realiów (np. W XVIII wieku Staszic wspierał opcję proreformatorską) i odwrotnie - archaicznych określeń do współczesnych realiów (np. Jęli się wzajemnie oskarżać o złe przygotowanie zawodników do mistrzostw).
Opracowałam wg: Bańko Mirosław (red.), Polszczyzna na co dzień, Warszawa 2006. ISBN 13-978-83-01-14793-8, ISBN 10: 83-01-14793-8.
Ćwiczenie 1
Cechy dobrego stylu komunikatywnego:
Jasność (klarowność). Polega na zachowaniu porządku w budowie tekstu. Jego warunkiem jest spójność tekstu, dobór odpowiednich wyrazów i ich związków, by wyrażały myśl ściśle i zrozumiale.
Prostota. Polega na takim doborze słownictwa i środków stylistycznych, by wypowiedź nie skupiała uwagi odbiorcy na swym kształcie językowym, ale wyłącznie przekazywała określoną treść.
Zwięzłość. Polega na unikaniu w tekście elementów językowych, które ze względu na funkcję komunikatywną wypowiedzi i nie pełnią w niej żadnych funkcji stylistycznych.
Dynamiczność. Polega na uwydatnianiu ruchu i działania. Zależy głównie od formy podawczej tekstu, nasycenia go formami osobowymi czasownika, rodzaju użytych czasowników (dokonanych oznaczających czynność, działanie, ruch) i długości zdań. Najbardziej dynamiczne formy podawcze tekstu, to opowiadanie (z częstym użyciem praesens historicum) i przytoczenie wypowiedzi w mowie niezależnej.
Konkretność (obrazowość). Polega na kreowaniu za pomocą środków językowych takiego obrazu świata, który da się doświadczyć zmysłami (np. zobaczyć, usłyszeć, poczuć itp.). Sprzyja jej unikanie rzeczowników abstrakcyjnych. Wzmaga ją używanie hiponimów, tzn. wyrazów o węższym zakresie (np. róża - zamiast kwiat, dąb - zamiast drzewo), porównania (np. walczył jak lew - zamiast dzielnie walczył) oraz przenośnie animizacyjne i antropomorfizacyjne (np. głucha wieś - zamiast wieś oddalona od miasta, gołębie serce - zamiast łagodne usposobienie). Na obrazowość korzystnie wpływa też stosowanie wielkości (miar i wag), które odbiorca może odnieść do swego doświadczenia (np. piekarnia może wyprodukować dziennie pieczywo dla X tysięcy mieszkańców - zamiast może wyprodukować codziennie X ton pieczywa).
Stosowność. Polega na określonej odpowiedniości między wyborem środków językowo-stylistycznych a treścią wypowiedzi oraz jej projektowanym odbiorcą. Nie należy stosować:
• wyrazów i związków wyrazowych o oficjalnym charakterze w opisie codziennych czynności (np. nie powiemy: W czasie przerwy udał się do stołówki, aby spożyć rosół) i odwrotnie - nie użyjemy związków wyrazowych kolokwialnych w tekście o charakterze oficjalnym (Rolników wkurzyły propozycje komisji i postanowili zaprotestować);
• współczesnych określeń w opisie dawnych realiów (np. W XVIII wieku Staszic wspierał opcję proreformatorską) i odwrotnie - archaicznych określeń do współczesnych realiów (np. Jęli się wzajemnie oskarżać o złe przygotowanie zawodników do mistrzostw).
Opracowałam wg: Bańko Mirosław (red.), Polszczyzna na co dzień, Warszawa 2006. ISBN 13-978-83-01-14793-8, ISBN 10: 83-01-14793-8.
Ćwiczenie 2
Interpretację nasuwa tytuł utworu. Oto obraz rodzin żyjących w nędzy, której ukazaniu służą:
1/ powtórzenia (Było, było; Jest, jest; Będzie, będzie), oznaczające, że rodzina znajduje się w tym stanie od dawna - i ten stan nie ulegnie zmianie (czasy: teraźniejszy, przeszły i przyszły), jeśli skrzywdzeni i poniżeni sami nie wezmą sprawy w swoje ręce;
2/ epitety, np. suki wyschłe - skojarzenie kobiety ze suką sugeruje upodlenie jej przez nędzę; stół zmarznięty - epitet inwersyjny, dodatkowo wzmacnia siłę przekazu, a jednocześnie uwydatnia głód panujący w rodzinie, brak ciepłego, pożywnego posiłku jest sytuacją permanentną (por. stół nie jest "po prostu" zimny, ale zmarznięty, tzn. od dawna nie bywa używany do tego, do czego służy); podobnie - kość chuda (chociaż kość sama w sobie kojarzy się z "chudością"); mdła kicha - epitet o zdecydowanie negatywnym nacechowaniu w połączeniu z wyrazem zgrubiałym (augmentativum); nagromadzenie epitetów - czarni i chudzi, wzmacniające siłę przekazu;
3/ augmentativa, np. zdycha, suki, łachmany;
4/ nawiązanie do powiedzeń potocznych, mających negatywny wydźwięk, np. o chłodzie i głodzie, co dodatkowo uwypukla biedę portretowanej w utworze rodziny; wyjąca zgraja, sugerująca, że trzeba tę sytuację zmienić;
5/ wprowadzenie wyrazów kojarzących się z nędzą, np. razowiec uchodził za pokarm biedoty (tu - dodatkowo - jest z piaskiem), łachmany, szmaty w oknach;
6/ zestawienie obok siebie wyrazów przeciwstawnych znaczeniowo: krzyk święty, przeklęty. Ten zabieg w pełni jest zrozumiały wraz z następującymi słowami - rozpaczliwym krzykiem głodnego, zziębniętego dziecka: "Tato, tato kochany!". Krzyk jest święty, bo pochodzi od dziecka, którego serce jest pełne miłości (kochany), ale jednocześnie przeklęty, bo wydany z otchłani upokorzenia i nędzy;
7/ metafory, np. krzywda krzyczy - personifikacja, a zarazem swoista metonimia, bo w kontekście czasownika w formie osobowej (wyjdziemy) można wnioskować, że chodzi o "skrzywdzeni krzyczą";
8/ liryka podmiotu zbiorowego (Wyjdziemy), zapowiadająca dzień gniewu poniżonych.
Interpretację nasuwa tytuł utworu. Oto obraz rodzin żyjących w nędzy, której ukazaniu służą:
1/ powtórzenia (Było, było; Jest, jest; Będzie, będzie), oznaczające, że rodzina znajduje się w tym stanie od dawna - i ten stan nie ulegnie zmianie (czasy: teraźniejszy, przeszły i przyszły), jeśli skrzywdzeni i poniżeni sami nie wezmą sprawy w swoje ręce;
2/ epitety, np. suki wyschłe - skojarzenie kobiety ze suką sugeruje upodlenie jej przez nędzę; stół zmarznięty - epitet inwersyjny, dodatkowo wzmacnia siłę przekazu, a jednocześnie uwydatnia głód panujący w rodzinie, brak ciepłego, pożywnego posiłku jest sytuacją permanentną (por. stół nie jest "po prostu" zimny, ale zmarznięty, tzn. od dawna nie bywa używany do tego, do czego służy); podobnie - kość chuda (chociaż kość sama w sobie kojarzy się z "chudością"); mdła kicha - epitet o zdecydowanie negatywnym nacechowaniu w połączeniu z wyrazem zgrubiałym (augmentativum); nagromadzenie epitetów - czarni i chudzi, wzmacniające siłę przekazu;
3/ augmentativa, np. zdycha, suki, łachmany;
4/ nawiązanie do powiedzeń potocznych, mających negatywny wydźwięk, np. o chłodzie i głodzie, co dodatkowo uwypukla biedę portretowanej w utworze rodziny; wyjąca zgraja, sugerująca, że trzeba tę sytuację zmienić;
5/ wprowadzenie wyrazów kojarzących się z nędzą, np. razowiec uchodził za pokarm biedoty (tu - dodatkowo - jest z piaskiem), łachmany, szmaty w oknach;
6/ zestawienie obok siebie wyrazów przeciwstawnych znaczeniowo: krzyk święty, przeklęty. Ten zabieg w pełni jest zrozumiały wraz z następującymi słowami - rozpaczliwym krzykiem głodnego, zziębniętego dziecka: "Tato, tato kochany!". Krzyk jest święty, bo pochodzi od dziecka, którego serce jest pełne miłości (kochany), ale jednocześnie przeklęty, bo wydany z otchłani upokorzenia i nędzy;
7/ metafory, np. krzywda krzyczy - personifikacja, a zarazem swoista metonimia, bo w kontekście czasownika w formie osobowej (wyjdziemy) można wnioskować, że chodzi o "skrzywdzeni krzyczą";
8/ liryka podmiotu zbiorowego (Wyjdziemy), zapowiadająca dzień gniewu poniżonych.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz