Trwają wakacje. Witaj, przygodo (literacka)! Tak, z książką możemy przeżyć najpiękniejsze, najbardziej zaskakujące zdarzenia. Powędrować na inne kontynenty, pod wodę, w kosmiczną przestrzeń. W przeszłość i przyszłość. Nawet do krain baśniowych, fantastycznych, nierzeczywistych.
Wakacje to dobra pora na krótki (i niekompletny) przegląd typów powieści przygodowej. Krzyżują się w nich różne odmiany gatunkowe. Przenikają się konwencje. Łączy je jedno: świetnie się je czyta!
Powieść przygodowa jest odmianą powieści popularnej. Ogólnie można powiedzieć, że charakteryzuje je szybka, zmienna akcja, pełna nieprzewidywalnych zdarzeń. Bohater nieustannie jest próbowany przez koleje losu, innych ludzi (intrygantów) i zdarzenia, toteż musi wykazać się odwagą, sprawnością fizyczną, odpornością, inteligencją, sprytem i zaletami moralnymi. Przeszkody na jego życiowej drodze mogą wynikać także z przyczyn naturalnych, czyli geografii, flory (pustynie, dżungle, bezdroża), fauny (dzikie zwierzęta), przyczyn nadnaturalnych (fantastyczne stwory), warunków klimatycznych (upały, śnieżyce itd.).
Charakterystyczny dla gatunku jest motyw (niebezpiecznej) podróży, czerpiący swe źródło już w antyku (Odyseja Homera) i w Księdze tysiąca i jednej nocy.
Schemat powieści przygodowej: 1/ sytuacja wyjściowa (np. wiadomość o skarbie, osobie w niebezpieczeństwie, konieczności zbadania nieznanego obszaru); 2/ decyzja o wyprawie (np. ratunkowej, odkrywczej); 3/ niebezpieczna podróż; 4/ wykonanie zadania i powrót.
Wakacje to dobra pora na krótki (i niekompletny) przegląd typów powieści przygodowej. Krzyżują się w nich różne odmiany gatunkowe. Przenikają się konwencje. Łączy je jedno: świetnie się je czyta!
Powieść przygodowa jest odmianą powieści popularnej. Ogólnie można powiedzieć, że charakteryzuje je szybka, zmienna akcja, pełna nieprzewidywalnych zdarzeń. Bohater nieustannie jest próbowany przez koleje losu, innych ludzi (intrygantów) i zdarzenia, toteż musi wykazać się odwagą, sprawnością fizyczną, odpornością, inteligencją, sprytem i zaletami moralnymi. Przeszkody na jego życiowej drodze mogą wynikać także z przyczyn naturalnych, czyli geografii, flory (pustynie, dżungle, bezdroża), fauny (dzikie zwierzęta), przyczyn nadnaturalnych (fantastyczne stwory), warunków klimatycznych (upały, śnieżyce itd.).
Charakterystyczny dla gatunku jest motyw (niebezpiecznej) podróży, czerpiący swe źródło już w antyku (Odyseja Homera) i w Księdze tysiąca i jednej nocy.
Schemat powieści przygodowej: 1/ sytuacja wyjściowa (np. wiadomość o skarbie, osobie w niebezpieczeństwie, konieczności zbadania nieznanego obszaru); 2/ decyzja o wyprawie (np. ratunkowej, odkrywczej); 3/ niebezpieczna podróż; 4/ wykonanie zadania i powrót.
Sporo utworów o tematyce przygodowej należy dziś do literatury dziecięcej i młodzieżowej. Tak postrzegane są klasyczne utwory gatunku, m.in. Wyspa skarbów Roberta Louisa Stevensona, Kopalnie króla Salomona Henry’ego Riddera Haggarda, proza Thomasa Mayne Reida, Jamesa Fenimoore’a Coopera, Karola May’a, Julesa Verne’a.
A oto już odmiany gatunkowe. Także te, które wykorzystują temat przygody o innym niż klasycznym (pokazanym wyżej) schemacie. Sporo z wymienionych (i pominiętych) utworów mamy w zbiorach. Zapraszamy do korzystania!
POWIEŚĆ DŻUNGLI. Wywodzi się z robinsonady. Wykorzystuje motyw ucieczki od cywilizacji, czasem – ekspedycji naukowych (np. poszukiwania zaginionych plemion). Nierzadko zawiera przesłanie ekologiczne. Np. Księga dżungli Rudyarda Kiplinga, Tarzan wśród małp Edgara Rice’a Burroughsa, W pustyni i w puszczy Henryka Sienkiewicza, niektóre powieści Alfreda Szklarskiego z cyklu o Tomku Wilmowskim.
POWIEŚĆ FANTASY. Z tym gatunkiem sprawa nie jest prosta. Łączy różne elementy. Nazywa się go czasem „fantastyką baśniową” – w odróżnieniu od „fantastyki technicznej” (hard science fiction). Pisałyśmy o nim np. TUTAJ. W tym ujęciu interesują nas szczególnie utwory z: 1/ heroic fantasy, 2/ fantasy miecza i czarów. Na przykład Las za światem Williama Morrisa, powieści Abrahama Merritta, Lorda Dunsany’ego i Clarka A. Smitha. Nade wszystko zaś – Andre Nortona, Ursuli Le Guin i J.R.R. Tolkiena. Por. też TUTAJ.
POWIEŚĆ GOTYCKA. Podejmuje tematykę historyczną i fantastyczną. Jej odmiany, wyróżnione ze względu na tematyczną dominantę: 1/ stricte historyczna, 2/ sentymentalna, 3/ powieść grozy (frenetyczna). Każda zawiera elementy niesamowitości, nadprzyrodzoności, tajemnicy. Ich scenerią są zazwyczaj posępne zamczyska, ruiny, klasztory, podziemne lochy, miejsca okryte złą sławą, niedostępne i mroczne. Główny bohater to okrutny, amoralny łotr, kierujący się w życiu najniższymi instynktami, prześladujący niewinne ofiary. Częsty jest motyw opętania, a także anagnoryzmu (rozpoznania w ofierze utraconej niegdyś bliskiej osoby). Proza tego typu nierzadko korzysta z okultyzmu, kabały i wiedzy ezoterycznej. Przykłady: Frankenstein Mary W. Shelley, Grób rodziny Reichstalów Zygmunta Krasińskiego, Han z Islandii Victora Hugo, Melmoth Wędrowiec Charlesa Maturina.
POWIEŚĆ PALEONTOLOGICZNA. Opiera się na sporej wiedzy naukowej i przenosi pradzieje Ziemi do współczesności, np. Wyprawa do wnętrza Ziemi Julesa Verne’a, Świat zaginiony Arthura Conana Doyle’a, Ląd zapomniany przez czas Edgara Rice’a Burroughsa, Jurassic Park Michaela Johna Crichtona.
A oto już odmiany gatunkowe. Także te, które wykorzystują temat przygody o innym niż klasycznym (pokazanym wyżej) schemacie. Sporo z wymienionych (i pominiętych) utworów mamy w zbiorach. Zapraszamy do korzystania!
POWIEŚĆ DŻUNGLI. Wywodzi się z robinsonady. Wykorzystuje motyw ucieczki od cywilizacji, czasem – ekspedycji naukowych (np. poszukiwania zaginionych plemion). Nierzadko zawiera przesłanie ekologiczne. Np. Księga dżungli Rudyarda Kiplinga, Tarzan wśród małp Edgara Rice’a Burroughsa, W pustyni i w puszczy Henryka Sienkiewicza, niektóre powieści Alfreda Szklarskiego z cyklu o Tomku Wilmowskim.
POWIEŚĆ FANTASY. Z tym gatunkiem sprawa nie jest prosta. Łączy różne elementy. Nazywa się go czasem „fantastyką baśniową” – w odróżnieniu od „fantastyki technicznej” (hard science fiction). Pisałyśmy o nim np. TUTAJ. W tym ujęciu interesują nas szczególnie utwory z: 1/ heroic fantasy, 2/ fantasy miecza i czarów. Na przykład Las za światem Williama Morrisa, powieści Abrahama Merritta, Lorda Dunsany’ego i Clarka A. Smitha. Nade wszystko zaś – Andre Nortona, Ursuli Le Guin i J.R.R. Tolkiena. Por. też TUTAJ.
POWIEŚĆ GOTYCKA. Podejmuje tematykę historyczną i fantastyczną. Jej odmiany, wyróżnione ze względu na tematyczną dominantę: 1/ stricte historyczna, 2/ sentymentalna, 3/ powieść grozy (frenetyczna). Każda zawiera elementy niesamowitości, nadprzyrodzoności, tajemnicy. Ich scenerią są zazwyczaj posępne zamczyska, ruiny, klasztory, podziemne lochy, miejsca okryte złą sławą, niedostępne i mroczne. Główny bohater to okrutny, amoralny łotr, kierujący się w życiu najniższymi instynktami, prześladujący niewinne ofiary. Częsty jest motyw opętania, a także anagnoryzmu (rozpoznania w ofierze utraconej niegdyś bliskiej osoby). Proza tego typu nierzadko korzysta z okultyzmu, kabały i wiedzy ezoterycznej. Przykłady: Frankenstein Mary W. Shelley, Grób rodziny Reichstalów Zygmunta Krasińskiego, Han z Islandii Victora Hugo, Melmoth Wędrowiec Charlesa Maturina.
POWIEŚĆ PALEONTOLOGICZNA. Opiera się na sporej wiedzy naukowej i przenosi pradzieje Ziemi do współczesności, np. Wyprawa do wnętrza Ziemi Julesa Verne’a, Świat zaginiony Arthura Conana Doyle’a, Ląd zapomniany przez czas Edgara Rice’a Burroughsa, Jurassic Park Michaela Johna Crichtona.
Ciąg dalszy - 9 sierpnia.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz