Wiesz, po niemiecku szachy - SCHACH - to prawie to samo co walka? (...) A to nie jest żadna walka, tylko uwodzenie. Królowa stara się uwieść króla, wywabić go z jego miejsca, osłabić. To jest cudowna gra, kiedy gra się w ten sposób i nikt w niej tak naprawdę nie wygrywa ani nie przegrywa. Sekret zawiera się w słowach "szach-mat". To matnia, sieć, intryga - a nie śmierć czy niewola. Kiedy tak patrzeć na szachy - są zabawne i łatwe.
To słowa Vance'a z powieści Williama Whartona W księżycową, jasną noc (sygnatury: 126045, 144915). Królewska gra ma swoje miejsce także w tekstach kultury. Może kilka literackich przykładów? Bo filmy łatwiej sobie przypominamy. Siódmą pieczęć Ingmara Bergmana, seriale Don Matteo – Ojciec Mateusz, Gambit królowej… A skąd ten temat? 20 lipca przypadł Międzynarodowy Dzień Szachów.
Najpierw coś z literatury dawnej…
Girolamo Vida, Szachy (Scaccia ludus) (1527). Poemat. Chyba najstarszy o tej tematyce. Stał się inspiracją dla utworu przedstawionego poniżej (sygnatura: 105365).
Jan Kochanowski, Szachy (ok. 1565). Poemat znany raczej tylko historykom literatury staropolskiej. Mało dziś czytelny, właściwie zawiły. Jednak w nim także chodzi o "uwodzenie" (sygnatury: ZS 14216/2).
William Szekspir, Burza (1612). Ostatnie dzieło arcymistrza. W jednej ze scen w oddali widać Mirandę i Ferdynanda grających w szachy (sygnatury: ZS 8936/1, 70580, 91568/1, cz D IV-1/12).
A teraz już utwory bliższe naszym czasom…
Beckett Samuel, Końcówka. Dramat, którego tytuł jednoznacznie nawiązuje do partii szachów (Endgame, Fin de partie), chociaż tłumaczenie tego sensu nie oddaje. Postapokaliptyczna, klaustrofobiczna rzeczywistość. Sytuacja bez wyjścia. Koszmar degradacji człowieczeństwa… (sygnatura: cz D IV-6/241).
Michaił Bułhakow, Mistrz i Małgorzata. Chyba każdy pamięta Wolanda i jego kota. Czy przypominamy sobie także partię szachów, którą rozgrywali? (sygnatury: 118796, 130518, 144651, 149082, 159059, cz D IV-5/229).
Lewis Carroll, O tym, co Alicja odkryła po drugiej stronie lustra. Szachy są istotnym motywem tej książki. Wystarczy przypomnieć fragment wypowiedzi Alicji skierowanej do Czerwonej Królowej: Rozgrywa się tu ogromna partia szachów... wielka jak świat... Och, cóż to za zabawa! Jakbym chciała być jedna z tych figur! Mogłabym być nawet Pionkiem, gdyby tylko dano mi do nich dołączyć... chociaż oczywiście, najbardziej chciałabym być Królową… (sygnatura: 55844/2).
Agatha Christie, Wielka Czwórka (The Big Four). Cztery wybitne, ale zupełnie amoralne postaci ze świata nauki zamierzają sięgnąć po absolutną władzę nad światem. I z całą bezwzględnością realizują swój morderczy plan. Tylko dwie osoby mogą im w tym przeszkodzić – Herkules Poirot i jego pomocnik, kpt. Hastings… (tej książki, niestety, nie mamy w zbiorach, ale przypominamy, bo stanowi swoistą klasykę).
Thomas Stearns Eliot, Jałowa ziemia. Poemat olśniewający bogactwem skojarzeń i głębią treści. Jeden z jego fragmentów nosi tytuł Gra w szachy (sygnatury: 84595, 127276, cz D IV-5/230).
Ilia Erenburg, Niezwykłe przygody Julia Jurenity i jego uczniów: Monsieur Dęlę, Aleksieja Tiszyna, Karola Schmidta, Ercolego Bambucci, Mister Coola, Ili Erenburga i Negra Ajshy czasu pokoju, wojny i rewolucji w Paryżu, Meksyku, Rzymie, Senegalu, w Kineszmie, Moskwie i innych miejscowościach oraz rozliczne opinie mistrza o fajkach, śmierci, miłości, o wolności, grze w szachy, o plemieniu judzkim, konstrukcji i o wielu innych rzeczach. Powieść satyryczna, której akcja jest osadzona przed i w trakcie pierwszej wojny światowej. Pokazuje ówczesną absurdalną rzeczywistość w trzech krajach - Francji, Niemczech i Rosji (sygnatury: 82856, 83223).
Joanne K. Rowling, Harry Potter i Kamień Filozoficzny. Szachy są ważne w całym cyklu o czarodzieju. Chyba jednak najbardziej zapada w pamięć scena z rozdziału Przez klapę w podłodze, w której bohaterowie musieli rozegrać partię gigantycznych szachów, a Ron pozwolił się zbić i pozostał na szachownicy, by Hermiona i Harry mogli iść do dalszych komnat (sygnatura: 153609).
Stefan Zweig, Nowela szachowa (Schachnovelle). Mirko Czentović – pewny siebie, butny arcymistrz szachowy – płynie parowcem ze Stanów Zjednoczonych do Argentyny, najprawdopodobniej po kolejne sportowe laury. Z niechęcią akceptuje propozycję rozegrania partii z jednym z pasażerów. Gdy w pobliżu planszy pojawia sie nieznany nikomu Doktor B. i zaczyna podpowiadać adwersarzowi mistrza, okazuje się, że to geniusz. Jego pojedynek z Czentoviciem dostarczy wszystkim sporo emocji – tym bardziej, że Doktor wcześniej zdradzi przerażające fakty ze swej tragicznej przeszłości… (sygnatura: 57994).
Pominęłyśmy sporo ważnych książek o tematyce szachowej, np. Szachistę Waldemara Łysiaka, Obronę Łużyna Vladimira Nabokova, Pozdrowienia z Rosji Iana Fleminga, Ósemkę Katherine Neville. Nie mamy ich w zbiorach. Posiadamy natomiast sporo poradników dla graczy. Zainteresowanych zapraszamy do lektury!
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz