Lubimy filmy, prawda? Każdy ma swoje szczególne tytuły i gatunki. Sporo o nich wiemy. Ale z tą dziedziną sztuki jest podobnie, jak z literaturą. Ma własne środki stylistyczne (analogiczne do literackich!), własny język. Dlatego w kilku kolejnych odcinkach Leksykonu będziemy się wspólnie tego języka uczyć. Dla wielu będzie to zapewne raczej powtórka lub usystematyzowanie wiadomości. Tym niemniej - jak myślimy - warto dokonać swoistego przeglądu. Bo że filmy potrafią bawić, uczyć, ale i oczarowywać, to wiemy. A w jaki sposób ich twórcy kreują świat przedstawiony? To sobie powiemy. Planujemy cztery odcinki. Zapraszamy do naszej Wakacyjnej Akademii Filmowej.
JEDNOSTKI BUDOWY FILMU
KLATKA - pojedynczy obraz naświetlony na taśmie filmowej.
KADR - najmniejsza jednostka statyczna, jedna klatka naświetlonej taśmy, widoczna na ekranie (często utożsamia się klatkę i kadr).
UJĘCIE - najmniejsza jednostka dynamiczna, odcinek taśmy zawarty między dwoma najbliższymi połączeniami montażowymi (wg J. Płażewskiego). Seria klatek naświetlana na taśmie od uruchomienia do zatrzymania kamery (w filmie ujęcie otwiera i zamyka przejście montażowe do innego ujęcia).
PLAN - odległość kamery zdjęciowej od głównego obiektu filmowanego w danym ujęciu (wg J. Płażewskiego). Wycinek rzeczywistości przedstawiany w ujęciu (wg A. Helman).
Rodzaje planów:
totalny (extreme long shot XLS) - miejsce akcji w kategoriach geograficzno-urbanistycznych. Sylwetki osób widoczne, identyfikacja postaci niemożliwa, widoczny krajobraz, ukształtowanie terenu, rodzaj zabudowy itp.;
ogólny (long shot LS) - pełny obraz miejsca akcji, widok ogólny, postać ludzka podporządkowana otoczeniu, drobna;
pełny - postacie ludzkie pokazane od stóp do głów, tło zajmuje nadal ważne, ale nie główne miejsce;
amerykański (american shot) - osoba pokazana do kolan;
średni (medium shot MS) - postać od bioder w górę. Plan dialogowy;
półzbliżenie (medium close-up MCU) - popiersie osoby, dekoracja - praktycznie wyeliminowana;
zbliżenie (wielki plan, close-up CU) - twarz ludzka zajmuje większą część ekranu;
duże zbliżenie (extreme close-up ECU) - twarz postaci, czasami obcięta od góry;
detal (plan włoski - italian shot) - szczegół postaci ludzkiej lub powiększenie rekwizytu wymykającego się pobieżnej obserwacji.
Następstwo (zmiana) planów - dokonuje się przez:
- montaż - zlepienie końca jednego ujęcia z początkiem innego ujęcia, zdjętego w innym planie - w ten sposób uzyskujemy dowolną zmianę;
- montaż wewnątrzujęciowy - nie jest związany z zakończeniem ujęcia, ale z ruchem: obiektu lub kamery (np. najazd kamery na jedną postać; przemieszczenie się postaci, która przesłania pozostałe itp.);
- przejście skokowe - kombinacja obu poprzednich. Plany zmieniają się stopniowo, wydłużając lub skracając, za pomocą kilku zlepionych ze sobą ujęć. Przebitka - krótkie ujęcie, przerywające zasadniczy ciąg obrazowej narracji (np. w reportażu z wyścigów konnych sceny biegu przerywa na moment przebitka z twarzami reakcji kibiców);
- zmianę ostrości - przenosi uwagę widza z tego, co bliskie, na to, co dalekie (np. pokaz grającego wirtuoza - i nagłe przeniesienie ostrości na pozostającego w tle przedstawiciela zasłuchanej publiczności);
- zestawienie ujęcia z przeciwujęciem (np. rozmowa dwóch osób - pokazuje się raz jedną, raz drugą).
SCENA - odcinek filmu, złożony z kilku (kilkunastu ujęć), wyróżniający się jednością miejsca i czasu.
SEKWENCJA - część filmu, złożona z kilku (kilkunastu) scen, wyróżniająca się jednością akcji, choć najczęściej pozbawiona jedności miejsca i czasu.
AKT – jednostka wyróżniona ze względów montażowych (jest istotna w kinie, w trakcie wymiany taśm w projektorach). Jej pochodzenie – z poetyki (dział literaturoznawstwa). Są różne teorie. Na ogół – podział scenariusza na trzy akty i wyznaczenie punktów węzłowych intrygi (plot points) według schematu: obraz wprowadzający (opening image) → ekspozycja → zawiązanie intrygi (inciting incident - catalyst) → pierwszy punkt węzłowy (plot point 1) → pierwsze spięcie (Pinch 1) → punkt środkowy (Midpoint) → drugie spięcie (Pinch 2) → drugi punkt węzłowy (Plot Point 2) → odkrycie kart (Showdown) → rozwiązanie → pointa (wg S. Fielda, por. www.historiasztuki.com.pl/strony/015-00-08-FILM-LANGUAGE.html).
FILM - całość kompozycyjna, zamknięta i podpisana przez twórcę.
PUNKTY WIDZENIA KAMERY
PERSPEKTYWA - kąt patrzenia kamery. Jej rodzaje:
ptasia (bird’s-eye shot) - kamera patrzy niemal pionowo w dół, pokazując postaci i obiekty w znacznym skrócie, czytelnie umiejscowione w terenie; "z lotu ptaka";
wysoka (high-angle shot) – kamera znajduje się powyżej linii oczu postaci i filmuje w dół. Ustawienie prezentuje punkt widzenia osoby znajdującej się wyżej, do której mówi znajdująca się niżej osoba filmowana. Przy kącie wysokim rysy twarzy pozostają czytelne;
neutralna (head shot) - kamera ustawiona na wysokości oczu - filmuje poziomo. Taki sposób fotografowania powoduje najmniejsze zniekształcenia perspektywiczne i jest najbliższy interpretacji przestrzeni przez ludzki wzrok;
niska (low-angle shot) – kamera znajduje się poniżej linii oczu i filmuje do góry. Rysy twarzy pozostają czytelne;
żabia (worm’s-eye-shot = perspektywa robaka) - patrzenie z poziomu ziemi na znajdujące się wyżej dominujące postaci. Skrajna deformacja;
punkt widzenia - kamera subiektywna (point-of-view shot PoV) - kamera filmuje dokładnie to, co widzą oczy bohatera. Określenie nie jest precyzyjne, ponieważ większość ustawień sugeruje taki sposób widzenia (szczególnie perspektywy niska i wysoka). Zwykle chodzi o takie sytuacje, w których postać znajduje się w ruchu, a kamera subiektywna rejestruje obraz zmieniający się przed jej oczami (wg A. Helman);
holenderska (Dutch view) - kamera jest nieco przechylona na bok w stosunku do osi pionowej, co skutkuje przechyleniem obrazu. Ustawienia nie należy mylić z perspektywą wysoką lub niską, w której kamera pochylona jest do przodu lub do tyłu, a nie na jeden z boków (wg A. Helman).
RUCHY KAMERY
Ruchy kamery dzielą się na:
panoramy – obrót kamery wokół własnej osi. Rodzaje panoram: poziome, pionowe, ukośne, po krzywiźnie;
jazdy – ma za zadanie towarzyszyć akcji w sposób płynny. Rodzaje jazd: najazd, odjazd, jazda w górę i w dół, jazda równoległa, jazda po krzywiźnie;
jazdy z panoramowaniem – połączenie wyżej wymienionych.
Uwaga! Bibliografię podamy po zakończeniu cyklu.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz