Szukając Eldorado

Któż nie szuka(ł) Krainy Szczęścia? Ponoć Eldorado (lub El Dorado) naprawdę istniało. Poszukiwano go już od drugiej dekady XVI wieku na rozległych przestrzeniach pomiędzy południowymi stanami USA a Kolumbią i Wenezuelą. Bezskutecznie.

W bieżącym roku przypada 210. rocznica urodzin i 170. rocznica śmierci Edgara Allana Poe’a, jednego z – powiedzmy - literackich konkwistadorów. Jego Eldorado zdobyło w literaturze wielką popularność. I co interesujące, postać z wiersza (konkretnie: „a pilgrim shadow”)… zdradza tajemnicę. Mówi, gdzie można znaleźć Krainę Szczęścia. Przytoczeniem oryginału oraz kilku polskich tłumaczeń oddajemy symboliczny hołd wielkiemu pisarzowi.

źródło

Gaily bedight,
A gallant knight,
In sunshine and in shadow,
Had journeyed long,
Singing a song,
In search of Eldorado.

But he grew old -
This knight so bold -
And o'er his heart a shadow
Fell as he found
No spot of ground
That looked like Eldorado.

And, as his strength
Failed him at length,
He met a pilgrim shadow -
"Shadow," said he,
"Where can it be -
This land of Eldorado?"

"Over the Mountains
Of the Moon,
Down the Valley of the Shadow,
Ride, boldly ride,"
The shade replied -
"If you seek for Eldorado!"
Tekst wg: TUTAJ

źródło

Oto tłumaczenie modernistycznego poety, Antoniego Langego:

Rycerz na schwał
Na koniu w cwał
W dzień jasny i w noc bladą -
Śpiewając rad,
Wędrował w świat
I szukał Eldorado.

Przeminął wiek -
Osiwiał człek,
Duch troską drżał mu bladą -
Bo nigdzie mu
Nie błysł kraj snu
Rojone Eldorado.

A gdy już był -
Bez sił, bez sił,
Napotkał - marę bladą...
O, cieniu, mów,
Gdzie kraj mych snów
Mów, gdzie jest Eldorado?

Za szczyty gór,
Za kresy chmur
W krainę cieniów bladą -
Spiesz noc i dzień.
(Odrzeknie cień)
Tam znajdziesz Eldorado!
Tekst wg: „Życie. Tygodnik”, Rok II (1898), nr 1

źródło

A teraz przekład Jerzego Żuławskiego, pochodzący z tej samej epoki:

Jak gdyby w tan
rycerski pan
dniem jechał, nocą bladą
wśród pól i drzew
i śpiewał śpiew,
szukając Eldorado.

Lecz z biegiem lat
ten rycerz chwat
twarz schylił smutkiem bladą:
jak wielki ląd -
ni jeden kąt,
by był jak Eldorado!

U schyłku sił
napotkał był
pielgrzyma - marę bladą.
„Maro! - rzekł - stój!
gdzie kraj ten mój
być może, Eldorado?”

„Za srebrny mur
Księżyca Gór,
w Dolinę Cieniów bladą
goń, śmiało goń!
- Cień rzecze doń -,
a znajdziesz Eldorado!”
Tekst wg: Poe Edgar Allan, Poezje, t. 4, Lwów 1908

I wreszcie tłumaczenie współczesne, dokonane przez Stanisława Barańczaka:

Przypasał broń
I siadł na koń:
„Furda mi gwałt czy zdrada!” –
I ruszył w świat,
Czy śnieg, czy grad,
Szukając Eldorada.

Mijają dnie,
Na serca dnie
Wciąż gęstszy mrok osiada;
Siwieje skroń
I słabnie dłoń –
Nie widać Eldorada!

Aż w pewien dzień
Wędrowny cień
Napotkał i powiada:
„Mów, cieniu, jak
Mam znaleźć szlak
Do mego Eldorada?”

„Przez łańcuch gór,
Przez zwały chmur,
Przez twarz księżyca bladą
Pomknij na wskroś –
Tam znajdziesz coś,
Co nazwiesz «Eldorado»!”
Tekst wg antologii poezji amerykańskiej: Od Walta Whitmana do Boba Dylana, Kraków 1998

Można przeczytać
Citati Pietro, W dwusetną rocznicę urodzin Edgara Allana Poego. Wzrok wpatrujący się w ciemność, tł. Joanna Ugniewska, „Odra” 2009, nr 9, s. 57-59
Lyra Franciszek, Edgar Allan Poe, Warszawa 1973 (sygnatura: 58770)
Pyra Hanna, Edgar Allan Poe i jego niesamowity świat. Konspekt zajęć w szkole ponadgimnazjalnej, „Biblioteka w Szkole” 2004, nr 10, s. 20-21