Może do muzeum? (4)

Kończą się wakacje, toteż pora zakończyć wędrówkę po regionalnych muzeach. Dzisiaj - ostatnia wycieczka.

Muzeum Protestantyzmu - Biblioteka i Archiwum im. B.R. Tschammera (Cieszyn)

Otwarte w 2009 roku. Kontynuuje działalność istniejącej od XVII wieku Biblioteki Tschammera. Funkcjonuje przy cieszyńskiej Parafii Ewangelicko-Augsburskiej. Gromadzi przedmioty i księgozbiór związany z historią Reformacji i luteranizmu na Śląsku Cieszyńskim.

Marcin Gabryś, Muzeum Protestantyzmu w Cieszynie, "Śląsk" 2019, nr 5, s. 22 (Czytelnia).

Muzeum Śląska Cieszyńskiego (Cieszyn)

Założone w 1802 roku przez ks. Leopolda Jana Szersznika. Posiada działy: archeologia, etnografia fotografia, historia, kartografia, naukowo-oświatowy, sztuka, technika. Ma bibliotekę z cennymi zbiorami. Jest głównym organizatorem majowej Cieszyńskiej Nocy Muzeów. Prowadzi szeroko zakrojoną działalność kulturalno-oświatową.

Irena Prengel-Adamczyk, Gabinet osobliwości, cieszynki i ptaszniczki. O Muzeum Śląska Cieszyńskiego i jego najciekawszych zabytkach cechowych, "Śląsk" 2016, nr 3, s. 51-53 (Czytelnia).

Muzeum Śląskie (Katowice)

Powstałe w 1929 roku na mocy uchwały Sejmu Śląskiego. Istniało do II wojny światowej. Restytuowane w 2006 roku. Od 2015 roku mieści się w obecnej siedzibie przy ul. Tadeusza Dobrowolskiego 1. Działy: Sztuki, Plastyki Nieprofesjonalnej, Fotografii, Etnologii, Historii (z Pracownią Powstań Śląskich i Pracownią Przemysłu Śląskiego), Archeologii, Edukacji, Komunikacji Wizualnej i Wydawnictw oraz Centrum Scenografii Polskiej, Oddział Muzeum Śląskiego. Posiada również czytelnię z bogatym księgozbiorem Silesianów.

Dominik Abłamowicz, Nowa przestrzeń Katowic, rozm. przepr. Bogdan Widera, "Śląsk" 2013, nr 11, s. 18-19 (Czytelnia).
Katarzyna Bereta, Muzeum Śląskie - nowe otwarcie, "Śląsk" 2015, nr 7, s. 6-7 (Czytelnia).
Tomasz Bienek, Tam wciąż słychać śpiew i rżenie koni, "Śląsk" 2019, nr 4, s. 53-54 (Czytelnia).
Zdzisław Gorczyca (red.), Muzeum Śląskie. Szkice z przeszłości, Katowice 1984. ISBN 8370080243 (sygnatury: 112521, 157845, Czytelnia).
Henryka Jarema, Joanna Szeligowska-Farquhar, Zbiory sztuki współczesnej Muzeum Śląskiego w Katowicach, Katowice 2006. ISBN 8360353042 (Czytelnia).
Małgorzata Kaganiec (oprac.), Pokażę Wam inny Górny Śląsk. Katalog zbiorów pocztówek Muzeum Śląskiego w Katowicach, tłum. Marcin Wiatr, Katowice 2012. ISBN 978836259248 (Czytelnia).
Zofia Krzykowska, Galeria malarstwa polskiego Muzeum Śląskiego w Katowicach, Katowice 1986 (Czytelnia).
Danuta Lubina-Cipińska, Jakie będzie Muzeum Śląskie?, "Śląsk" 2005, nr 1, s. 30-33 (Czytelnia).
Muzeum Śląskie w Katowicach, "Śląsk" 2019, nr 4, s. 32 (Czytelnia).
Iwona Pietrucha, Podróż do lat dziecinnych. "Lale, misie, koniki..." w Muzeum Śląskim w Katowicach, "Wychowanie w Przedszkolu" 2014, nr 9, s. 57-58 (Czytelnia).
Lech Szaraniec, Muzeum - dzieło śląskich patriotów, rozm. przepr. Maria Sztuka, "Śląsk" 2012, nr 10, s. 50-52 (Czytelnia).

Muzeum Śląskiego Września 1939 (Tychy)

Muzeum prywatne. Założone przez Arkadiusza Domińca i usytuowane w schronie przeciwatomowym w podziemiach Szkoły Podstawowej nr 14. Otwarte w 2013 roku. Gromadzi przede wszystkim pamiątki związane z bitwą wyrską.

Tomasz Bienek, Tam wciąż słychać śpiew i rżenie koni, "Śląsk" 2019, nr 4, s. 53-54 (Czytelnia).

Muzeum Zamkowe (Pszczyna)

Dawna rezydencja magnacka. Kilkakrotnie przebudowywana – najpierw w stylu renesansowym, a następnie barokowym. Wokół niej rozciąga się park w stylu angielskim.

Ignacy Płazak, Pszczyna. Zabytki miasta i regionu. Przewodnik po Muzeum, Pszczyna 1974 (sygnatura: 61889).

Sztolnia Czarnego Pstrąga  (Tarnowskie Góry)

Fragment Głębokiej Sztolni „Fryderyk”, należącej do królewskiej kopalni rudy ołowiowo-srebrowej „Fryderyk”. Można ją zwiedzać od 1957 roku. W 1917 roku - wraz z Zabytkową Kopalnią Srebra i innymi pokopalnianymi obiektami – wpisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Czesław Piernikarczyk, Sztolnia Czarnego Pstrąga w Tarnowskich Górach, Tarnowskie Góry 1984. ISBN 8321724647 (sygnatury: 107463, 107935).

Walcownia - Muzeum Hutnictwa Cynku (Katowice)

Powstała w początkach XX wieku. Oprócz ciągu technologicznego do walcowania blach cynkowych można tu zwiedzać wystawę dawnych motocykli, silników oraz silnikowych maszyn drogowych i rolniczych.

Anna Anzorge, W Muzeum Hutnictwa Cynku, "Śląsk" 2019, nr 4, s. 12-13 (Czytelnia).

Książki (nie)zapomniane - Na pole męskich zmagań wkroczyła femme fatale

Wielki historyczny fresk czy kolejna trudna do przebrnięcia pozycja z historii literatury? Powieść imponująca rozmachem scen batalistycznych czy epatująca okrucieństwem? Jej odbiór na przestrzeni lat był tak różnorodny, że warto podjąć trud samodzielnej lektury.

Tytułowa Salambo (Salammbô) z powieści GUSTAVE’A FLAUBERTA (1821-1880) to córka Hamilkara i kapłanka bogini Tanit. Kobieta fatalna. Nieszczęśliwa. Piękna i zła. Jej ojciec dowodził Kartagińczykami w pierwszej wojnie punickiej (III w. p.n.e.). Aby walczyć, władze musiały zatrudnić rzeszę najemników, którym teraz – po zakończeniu działań – nie mają czym zapłacić. Zaczynają się rozruchy. Wśród niezadowolonych prym wiedzie Libijczyk Matho. Wraz ze swym oddziałem wdziera się do ogrodu wodza i dostrzega śliczną dziewczynę…

W wysokich kręgach zapada decyzja o wyrzuceniu najemników poza mury miasta. Tam mają oczekiwać na należne im pieniądze. Żołdu jednak wciąż nie ma, a do zdesperowanych koczowników docierają wieści o zamordowaniu kilkuset ich towarzyszy. Niezadowolenie narasta. Najemnicy zaczynają oblegać miasto, a wśród nich prym wiedzie Spendiusz, Grek, były niewolnik, człowiek o podłym i przewrotnym charakterze. Wraz z Matho forsuje bramy Kartaginy, skąd ten drugi kradnie zaimf - magiczną zasłonę ze świątyni Tanit - przedmiot otoczony szczególną czcią.

Do Kartaginy powraca Hamilkar Barkas, dawny wódz najemników. Mieszkańcy usiłują nakłonić go do objęcia dowództwa w walce z rebeliantami. On nie chce zabijać swych dawnych podwładnych, bo popiera ich dążenia, ale ostatecznie ulega namowom. Zaczyna odnosić małe zwycięstwa. Wówczas na pole męskich zmagań wkracza femme fatale. Świadoma wrażenia, jakie wywiera, uwodzi Matha i wykrada mu zaimf, co podbudowuje morale broniących się Kartagińczyków. Niebawem w mieście pojawia się też Narr Hawas - Numidyjczyk, władca ościennego państwa i dotychczasowy sprzymierzeniec zbuntowanych, których porzucił w zamian za obietnicę małżeństwa z Salambo.

Walki o udręczone i głodujące miasto trwają. Dochodzi do krwawych scen dzieciobójstwa. To ofiary dla mściwego bożka Molocha, który – wedle obleganych – mógłby spojrzeć łaskawszym okiem i dać upragnione zwycięstwo. Kolejne krwawe bitwy nie przynoszą rozstrzygnięcia. Wreszcie udaje się zamknąć wśród skał spory oddział najemników, gdzie konają z głodu i pragnienia. Pojmany Spendiusz ginie śmiercią krzyżową. Podobnie Hannon -  wódz kartagiński. Teraz już łatwo dobić resztki buntowników. Jedynie Matho zostaje chwilowo pozostawiony przy życiu, gdyż zwycięzcy planują złożyć go bogom na ofiarę. Upokorzonego, poranionego przez wściekły tłum, prowadzą go przed oblicze Salambo i jej narzeczonego, Narr Hawasa, dla którego musiała (z woli ojca) porzucić posługę kapłanki. Matho wie, że nie jest jej obojętny. Ale kobieta nie wykorzystuje sposobności, by okazać łaskę. Ten, który ją kochał i do którego sama czuła słabość, jednak umiera. A ona obojętnie patrzy…
 
Czy to już koniec opowieści? Huczny ślub nad ciałami pokonanych? Nie. Bogini Tanit też jest mściwa. Nikt nie przypuszczał, że zainterweniuje natychmiast i w taki sposób…

Gustaw Falubert, Salambo, tłum. Wacław Rogowicz, wyd. 2, Warszawa 1978 (sygn. 83166, 150475).

Może do muzeum? (3)

Dzisiaj zapraszamy na dalszy ciąg wycieczki po niektórych śląskich i zagłębiowskich muzeach.

Muzeum Miejskie (Tychy)

Powstało w pierwszych latach XXI wieku. Posiada cztery działy: Historii Miasta, Fotografii, Sztuki, Etnologii. Jego oddziałem jest Tyska Galeria Sportu (z siedzibą na Stadionie Miejskim).

75 lat z życia Tyszan, Tychy 2009. ISBN 9788390331683 (sygnatura: 167146).

Muzeum Miejskie (Zabrze)

Powstało w 1935 roku. W czasie wojny zdewastowane i częściowo rozgrabione, po remoncie ponownie zostało oddane do użytku w 1946 roku. Posiada działy: Historii (największy), Kultury, Plastyki, Sportu oraz Dokumentacji, Oświaty i Promocji.

Bernard Szczech, Muzeum Miejskie w Zabrzu 1935-1995, Zabrze 1995. ISBN 8390298643 (Czytelnia).

Muzeum Miejskie "Sztygarka" (Dąbrowa Górnicza)

Jego początki sięgają 1912 roku (Muzeum Geologiczne im. Zygmunta Glogera). Rozkradzione w czasie I wojny światowej, po jej zakończeniu ponownie powołane do istnienia jako Muzeum Geologiczne. Jako muzeum miejskie – i pod obecną nazwą - działa od 1997 roku.

Agnieszka Zielińska, Srebrne Zagłębie, "Śląsk" 2020, nr 7, s. 53-54 (Czytelnia).

Muzeum Motocykli Zabytkowych "Rdzawe Diamenty" (Ustroń)

Posiada unikatową kolekcję ponad 70 motocykli z lat 1924-1980. Organizuje wspólne wyjazdy, wystawy plenerowe, poleca trasy motocyklowe oraz prowadzi sklepik z koszulkami, gadżetami i innymi akcesoriami motocyklowymi.

Tomasz Bienek, Rdzawe diamenty nie tracą blasku, "Śląsk" 2019, nr 4, s. 16-19 (Czytelnia, zob. też TUTAJ).

Muzeum Organów Śląskich (Katowice)

Działa przy Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego w Katowicach, w ramach Katedry Organów i Muzyki Kościelnej. Jego początki sięgają lat 80. XX wieku i swoje powstanie zawdzięcza muzycznej pasji prof. Juliana Gembalskiego.

Aleksandra Dudek, Muzyczne wycieczki. Wizyta w Muzeum Organów Śląskich w Katowicach, "Wychowanie " 2018, nr 2, s. 57-60 (Czytelnia).

Muzeum Paleontologiczne (Lisowice)

Powstało w 2008 roku przy współudziale Gminy Pawonków, Instytutu Paleobiologii PAN w Warszawie, Stowarzyszenia Rozwoju Sołectwa Lisowice oraz Sołectwa Lisowice. Posiada m.in. pierwszą na świecie rekonstrukcję szkieletu „smoka wawelskiego”, wykonaną przez Martę Szubert.

TB, Lisowice – śląski Jurassic Park, „Śląsk” 2019, nr 4, s. 25 (Czytelnia).

Muzeum Prasy Śląskiej im. Wojciecha Korfantego (Pszczyna)

Stanowi jeden z przystanków Szlaku Zabytków Techniki Województwa Śląskiego. Powstało w 1985 roku z inicjatywy Towarzystwa Miłośników Ziemi Pszczyńskiej. Gromadzi eksponaty związane z dawną technikę drukarską oraz gazety wydawane przez Wojciecha Korfantego, Stanisława Ligonia i Karola Miarkę.

Dariusz Rott, Skarby Muzeum Prasy Śląskiej, "Śląsk" 2015, nr 7, s. 26-29 (Czytelnia).

Muzeum Produkcji Zapałek (Częstochowa)

Mieści się w pierwszej fabryce zapałek na polskich ziemiach – w dawnych Częstochowskich Zakładach Przemysłu Zapałczanego. Posiada dokumenty związane z przemysłem zapałczanym, etykiety pudełek po zapałkach od czasów przedwojennych do współczesności oraz stałą wystawę Rzeźby z jednej zapałki Anatola Karonia.

Jolanta Bąk (tekst), Najlepsza książka w Polsce, Warszawa 2010. ISBN 9788376322148 (sygnatura: 175994).

Na ostatnią wyprawę zapraszamy 29 sierpnia (w poniedziałek).

Może do muzeum? (2)

Dzisiaj - zapowiadane wcześniej niektóre muzea śląskie. Najpierw niektóre opracowania ogólne:

Józef Ligęza (red.), Muzea na Górnym Śląsku w XIX i XX wieku, Bytom 1963 (Czytelnia).
Muzea województwa śląskiego. Informator, Katowice 2000. ISBN 8387455318 (Czytelnia).
Lech Szaraniec, Muzealnictwo na Górnym Śląsku 1802-2002, Katowice 2002. ISBN 8387455520 (Czytelnia).

Sporo informacji o nich zawiera numer 4 miesięcznika „Śląsk” z 2019 roku (na okładce: Pamięć ku przyszłości).  A teraz już niektóre placówki.

Górnośląski Park Etnograficzny (Chorzów)

Skansen na terenie Parku Śląskiego, usytuowany w pobliżu Stadionu Śląskiego i Centrum Handlowego AKS. Posiada prawie 70 drewnianych obiektów architektonicznych z pięciu regionów Śląska (beskidzkiego, podgórskiego, pszczyńsko-rybnickiego, przemysłowego i lublinieckiego) i z Zagłębia Dąbrowskiego. Zajmuje powierzchnię 22 ha.

Wiesława Konopelska, Nowocześnie jak w... skansenie, "Śląsk" 2011, nr 3, s. 80 (Czytelnia).
Maria Sztuka, Wiosna obudziła skansen, "Śląsk" 2013, nr 5, s. 75 (Czytelnia).
Ewa Zacharyasz, Drogą przez wieś. Przewodnik po Górnośląskim Parku Etnograficznym w Chorzowie. Dla uczniów klas IV-VI szkoły podstawowej i gimnazjum, Chorzów 2004. ISBN 8392157508 (sygnatura: LII-1/14 b).
Ewa Zacharyasz, Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie jako atrakcyjne miejsce realizacji szkolnego programu edukacji regionalnej, "Forum Nauczycieli" 2004, nr 2, s. 55-60 (Czytelnia).
Ewa Zacharyasz, Kto tu mieszkał. Przewodnik po Górnośląskim Parku Etnograficznym w Chorzowie. Dla klas I-III szkoły podstawowej, Chorzów 2001. ISBN 8390901579 (Czytelnia).

Harcerskie Muzeum Etnograficzne (Katowice)

Założone przez harcmistrza Leszka Piaseckiego i harcmistrza Andrzeja Kubickiego. Prowadzone przez harcerzy z IV Szczepu Harcerskiego ZHP im. Obrońców Katowic w Katowicach Brynowie. Jego siedzibą jest budynek Szkoły Podstawowej nr 11 im. Tadeusza Kościuszki w Katowicach.

Olga Wazowska, W hołdzie służbie i przygodzie, "Śląsk" 2019, nr 4, s. 26 (Czytelnia).

Kopalnia Węgla Kamiennego "Katowice" 

Kopalnia działała w latach 1823-1999 (1936 roku pod nazwą „Ferdynand”). Obecnie na jej terenie zlokalizowano siedziby Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia, Muzeum Śląskiego i Międzynarodowego Centrum Kongresowego.

Józef Krzyk, Szałfynster. Od kopalni Ferdynand do Muzeum Śląskiego, Katowice 2016. ISBN 9788326824845 (Czytelnia).

Muzeum (Gliwice)

Powstało w 1905 roku jako Muzeum Górnośląskie (Oberschlesische Museum). Po wojnie przemianowane na Muzeum w Gliwicach. Tworzy je pięć oddziałów: Willa Caro, Zamek Piastowski, Oddział Odlewnictwa Artystycznego, Radiostacja Gliwice i Dom Pamięci Żydów Górnośląskich, a ponadto kilka działów. Można tu także zajrzeć do Czytelni Sztuki, promującej sztukę współczesną (w tym fotografię).

E. Piotrowska-Andruszków, G. Przybył, H. Wojciechowska, Muzeum w Gliwicach - Zamek. Przewodnik po wystawie stałej, Gliwice 1991 (sygnatura: 140312).

Muzeum Archidiecezjalne (Katowice)

Jego stworzenie planowano już przed II wojną światową, ale ostatecznie powstało w 1975 roku na mocy decyzji biskupa Herberta Bednorza. W zbiorach posiada przedmioty związane z  regionem i historią diecezji, m.in. obrazy, grafiki, rysunki, rzeźby, rzemiosło artystyczne. 

Betlejemki. Cechy górnośląskiej szopki domowej, Katowice 2012. ISBN 9788375931716 (Czytelnia).
Henryk Pyka, Rola i funkcja Muzeum Archidiecezjalnego w ochronie dziedzictwa kultury Górnego Śląska, w: Wojciech Świątkiewicz, Janusz Wycisło (red.), Religijne inspiracje kultury na Górnym Śląsku, Katowice 1998, s. 160-173 (Czytelnia).
Zbiory Muzeum Archidiecezjalnego w Katowicach, Katowice 1995. ISBN 8390108755 (Czytelnia).

Muzeum Chleba (Radzionków)

Założone w 2000 roku. Gromadzi eksponaty dotyczące historii wytwarzania chleba.

Jolanta Bąk (tekst), Najlepsza książka w Polsce, Warszawa 2010. ISBN 9788376322148 (sygnatura: 175994).
Edwina Bojkiw, W Muzeum Chleba, czyli w domu, "Śląsk" 2019, nr 4, s. 8-9 (Czytelnia).
Muzeum Chleba w Radzionkowie, oprac. graf. Beniamin Buszewski, Wrocław 2003. ISBN 8373640567 (sygnatura: B 1172).
Od ziarenka do bochenka. Muzeum Chleba, Szkoły i Ciekawostek w Radzionkowie, "Śląsk" 2017, nr 8, s. 28-29 (Czytelnia).
Barbara Świątek, Powróćmy do lekcji muzealnych, "Forum Nauczycieli" 2012, nr 3, s. 52-57 (Czytelnia).

Muzeum Górnictwa Węglowego (Zabrze)

Powstało na początku lat 80. XX wieku. Organizatorami są Gmina Zabrze i Województwo Śląskie. Mieści się w kilku obiektach. Posiada bogate zbiory związane z historią górnictwa, techniką i kulturą górniczą.

Andrzej Musiał, Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu, "Aura" 2012, nr 1, wkładka: Dodatek Ekologiczny dla Szkół, s. ) (Czytelnia).

Muzeum Górnośląskie (Bytom)

Jego początki sięgają początków XX wieku. Wielokrotnie zmieniało lokalizację. Obecnie istnieje w nim siedem działów merytorycznych oraz bogata w zbiory biblioteka. Szczególną atrakcją jest obszerny zbiór hebrajskich ksiąg religijnych, podarowanych kilka lat temu przez Gminę Wyznaniową Żydowską w Katowicach.

Piotr Cempulik, Zbiór ornitologiczny Muzeum Górnośląskiego, Bytom 1987 (sygnatura: 145460).
Agnieszka Sikora, Bytom się broni, "Śląsk" 2012, nr 3, s. 51-53 (Czytelnia).

Muzeum Historii Katowic

Powstało w 1983 roku. Posiada działy: Etnologii Miasta, Historii, Fotografii, Sztuki, Grafiki im. Pawła Stellera, Teatralno-Filmowy. Ma wystawy stałe oraz czasowe.

Jadwiga Lipońska-Sajdak, W zwierciadle mody, Katowice 2000. ISBN 8387727407 (Czytelnia).

Muzeum im. Gustawa Morcinka. Oddział Muzeum Śląska Cieszyńskiego (Skoczów)

Otwarte pod koniec 1986 roku. Posiada eksponaty związane z historią najdawniejszą Skoczowa i okolic, a także przedmioty propagujące rzemiosło Śląska Cieszyńskiego (np. garbarstwo, garncarstwo, lutnictwo, rusznikarstwo i zegarmistrzostwo). Patronuje też skoczowskiemu parafialnemu Muzeum Jana Sarkandra.

Rozalia Wawronowicz, Małe muzeum, wielka historia, rozm. przepr. Lucyna Sadzikowska, "Śląsk" 2016, nr 12, s. 26-29 (Czytelnia).

Może do muzeum? (1)

W maju obiecałyśmy wakacyjną wędrówkę po niektórych muzeach. Dzisiaj - muzea pisarzy. Może najpierw wyskoczymy za granicę, a konkretnie - do Finlandii lub Japonii? Są tam urocze Doliny Muminków. Pisałyśmy o nich TUTAJ. A jeśli ktoś zechce podróżować po Polsce, oto kilka propozycji…

Większy zasób został wymieniony w: Jadwiga Czachowska, Roman Loth, Przewodnik polonisty. Bibliografie, słowniki, biblioteki, muzea literackie, Warszawa, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1989. ISBN 8304026511 (sygnatury: 127857-8, cz VII-3/2 a, wyd. wcześniejsze - 64607-12, 97990, 98207-8, 98637, 105710).

Muzeum - Pracownia Literacka Arkadego Fiedlera (Puszczykowo)

 
Działa w starym domu rodziny Fiedlerów. W tym miejscu można zobaczyć pamiątki z dalekiego świata. Jest „Santa Maria” Krzysztofa Kolumba, wystawa o „Dywizjonie 303”. Liczne posągi z Wyspy Wielkanocnej, Meksyku, Afganistanu i pamiątki z innych miejsc.

Serdecznie zapraszamy do odwiedzenia Muzeum Arkadego Fiedlera w Puszczykowie, „Polonistyka” 2020, nr 5, s. 55 (sygnatura: cz M XIV-8/9 a).

Muzeum Emila Zegadłowicza (Gorzeń Górny)

Powstało z inicjatywy żony i córek pisarza. Po czasowym zamknięciu na czas remontu, ponownie otwarte w 1995 roku, po czym ponownie – ostatecznie – zamknięte. Eksponaty z placówki znajdują się obecnie w Zamku w Suchej Beskidzkiej – siedziby Muzeum Miejskiego Suchej Beskidzkiej.

Muzea województwa krakowskiego. Informator, Kraków 1970 (sygnatura: 51631).

Muzeum im. Władysława Orkana (Rabka-Zdrój)

Mieści się w zabytkowym drewnianym kościółku z XVII stulecia. Od dwudziestu lat  organizuje imprezy kulturalne w ramach „Święta Kultury Góralskiej” oraz „Święta Kultury Orkanowskiej”.

Muzea województwa krakowskiego. Informator, Kraków 1970 (sygnatura: 51631).

Muzeum Jana Kasprowicza na Harendzie (Zakopane)

Willa pochodzi z 1920 roku. Została wybudowana przez Jana Fudalę Klusia, a następnie odsprzedana Winifrid Cooper. Od niej Kasprowicz nabył tę posiadłość. Oprócz pamiątek po pisarzu znajduje się tu galeria obrazów Władysława Jarockiego (zięcia Kasprowicza).

Muzea województwa krakowskiego. Informator, Kraków 1970 (sygnatura: 51631).

Muzeum Jana Kochanowskiego. Oddział Muzeum Okręgowego w Radomiu (Czarnolas)

 
Otwarte w 1961 roku. Gromadzi sporo wydań dzieł poety i ich liczne opracowania, a także rzeczy osobiste (np. fotel). Wokół dworu roztacza się park krajobrazowy, zaprojektowany pierwotnie w stylu angielskim, następnie – na początku XX w. - przebudowany.

Tomasz Palacz, Czarnolas Jana Kochanowskiego, 1986. ISBN 8322203748 (sygnatura: cz X-1/15).

Muzeum Kornela Makuszyńskiego. Filia Muzeum Tatrzańskiego (Zakopane)

Powstało w latach sześćdziesiątych minionego wieku ze zbiorów ofiarowanych przez Janinę Gluzińską-Makuszyńską (żonę). Zawiera m.in. pamiątki osobiste po pisarzu, wydania jego książek i ich opracowania, a także dzieła znanych malarzy i rzeźbiarzy, np. Juliana Fałata, Henryka Kuny, Władysława Skoczylasa, Stanisława Wyspiańskiego.

Muzea województwa krakowskiego. Informator, Kraków 1970 (sygnatura: 51631). 

Muzeum Lat Szkolnych Stefana Żeromskiego. Oddział Muzeum Narodowego w Kielcach (Kielce)

Zlokalizowane w części budynku szkoły, do której Żeromski uczęszczał w latach 70. i 8). XIX wieku. Otwarte w 1965 roku z inicjatywy Aleksandry Dobrowolskiej (z domu Zasuszanki), działaczki społecznej i organizatorki muzeów. Znajdują się tu dzieła pisarza (m.in. niektóre rękopisy), ilustracje wykonane do nich, płyta z nagraniem jego głosu, fotografie.

Monika Łesyszak, Poznawanie historii przez uczestnictwo, "Język Polski w Gimnazjum" 2011/2012, nr 1, s. 65-69 (Czytelnia).
Sylwia Zacharz, Stefan Żeromski zaprasza! Wizyta w muzeum, "Język Polski w Liceum" 2005/2006, nr 4, s. 98-100 (Czytelnia).

Muzeum Literackie Henryka Sienkiewicza. Oddział Biblioteki Raczyńskich (Poznań)

Otwarte w 1978 roku z inicjatywy Ignacego Mosia - wielbiciela twórczości Sienkiewicza. Gromadzi m.in. korespondencję, rękopisy, fotografie, pierwsze wydania książek oraz ich przekłady, a także odlew maski pośmiertnej i dłoni pisarza. Obecnie – po czasowym zamknięciu i renowacji – są tu również stanowiska multimedialne.

Anna Surzyńska-Błasiak (red.), Wspomnienia o Ignacym Mosiu. W 35-lecie Muzeum Literackiego Henryka Sienkiewicza, Poznań 2013. ISBN 9788393373345 (sygnatura: 173548).

Muzeum Marii Konopnickiej (Żarnowiec)

Dwór podarowany pisarce w 1902 roku jako dar narodu polskiego oraz wielki park, także dostępny dla zwiedzających. Po zmiennych kolejach losu posiadłości, w 1957 roku otwarto tu muzeum. Całość można odwiedzić również zdalnie, poprzez wirtualny spacer.

Artur Bata, Żarnowiec i okolice, Warszawa 1981 (sygnatura: 97338).
Władysław Dubis, Dworek Marii Konopnickiej w Żarnowcu, Warszawa 1980. ISBN 8321722784 (sygnatura: 90373).

Muzeum Romantyzmu (Opinogóra Górna)

Otwarte w 1961 roku w pięknym neogotyckim pałacyku. Gromadzi głównie pamiątki związane z rodziną Krasińskich, a szczególnie – z jej wybitnym przedstawicielem, Zygmuntem, poetą i dramatopisarzem. Całość otacza park typu angielskiego.

Janusz Królik, Opinogóra, wyd. 2, Opinogóra 1999. ISBN8390064782 (sygnatura: cz XXIV-9/19).

Pałacyk Henryka Sienkiewicza.  Oddział Muzeum Narodowego (Oblęgorek)

Kolejne muzeum poświęcone autorowi Trylogii. Powstało w drugiej połowie lat 50. XX wieku z inicjatywy jego dzieci - Jadwigi Korniłowicz i Henryka Józefa. Mieści się w dworze podarowanym pisarzowi w 1900 roku przez polskie społeczeństwo jako dowód wdzięczności za 25 lat pracy literackiej.

Elżbieta Bielenda, Rola muzeów w edukacji i wychowaniu młodzieży. Na przykładzie Muzeum im. H. Sienkiewicza w Oblęgorku, "Poradnik Bibliotekarza" 2006, nr 7-8, s. 32-33 (Czytelnia). 

Rydlówka. Oddział Muzeum Historycznego Miasta Krakowa (Kraków Bronowice)

Dworek, w którym 20 listopada 1900 roku odbyło się wesele poety Lucjana Rydla z Jadwigą Mikołajczykówną – bohaterami Wesela Stanisława Wyspiańskiego. Zbudowany w 1894 roku przez Kazimierza Tetmajera, najpierw był własnością rodziny, a ostatecznie został oddziałem Muzeum Historycznego.

Leszek Ludwikowski, Kraków i okolice, Warszawa 1978 (sygnatura: 81290).
Franciszek Stolot (tekst), Tadeusz Chruścicki (wstęp), Muzea Krakowa, Warszawa 1981. ISBN 8321330703 (sygnatura: ZS 93898).

Ciąg dalszy - 19 sierpnia (w piątek).

Książki (nie)zapomniane - Saga o Lancelocie z Podola

Chyba tylko bardzo oczytany odbiorca zna to nazwisko. Zapewne nie jest obce mieszkańcom Wybrzeża, bo z tym regionem związał część swojego życia, chociaż pochodził z Podola (niektóre internetowe źródła podają wprawdzie Kołobrzeg, ale trzymajmy się wersji podanej przez samego pisarza). Dzieciństwo spędził w ZSRR. Do Polski wrócił dopiero w czasie "odwilży". Niełatwo mu było znaleźć się w nowej rzeczywistości. I chociaż praktycznie każde jego dzieło literackie (a pisze zarówno powieści, jak wiersze) było lokalnie nagradzane, nie zyskał ogólnopolskiego rozgłosu. Jego poezję krytycy porównywali do Zagajewskiego, Herberta i Miłosza, lecz nie ma go w podręcznikach. Dziś przedstawimy powieść "Lancelot" PIOTRA BEDNARSKIEGO (ur. 1938), który mógłby być nawet noblistą, gdyby... miał inne pochodzenie i biografię.

Był rolnikiem, drwalem, dokerem, rybakiem dalekomorskim i marynarzem. Pisał o tym - werystycznie i metaforycznie. Skłonność do metafizycznych uogólnień i uniwersalnych przenośni, łączących pokolenia i kręgi kulturowe, a właściwie cały wielowiekowy dorobek ludzki, to charakterystyczna cecha jego pisarstwa.

Nie inaczej jest w "Lancelocie". Bednarski wraca tu do początków XX stulecia i wielokulturowych Kresów, w głuchy zaporoski step, by sportretować swą babkę ze strony matki, Tatianę, Rosjankę, oraz dziadka ze strony ojca, wywodzącego się ze szlacheckiego rodu. Całość dzieli na dwie części. W pierwszej, zatytułowanej "Kądziel", śledzimy losy młodej Tatiany i dzieje jej romantycznej miłości do Michała Jurewicza. Niepostrzeżenie mała historia rodzinna rozwija się w ponadjednostkowe doświadczenie Losu. Ta część kończy się słowami:

"Tak, tak, mój drogi Lancelocie, rycerzu karlego stołu, mamy już kądziel, musimy ruszyć po miecz, aby to razem związać wieczystym rzemieniem: oraz to, że nie opuszczę cię aż do śmierci. Na koń i w drogę po nową  r y c e r s k ą  przygodę."

I oto następuje historia "Miecza". I znowu - wśród wielu barwnych porównań do wzorów kulturowych obecnych w ludzkiej świadomości od stuleci - śledzimy losy dziadka narratora. Jej zakończenie jest niemal kopią poprzedniego fragmentu:

"Tak więc (…) mamy już kądziel i miecz. Księga rodzaju skończona, drogi Lancelocie, rycerzu karlego stołu, odpocznij chwileczkę, odsapnij, a potem znowu koń i w drogę, po nową  rycerską  przygodę."

Przygoda już czeka. W następnej powieści ("Parsifal"), kontynuacji "Lancelota". Nawiązania do cyklu arturiańskiego to nie jedyne odniesienia do tradycji. Jest ich tu oszałamiająca mnogość. Refleksy mitologii, historii, sztuki są w powieści wszechobecne. Czasem starannie ukryte pod warstwą prozaicznych zdarzeń, nierzadko bardziej widoczne. To lektura dla koneserów literatury. Wymaga  maksymalnego skupienia uwagi, by odczytać jej naddane sensy. Pewnie dlatego, chociaż lokalnie doceniona, była i będzie pomijana przez szerokie grono krytyków i czytelników.

Bednarski Piotr, Lancelot, Poznań 1986 (sygnatura: 114973).

Poszukiwacze (skarbów). Kilka literackich portretów (cz. 2)

Daphne du Maurier, Jamaica Inn. Mary Yellan zamieszkuje po śmierci matki u krewnych. Zafascynowana Jemem - młodszym bratem wuja, odkrywa, że mężczyzna jest szefem bandy zatapiającej okręty i okradającej wraki. Czy ta wiedza nie okaże się dla niej zagrożeniem?

                                                           źródło: Pixabay.com

Karol May, Skarb w Srebrnym Jeziorze. Brinkley zwany Czerwonym Cornelem nie ma dobrej opinii. Ludzie wolą omijać go i jego kompanię z daleka. Na parowcu, którym podróżuje, spotykają się też Old Firehand, Czarny Tom i dwaj Indianie - Wielki i Mały Niedźwiedź. Niebawem dochodzi do zatargu pomiędzy Czerwonym Cornelem a Wielkim Niedźwiedziem – z winy (rzecz jasna) – tego pierwszego. I oto następuje drugi incydent. Dziecko człowieka wiozącego sporą fortunę jest w niebezpieczeństwie. To początek przygód znanego westmana, Indian i bandy zbirów, chcącej zagarnąć skarb spoczywający w niedostępnym jeziorze… (sygnatura: 48494).

Zbigniew Nienacki, Pan Samochodzik i skarb Atanaryka. Archeologowie prowadzą badania wykopaliskowe na cmentarzysku Gotów. Można tam znaleźć nie tylko kości, ale również… Co? Wszystkie książki z cyklu Pan Samochodzik oscylują wokół tematyki przygodowo-„poszukiwawczej”. Wszystkie też są warte przypomnienia. (W naszych zbiorach: "Pan Samochodzik i człowiek z UFO", sygnatury: 110057, 122173; "Pan Samochodzik i Fantomas", sygnatury: 97135, 176360; "Pan Samochodzik i niewidzialni", sygnatury: 114333-4; "Pan Samochodzik i templariusze", sygnatura: 176359; "Pan Samochodzik i zagadki Fromborka", sygnatura: 99165).

Eugeniusz Paukszta, Złote korony księcia Dardanów (sygnatura: 122153), W cieniu hetyckiego sfinksa (sygnatura: 116097), Amfory spod Halikarnasu. Matka Julka nie żyje, a ojciec poważnie choruje, więc wysyła chłopca do ciotki mieszkającej w Adampolu - polskiej osadzie w Turcji. Po dołączeniu przez Julka do wyprawy archeologicznej profesora Kseresa, rozpoczyna się w jego życiu ciąg wspaniałych, ale również niebezpiecznych przygód. Są grobowce, skarby, tajemnice. Ale nie tylko one…

Edgar Allan Poe, Złoty żuk. William Legrand prosi przyjaciela o przybycie na Sullivan’s Island, gdzie zamieszkuje, gdyż zamierza z jego pomocą (oraz niewolnika, Jupitera) rozpocząć poszukiwanie skarbu  zakopanego przez pirata Williama Kidda. Poszukiwanie staje się obsesją Legranda. Przyjaciel ma wątpliwości co do istnienia bogactw, ale wkrótce okaże się, że nieuzasadnione… (sygnatury: 50976, 60188, 69451, 114904/1, 115005/1, 177692).

Robert Louis Stevenson, Wyspa skarbów. Nastoletni Jim Hawkins pracował w tawernie „Admirał Benbow”. Obecnie uczestniczy w wyprawie  poszukującej skarbu legendarnego kapitana Flinta, herszta piratów. Ale wśród załogi są ludzie Flinta i nie zamierzają oddać swych łupów w obce ręce… Absolutna klasyka powieści o piratach.

Zbigniew Szymański, Przygody Piotrusia na Pirackiej Wyspie Skarbów. Piotruś przeżywa we śnie liczne przygody z Ludzikiem Marudzikiem, pieskiem Abu i gronem wiernych towarzyszy (ludzi i zwierzątek). Docierają także na Piracką Wyspę Skarbów… (sygnatura: 125668).

Mark Twain, Przygody Tomka Sawyera. Na każdego normalnie rozwijającego się chłopca przychodzi w życiu taki czas, kiedy budzi się w nim gwałtowne pragnienie poszukiwania ukrytych skarbów. Taki jest początek rozdziału XXVI. Marzenie o znalezieniu skarbu nawiedziło także Tomka i jego przyjaciela, Hucka. Ekscytująca przygoda stawała się jednak coraz bardziej niebezpieczna… (sygnatury: 107770, 123047, 123557).

Poszukiwacze (skarbów). Kilka literackich portretów (cz. 1)

Lato trwa. Pora wybrać się na poszukiwanie ukrytych skarbów…

Adam Bahdaj, Wakacje z duchami. Trójka chłopców przybywa na wakacje do ciotki. W pobliżu znajduje się zamek, w którym ponoć straszy. Paragon, Mandżaro, Perełka i Jola, która także spędza tu wakacje, chcą odkryć jego tajemnicę (sygnatury: 119993, 122202).

Karol Bunsch, Dzikowy skarb. Powieść z czasów Mieszka I. Dzik wygląda groźnie, ale ma dobre serce. Szmatka przeciwnie – to słabeusz, ale cwany. Losy Dzika - wyrwanego ze swej samotni, w której dotąd mieszkał – splatają się także z postaciami historycznymi, na przykład ze Ściborem (bratem Mieszka I). A łagodny mocarz ma skarb, więc pojawiają się dodatkowe przygody… (sygnatura: 154334/1-2).

                                                                     źródło: Pixabay.com 

Joanna Chmielewska, Skarby. Janeczka i Pawełek, sympatyczne rodzeństwo, zbierają makulaturę i trafiają w niej na list z dalekiej Algierii. Nadawca informuje adresata o znajdujących się tam skarbach. Dzieci postanawiają pomoc ojcu w zdobyciu długoterminowego kontraktu do Algierii i na miejscu poszukać skarbów… (sygnatura: 166802).

James Oliver Curwood, Jerzy Marlicz (Halina Borowikowa, z d. Gordziałkowska), Łowcy wilków, Łowcy złota, Łowcy przygód. Dzika puszcza, dobrze ukryte złoto i nieustraszeni poszukiwacze. Oto przepis na niejedną powieść pełną przygód, zaskakujących zwrotów akcji, niespodzianek. Jak na przykład ten cykl (przedstawiony w lipcu, sygnatura: 120753).

Nancy Faulkner, Tajemniczy szyfr. Paul Herriot – naburmuszony i wiecznie niezadowolony z życia nastolatek – przybywa do miasteczka w Appalachach na rekonwalescencję po wypadku. W domu jego stryja mieszka także geomorfolog, profesor Halstead, a w pobliżu – rówieśnicy Paula, czyli Abby i Luke. Pewnego dnia spokojne życie sennej mieściny zostaje zakłócone przyjazdem podejrzanych nieznajomych. Pojawia się też szyfr, wskazujący drogę do opuszczonej kopalni. Co przybysze tam ukrywają? Młodzi, bystrzy obserwatorzy postanawiają się dowiedzieć… (o książce pisałyśmy TUTAJ, sygnatura: 62511).

Henry Rider Haggard, Kopalnie króla Salomona. W nieznanym, dzikim miejscu Afryki król Salomon ukrył wielkie bogactwa. Tak ludzie od dawna mówią. Po wielu nieudanych próbach swych poprzedników, na wyprawę wyrusza śmiały Allan Quatermain. Oficjalnie poszukuje zaginionego brata sir Henry’ego Curtisa…

Józef Ignacy Kraszewski, Skarb. Ubogi podczaszyc daremnie stara się o rękę posażnej panny Anieli, gdyż jej ojciec szuka bogatszego zięcia. Sprawy w swoje ręce bierze obrotna krewna dziewczyny i rozpuszcza wieść, że młodzieniec znalazł zakopany przed laty skarb swego dziadka. Wprawdzie konkurent zaprzecza, ale przyszły teść coraz bardziej wierzy w tę informację i coraz chętniej widzi mężczyznę w domu. Więcej, zachęca do zalotów… (sygnatura: 65165).

Françoise Mallet-Joris, Wszędzie kryją się skarby. Robert Guibal, pisarz, cierpi na długotrwałą niemoc twórczą. Tymczasem środowisko elektryzuje wieść, że pewien młodzieniec, niejaki Sorel, poszukuje skarbów w starym zamczysku i tej idei podporządkowuje życie rodzinne, osobiste i zawodowe. Guibal postanawia opisać jego historię, ale skutki tej decyzji są poważniejsze – podejmuje obrachunek z własnym życiem. I dostrzega, że skarby są wszędzie… (sygnatura: 70383).

Dokończenie - 8 sierpnia (w poniedziałek).

Nasze Skarby - Marian Falski (red.), " Szkoły Rzeczypospolitej Polskiej w roku szkolnym 1930/31" (1933)

O szkołach z przeszłości można pisać bez końca. W zbiorach mamy sporo interesujących materiałów, a nieustannie odkrywamy kolejne perły.

Profesora Mariana Falskiego (1881-1974), wybitnego pedagoga i działacza oświatowego, przedstawiać nie trzeba. Już tylko Elementarz unieśmiertelnił go w dziejach polskiej pedagogiki, chociaż zasług w tej dziedzinie miał zdecydowanie więcej. Oto jedna z publikacji, której był redaktorem: "Szkoły Rzeczypospolitej Polskiej w roku szkolnym 1930/31", wydana w roku 1933. Dzieło obszerne (ponad 50 stron wstępu i 900 stron tekstu), wartościowe, zadziwiające liczbą statystycznych ujęć i wnikliwością w analizowaniu zagadnienia. Można stwierdzić, że o placówkach oświatowych w tamtym roku szkolnym zawiera absolutnie wszystko.

Okazały tom został podzielony na cztery części:

Część 1, czyli swoisty wstęp, prezentuje dane do spisu, podział i organizację szkół, układ terytorialny placówek oświatowych, opłaty szkolne, szczegółowe informacje o „lokalach szkolnych”, zestawienie nauczycieli i uczniów (pod każdym możliwym względem), a ponadto tablice liczbowe i mapy.

Część 2 to spis szkół według typów i poziomów, ujmujący: przedszkola, szkoły ogólnokształcące, gimnazjalne, nauczycielskie, zawodowe, dokształcające zawodowe, wyższe, Instytut Głuchoniemych i Ociemniałych w Warszawie. W ujęciu tabelarycznym znajduje się każda placówka pod względem nazwy, adresu, wysokości opłaty rocznej, organizacji (liczby klas), lokalu (liczby sal i metrów kwadratowych powierzchni użytkowej), liczby uczniów (ogółem i zamieszkałych w internatach).

Część 3 zawiera niezliczone "Skorowidze", część 4 - "Tabelę województw i powiatów w spisie szkół", czyli - znowu - tabelki i tabele. Mnóstwo szczegółów. "Kopalnia" informacji. Źródło, które można analizować miesiącami i z którego można czerpać wiedzę do licznych opracowań własnych. Wartościowa, wnikliwa lektura nie tylko dla poszukiwaczy oświatowych ciekawostek.

Marjan Falski (red.), Szkoły Rzeczypospolitej Polskiej w roku szkolnym 1930/31, Warszawa, Państwowe Wydawnictwo Książek Szkolnych, 1933 (sygnatura: ZS 9325).