Sposoby deformacji obrazu i ich funkcje:
nieostrość obrazu – ukazuje np. widzenie człowieka oszołomionego, tracącego przytomność, chorego;
miękkość obrazu – uzyskiwana przez nałożenie na obiektyw specjalnych nasadek; wówczas wokół ostrych konturów powstaje swoiste „promieniowanie” – ukazuje np. wizje nierealistyczne, nadnaturalne, romantyczne, poetyckie, senne;
negatyw – odwrócenie tonalne czerni i bieli, np. w filmach ekspresjonistycznych;
krzywe zwierciadło – wyolbrzymienie; podkreśla niektóre cechy charakteru postaci, np. dumę, ale też specjalne dostojeństwo, grozę;
zatarcie obrazu – czasem służy tuszowaniu mankamentów w obrazie.
ZDJĘCIA NAKŁADANE – na obraz zasadniczy rzucony jest inny obraz, nakładający się na pierwszy. Przykładowe zastosowania: niesamowitość, pokazanie postaci nadnaturalnych; intensyfikacja nastroju; wspomnienie; zamiar; monumentalizacja; potęgowanie ruchu, ilości; efekt powtarzania; rozszczepienie wizji; poliwizja = zestawienie kilku ekranów, na których równolegle obok siebie rozgrywają się różne akcje (np. jej elementy – w Requiem dla snu Darrena Aronofsky’ego).
Czym innym jest przenikanie – figura przestankowania filmowego; mamy tu też dwa nakładające się obrazy, ale one nie współistnieją, lecz jeden ustępuje drugiemu.
MONTAŻ
Techniczne połączenie (sklejenie) co najmniej dwóch oddzielnych ujęć. Jego zadania:
techniczne – uporządkowanie materiału zdjęciowego w ciągłą i rytmiczną narrację, logicznie i czytelnie orientującą widza w zmianach sytuacji;
dramaturgiczne – nadanie opowieści przejrzystej, sugestywnej konstrukcji, która będzie mocno oddziaływać na widza;
skojarzeniowe – wzbogacenie widza o pewne treści, wynikające ze wzajemnych stosunków jednych obrazów do drugich.
Rodzaje montażu (wg J. Płażewskiego):
Techniczny – zachowuje ciągłość i rytm.
Dramaturgiczny:
linearny – gdy chce się pokazać tylko fakty (najpospolitszy);
równoległy - dwie akcje oddalone od siebie w przestrzeni ukazane są poprzez przeplatanie ze sobą ujęć raz jednego, raz drugiego wątku (np. Piękności nocy René Claira); jego odmianą – montaż synchroniczny – zazębiające się wątki rozgrywają się zupełnie równocześnie (w tym samym momencie), np. W samo południe Freda Zinnemanna;
retrospektywny – łączy ujęcia, sceny rozgrywające się w czasie teraźniejszym z przywołanymi z przeszłości (np. Jej pierwszy bal Juliena Duviviera).
Skojarzeniowy (konstruktywny, intelektualny):
kreacyjny – stworzenie nowej przestrzeni, takiej, która nie istnieje na świecie (baśniowość);
montaż analogii – obrazy dobrane na zasadzie podobieństw;
montaż antytez – obrazy dobrane na zasadzie przeciwstawienia;
montaż polifoniczny – najszybsza forma montażu; seria krótkich, łatwo czytelnych elementów, których chronologia nie ma znaczenia, dawkowanych bardzo szybko (np. La Strada Federica Felliniego – szybka zmiana pór roku i krajobrazu w czasie jazdy Gelsominy i Zampano motocyklem);
montaż leitmotivu – montaż motywu powracającego (ta sama lub bardzo podobna scena wielokrotnie powtarza się w toku akcji) – jak refren.
Inny podział (wg K. Gałuszki):
- montaż ciągły - typ łączenia ujęć, który jak najskuteczniej zaciera różnicę między kolejnymi sklejkami i kieruje uwagę widza na ciągłość akcji;
- montaż intelektualny - zestawienie ze sobą dwóch różnych obrazów, tworzących nową jakość; z jego pomocą tworzy się znaczenia dodatkowe, pozanarracyjne.
DŹWIĘK I CISZA
ŚCIEŻKA DŹWIĘKOWA = słowo, dialogi + efekty akustyczne + muzyka.
SŁOWO - synchronicznie powiązane z obrazem postaci. Znaczące są: treść i forma słów, barwa głosu, jej zdeformowanie.
Słowo jako element treści i materiał dramaturgiczny ma trzy postaci: dialog, monolog wewnętrzny, komentarz.
Napis: transcendentny - na zewnątrz akcji filmu (np. w czołówce) i immanentny - wewnątrz akcji; związany z sytuacją, rekwizytem, dekoracją. Napis zastępujący dialog - w kinie niemym.
EFEKTY AKUSTYCZNE - dźwięki nie zorganizowane przez człowieka w artykułowane układy, pochodzące z różnych źródeł, np. kroki, brzęk tłuczonego szkła, tykot zegara, śpiew ptaka itp. Czasem - deformacja dźwięku, np. jego wzmocnienie lub nakładanie się dźwięków. Dźwięk spoza kadru (voice-over) - gdy niewidoczne jest jego źródło, np. głos narratora.
Rola efektów: tworzenie nastroju; potęgowanie emocji (np. wzmocnienie dźwięku kroków w kryminale); charakteryzowanie bohatera i nastawienie odbiorcy do niego (np. hałaśliwe wycieranie nosa przez despotycznego nauczyciela w Błękitnym aniele Josepha von Sternberga); efekt komiczny - niespodzianka akustyczna (kontrast między tym, czego się widz spodziewa - a tym, co otrzyma, np. twarz ślicznego dziecka, które... przemówi basowym głosem); rola dramaturgiczna (dźwięk wybija się na plan pierwszy).
MUZYKA FILMOWA - skomponowana dla konkretnego filmu lub wykorzystująca istniejące już utwory. Rodzaje:
Immanentna - wszystkie elementy muzyczne, których źródło (widoczne lub zakryte) znajduje się w miejscu akcji lub stanowi jej logiczny element, np. muzyka grana przez orkiestrę, numer kabaretowy. Jej rola: wnoszenie idei (np. La Strada F. Felliniego - nieczuły Zampano zaczyna płakać, gdy słyszy dźwięki piosenki śpiewanej przez przypadkowego człowieka, a nuconej kiedyś przez zmarłą już Gelsominę); element akcji (np. orkiestra grająca w finale Titanica Jamesa Camerona); żart muzyczny (np. Murzyni tańczący walca w Bohaterowie są zmęczeni Yvesa Ciampiego);
Transcendentna - każda ilustracja muzyczna, której źródło nie znajduje się w miejscu akcji lub nie stanowi jej logicznego elementu, np. uwertura towarzysząca napisom czołowym, przejścia muzyczne łączące sekwencje. Jej rola: tworzenie, podkreślanie nastroju; ilustracja stanów psychicznych bohaterów i akcji (np. liryczne solo skrzypcowe podczas wieczornej rozmowy zakochanych); odwołanie do doświadczenia widza (ma skojarzyć znany motyw muzyczny). Leitmotiv muzyczny - wątek syntetyzujący film, stale przewijający się przezeń.
Czasem film wykorzystuje hybrydowo te rodzaje, np. Kanał Andrzeja Wajdy - powstańcy w ciemnym kanale pokazani są na tle dźwięków okaryny. Myślimy, że to muzyka transcendentna, przygotowująca nastrój katastroficzny, gdy nagle w załomie kanału pokazuje się obłąkany Michał, grający na rzeczywistej okarynie.
CISZA - negatyw dźwięku, tylko w nim znajdujący potwierdzenie. W filmie najczęściej dotyczy chwil kulminacji, np. skradanie się przed oddaniem strzału w westernach. Milczenie - aktorska interpretacja ciszy.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz