CHA-CHA, HE-HE, HI-HI, HO-HO...

Ktoś nas niedawno zapytał o Podróż za jeden uśmiech Adama Bahdaja. Jakież miłe wspomnienia wywołuje ta książka i jej autor! Postanowiłyśmy coś napisać o uśmiechu. Pierwsza myśl: Kawalerowie Orderu Uśmiechu! Mamy w zbiorach książkę pod takim tytułem. Ale to chyba rzecz bardzo znana. Decydujemy się zatem na przedstawienie książek z "uśmiechem" w tytule (reprezentujących literaturę piękną i reportaż, gdyż opracowań naukowych i materiałów repertuarowych jest więcej). Niektóre są już prawie zapomniane. Może ktoś znowu do nich zajrzy?

Oczywiście, Podróży za jeden uśmiech chyba przedstawiać nie trzeba. Nawiasem mówiąc, w bieżącym roku przypada 55 rocznica jej pierwszego wydania. Ale inne, już chyba należy w kilku zdaniach omówić.

Przy okazji - ciekawostka, czyli językoznawcze "odkrycie" ks. Damasceno, włoskiego astrologa z XVII w., który zajmował się "doskonaleniem" metod badań lekarskich i pracował nad lingwistycznym zakotwiczeniem klasycznej teorii czterech temperamentów. W książce z 1662 r. polecał lekarzom, aby - po zbadaniu choremu pulsu - pobudzali go łaskotaniem do śmiechu. Jeśli cierpiący będzie śmiał się CHA-CHA, oznacza to, że jest flegmatykiem, jeśli HE-HE - cholerykiem, jeśli HI-HI - melancholikiem. Sangwinik śmieje się HO-HO. Innych rodzajów śmiechu, np. HY-HY, "naukowiec" nie przewidywał. (Tę informację podał nieoceniony Witold Paweł Cienkowski w książce Z tajemnic języka, Warszawa 1963).

A oto już wybrane tytuły:

John BARTH, Zagubiony w labiryncie śmiechu (Lost in the Funhouse, sygn. 134997). Powieść składająca się z czternastu części, pozornie niezwiązanych tematycznie ze sobą. Jednak – jeśli popatrzymy uważniej – dojrzymy swoistą logikę, czyli… schemat powieści rozwojowej (Bildungsroman). Albo autotematycznej.

Sławomir KRYSKA, Uśmiech porcelanowej świnki (sygn. 108762). Wdzięczny tytuł. Bohaterem niedługiej powieści jest Jeremi. To pijak czy… filozof?

Milan KUNDERA, Księga śmiechu i zapomnienia (Kniha smíchu a zapomnění, sygn. 138738). Powieść składająca się z siedmiu krótkich części, których osią tematyczną są historie mieszkańców stolicy Czechosłowacji po Praskiej Wiośnie 1968 roku.

Irena KWINTOWA, Uśmiechnij się, bajko (sygn. 100784, 101701). Tomik zawierający warmińskie i mazurskie legendy o kwiatach oraz baśnie z tego regionu.

Ahto LEVI (właśc. Levi Ahtowicz Lippy), Uśmiech fortuny (Ułybka fortuny, sygn. 65206). Powieść estońska, nawiązująca do biografii autora, który jako nastolatek uciekł z okupowanej przez Niemców Estonii, trafił do Hitlerjugend, a po powrocie do kraju wylądował w przestępczym światku. Więziony, zsyłany – uciekał i ukrywał się. Wszystkie te wydarzenia opisał w Notatniku Szarego Wilka, a Uśmiech fortuny jest jego dalszym ciągiem, obejmującym lata po wyjściu na wolność.

Danuta LUBINA-CIPIŃSKA, Ziemia z uśmiechu Boga. Rozmowy o Górnym Śląsku (sygn. cz IB IX-2/46 a). Publicystyka. Na temat Śląska wypowiadają się: Aleksander Kwaśniewski, Jerzy Buzek, Leszek Balcerowicz, Tadeusz Kijonka, Wojciech Kilar, Kazimierz Kutz, Jan Malicki, Kazimiera Wódz i Jacek Wódz, Marek Kempski.

Joanna PAPUZIŃSKA, Urszula PRZYBYSZEWSKA (wybór), Uśmiechnięte słowa. Opowiadania dla dzieci (sygn. 100050). 23 teksty. Autorzy: Magda Leja, Krystyna Kofta, Anna Chodorowska, Danuta Wawiłow, Hanna Januszewska, Maria Terlikowska, Janina Barbara Górkiewiczowa, Władysław Kozłowski, Kazimierz Kordas, Klementyna Sołonowicz-Olbrychska, Hanna Ożogowska, Adam Bahdaj, Anna Lisowska-Niepokólczycka, Mira Jaworczakowa, Wanda Chotomska, Piotr Wojciechowski, Maria Łastowiecka, Helena Bechlerowa, Joanna Papuzińska, Wanda Chotomska, Joanna Kulmowa, Jerzy Afanasjew.

Nathalie SARRAUTE, Słyszy pan te śmiechy? (Vous les entendez?, sygn. 65498, 132355). Antypowieść nawiązująca do psychoanalizy. Umierający człowiek i oddalający się świat. Konflikt pokoleń – nie do pokonania. Obcość jak ściana, która skutecznie dzieli. I pesymistyczne, olśniewające, opalizujące zakończenie: Ich śmiechy sypią się jak korale… Beztroskie. Niewinne. Dla nikogo. W próżni. Bo ktoś odchodzi, ale wielu zostało. A jeszcze inni – dopiero przyjdą.

Jerzy SZYMIK, ks., Śmiech i płacz (sygn. 170028). Tomik 59 wierszy z lat 1997-1999, bardzo oryginalny nie tylko pod względem treściowym, ale również edytorskim.

Matylda WEŁNA, Uśmiech Ojczyzny (sygn. 106389). Tomik poezji – hołd złożony mieszkańcom rodzinnej Lubelszczyzny.

Janusz WOLNIEWICZ, Uśmiech Złotego Buddy (sygn. 92088). Tego autora świetnych reportaży przedstawiać nie trzeba. Tym razem zabiera nas do Tajlandii – pięknej orientalnej bajki.

Karol ŻERA, Vorago rerum Torba śmiech, Groch z kapustą A każdy pies z innej wsi… (sygn. 91423). Zbiór anegdot, opowiastek, zagadek i rymowanek z końca XVIII wieku. Nieocenione, interesująco ilustrowane źródło do badania obyczajowości późnego oświecenia. Oto przykład zagadki:
Zapytanie: Po czym poznać srokę, czy samiec, czy samica?
Odpowiedź: Bo samiec jest czarno-biały, a samica jest biało-czarna.