Anatomia geografii

Sierpień. W tym miesiącu urodzili się Adam Wawrzyniec Bochenek i Edward Loth, a zmarł Michał Reicher(-Sosnowski). Byli wybitnymi polskimi anatomami. W sierpniu urodzili się też Elżbieta Bajkiewicz-Grabowska i Feliks Kopczyński, a zmarli Pieter van der Aa, Jerzy Gruszka, Olaus Magnus, Władysław Migacz, Nils Adolf Erik Nordenskiöld i Nicolaes Witsen. Geografowie i kartografowie światowej sławy. Anatomia i geografia mają coś wspólnego. Naprawdę! Oto kilka przykładów z anatomii geografii (lub odwrotnie).

Jamy

Sporo ich w człowieku, np. jama brzuszna, miednicy, nosowa… A w geografii? Jamą i kieszenią krasową nazywa się nieregularne zagłębienie, powstałe w wyniku działalności wody opadowej. W Chorwacji, w Górach Dynarskich jest też jaskinia o nazwie Lukina Jama.

Kanały

To „rurkowate przejścia” łączące różne fragmenty ciała. Znajdują się w regionach: czaszkowym, brzucha, miednicy, kończyn górnych i dolnych, np. kanały nadgarstka, pęcherzykowe, podniebienny, szyjny, twarzy, żuchwy. Są też kanaliki łzowe czy nerkowe. Co w geografii? Kanały wodne. Najsłynniejsze: Augustowski, Kiloński, Koryncki, Mozambicki, Panamski, Sueski, Wellandzki. I owiany złą sławą Kanał Białomorski.

Stawy

Ruchome połączenia między składnikami szkieletu. Klasyfikuje się je uwzględniając m.in. liczbę i ukształtowanie powierzchni stawowych. Mamy np. staw biodrowy, kolanowy, łokciowy, mostkowo-obojczykowy, ramienny. A w Polsce? Dolinę Trzech Stawów, Czarny Staw Gąsienicowy, Staw Kąpielnik (w Bukowcu, województwo dolnośląskie)…

Szlaki

Bardzo ważny jest szlak mezolimbiczny (w mózgu). W historii mieliśmy Bursztynowy Szlak. W wędrówkach pomagają szlaki górskie, turystyczne. Na Śląsku i w Małopolsce ciągnie się Szlak Orlich Gniazd. Przez kilka państw przebiega szlak pielgrzymkowo-kulturowy Romea Strata (od Litwy przez Polskę, Czechy, Austrię do Rzymu)…

Wzgórza

W człowieku są wzgórki: promontorium, czyli uwypuklenie kręgosłupa wewnątrz miednicy i wzgórek łonowy (wzgórek Wenery) oraz podwzgórze – mała struktura mózgu kręgowców, umiejscowiona w części międzymózgowia. Jako element krajobrazu – to „naturalne i wypukłe formy rzeźby terenu o umownej wysokości względnej od 100 do 300 m”. W poznaniu mamy np. Wzgórze Świętego Wojciecha, a w Budapeszcie - Wzgórze Zamkowe. Jednak najmilszą nazwę - Wzgórza Czekoladowe – nosi pasmo wznoszące się na wyspie Bohol (archipelag Visayan, Filipiny).

Wyspy

Insula jest strukturą anatomiczną w ludzkim mózgu. Jeden z gruczołów wydzielania wewnętrznego to Wysepki (lub wyspy) Langerhansa. Zdecydowanie od nich większe są – na morzach i oceanach - Borneo, Grenlandia, Islandia, Madagaskar (zob. TUTAJ), Nowa Gwinea, Wyspy Brytyjskie, Ziemia Baffina...

Zakola

Mamy je w okolicach czoła. Nie tylko tam. Na Śląsku istnieje Kopciowskie Zakole (przystanek autobusowy w Kopciowicach). Atrakcją turystyczną w Dąbrowie Górniczej jest Zakole Rzeki Białej, a w Krakowie-Podgórzu - Zakole Wisły.

Zatoki

Mogą być np. przynosowe lub szczękowa. A w makroskali? Akaba (na Morzu Czerwonym), Anadyrska (na Oceanie Spokojnym), Bengalska, Perska i Wielka Zatoka Australijska (na Oceanie Indyjskim), Biskajska i Meksykańska (na Oceanie Atlantyckim), Botnicka, Gdańska, Pucka (na Morzu Bałtyckim), Hudsona (na Oceanie Arktycznym), Koryncka (na Morzu Jońskim)…

Żebra

Oczywiście, w klatce piersiowej. W geografii zaś „żebrami krasowymi” nazywamy grzbiety rozdzielające „żłobki krasowe”.