środa, 2 stycznia 2019

Kącik Maturzysty - 93: Gatunki literackie. Kategorie estetyczne. Stylistyka

Dzisiaj przećwiczymy znajomość niektórych gatunków literackich i kategorii estetycznych (odnoszących się także do innych niż literatura tekstów kultury).

Pytania

Ćwiczenie 1
Jakich gatunków literackich dotyczą te definicje?

a) Wierszowany utwór epicko-liryczny o budowie stroficznej. Zazwyczaj opowiada o wydarzeniu wokół którego panuje nastrój tajemniczości, czasem grozy.  Fabuła nie jest wyraźnie zarysowana, zawiera liczne niedomówienia. Wśród  bohaterów pojawiają się postaci nie tylko realistyczne, ale również fantastyczne (elfy, rusałki, duchy).

b) Długi, wierszowany utwór epicki, ujęty w księgi, ukazujące dzieje bohaterów narodowych lub (i) mitycznych na tle wydarzeń przełomowych dla danej społeczności.

c) Utwór prozą, którego świat przedstawiony ma za zadanie demonstrować w sposób jawny (choć często przewrotny) tezę światopoglądową lub moralną.

d) Obszerny utwór prozą. Jego głównym elementem jest rozbudowana, wielowątkowa fabuła, obejmująca dzieje licznych bohaterów. Wypowiedzi opowiadającego akcję narratora organizują jej materiał fabularny i ideowy.

e) Utwór synkretyczny, tzn. łączący elementy rodzajów i gatunków literackich. Jego akcja jest dramatyczna, pełna luk i niedomówień, przeplatana opisami, przedstawiana w sposób niechronologiczny oraz odznaczający się subiektywnością.
Ćwiczenie 2
Jakich kategorii estetycznych dotyczą te definicje?

a) Deformacja rzeczywistości, uzyskiwana zazwyczaj w wyniku połączenia silnie skontrastowanych elementów, np. naturalistycznych z fantastycznymi itp.
b) Konflikt równorzędnych wartości moralnych, w wyniku którego jednostka, chociaż pobudki jej działania są szlachetne i czyste, ponosi klęskę.
c) Wyrażenie stosunku do rzeczywistości w formie zamierzonych niezgodności, a najczęściej przeciwieństw, skłóconych dążeń i konfliktowych racji. Stanowi formę zdystansowania się wobec tych przeciwieństw.
d) Właściwość estetyczna bytu, nacechowana pozytywnie, wynikająca z zachowania proporcji, harmonii, stosowności, umiaru i użyteczności. Odnosi się do spraw materialnych i duchowych.
e) Kategoria realizująca się przez prezentację rzeczy i zjawisk wielkich i niezwykłych, budzących zdumienie, czasem nawet przerażenie.
f) Kategoria przejawiająca się w przedstawianiu zjawisk uznanych za wyjątkowo doniosłe i monumentalne lub odznaczające się szczególnymi walorami emocjonalnymi (np. namiętność, rozpacz).

Ćwiczenie 3
Oto główne gatunki epok historycznoliterackich. Przyporządkuj do nich właściwe epoki:
a) Ballada, poemat dygresyjny, powieść poetycka.
b) Bajka, oda, poemat heroikomiczny, powiastka filozoficzna, powieść edukacyjna, satyra.
c) Fraszka, hymn, pieśń, sonet.
d) Felieton, kronika tygodniowa, nowela, powieść realistyczna, powieść tendencyjna.
e) Dramat liturgiczny, kronika, legenda hagiograficzna, misterium, moralitet, żywot.

Ćwiczenie 4
Jak nazywa się środek stylistyczny zastosowany w zdaniu Zapuścili motor, brody (Miron Białoszewski)?

Ćwiczenie 5
Jaki środek stylistyczny (poza epitetem czarnoleska rzecz) zastosował Cyprian Kamil Norwid w poniższym fragmencie Mojej piosnki I?

Czarnoleskiej ja rzeczy
Chcę - ta serce uleczy!


Ćwiczenie 6
Jaki środek stylistyczny zastosował Juliusz Słowacki w poniższym fragmencie Hymnu [Smutno mi, Boże…]?

Stoję rozkoszy próżen i dosytu...

Ćwiczenie 7
Jak nazywa się podkreślony środek stylistyczny w wierszu Drzewiej Juliana Przybosia?

Za potokiem rozłóg gałęził się i pienił
i co krok było cieniściej i drzewiej
.

Odpowiedzi

Ćwiczenie 1
a) Ballada, b) epos, c) powiastka filozoficzna, d) powieść, e) powieść poetycka.

Ćwiczenie 2
a) Groteska, b) tragizm, c) ironia, d) piękno, e) wzniosłość, f) patos.

Ćwiczenie 3
a) Romantyzm, b) oświecenie, c) renesans (odrodzenie), d) pozytywizm, e) średniowiecze.

Ćwiczenie 4
Syllepsis. Ta nazwa rzadko pojawia się na lekcjach, a ponieważ środek stylistyczny, o którym mowa, jest bardzo podobny do elipsy, zatem - jeśliby takie pytanie padło - można odpowiedzieć, że to właśnie elipsa.

Ćwiczenie 5

Przerzutnię.

Ćwiczenie 6
Inwersję.

Ćwiczenie 7
Neosemantyzm, czyli odmiana neologizmu polegająca na nadaniu nowego znaczenia wyrazowi już istniejącemu. W języku potocznym także istnieje i jest jednym ze sposobów bogacenia słownictwa (np. goryl = „rasa małpy”, ale także „ochroniarz”). W wierszu Przybosia „drzewiej” znaczy „więcej drzew”, zaś pierwotne, staropolskie znaczenie wyrazu - to „dawniej” (por. nieco archaizujące powiedzenie: „jak drzewiej bywało”).

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz