poniedziałek, 7 września 2020

"Balladyna" na śląskich scenach

Balladyna Juliusza Słowackiego. Dramat niesceniczny. Absolutnie niezwykły. Tragizm splata się w nim z komizmem. Powaga z żartem, nawet w nieco rubasznym wydaniu. Gdybyśmy szukali tradycji literackiej, z której to arcydzieło wyrosło, musielibyśmy sięgnąć daleko w przeszłość i hen, jeszcze dalej. Tysiąclecia przeminęłyby z szelestem. Bo ma Balladyna w sobie coś z Sofoklesa. Jakiś ukryty ból. Cierpi matka – jak Niobe. Cierpi potulna siostra – jak bezradna Ismena.

Wykonując kolejny ruch wehikułem czasu trafiamy do epoki przełomu. Renesans usuwa się w cień, a barok nadciąga. Tak, to Makbet i jego zachłanna żona. Żądna władzy w posępnym zamczysku. Ale jest też zupełnie inna tradycja. Zostając przy Szekspirze – to ostatnie dzieło Mistrza. Burza, a pogodna. To nie paradoks. Co złe, zostaje tu spętane, obezwładnione. Życzliwe duszki unoszą się swobodnie nad Magiem, który z perspektywy życiowych doświadczeń dobrotliwie przygląda się szaleństwom świata. Nie tylko przygląda się, ale też unieszkodliwia. Na pewno potrafiłby ujarzmić niesfornych Skierkę i Chochlika.

I jeszcze jedna tradycja - rustykalna, krotochwilna, ucieszna. Z chłopa król. Stąd już bliziutko do kreacji Grabca.

Ale oto na scenę teatru świata wkracza polski władca. Popiel. Pod drzewem stoi polska chatka, w której do pewnego momentu szczęśliwie żyją – oprócz Matki - żeńskie odpowiedniki Kaina i Abla. Oferta księcia uruchamia ciąg zdarzeń zakończonych zbrodnią. Wracamy w nurt powszechnych dziejów. Do początku. Do odwiecznej walki Dobra i Zła. By w tym szaleństwie znaleźć chwilowe wytchnienie, mamy też trochę radości. Armaty Historii mieszają się z dźwiękami ludowej kobzy. Władza i poddani. Życie i śmierć. Szukanie sprawiedliwości, sensu, praw rządzących także rządzącymi. Świat wartości uniwersalnych. To jest Balladyna.


6 września odbyło się kolejne Narodowe Czytanie. Tym razem - Balladyny Juliusza Słowackiego. W bieżącym roku przypadła również 70. rocznica pierwszej inscenizacji sztuki w katowickim Teatrze Śląskim im. Stanisława Wyspiańskiego. Z naszej biblioteki jest do niego blisko. To dobra okazja, by przypomnieć wszystkie przedstawienia utworu w teatrach województwa śląskiego.

Prapremiera – niezbyt udana ze względu na trudności techniczne - miała miejsce 7 marca 1862 r. w Teatrze im. Skarbka we Lwowie. W XX wieku Balladynę reżyserowali m.in. Władysław Woźnik, Aleksander Bardini, Tadeusz Aleksandrowicz, Adam Hanuszkiewicz. Tytułową bohaterkę grały Zofia Rysiówna, Róża Czeplewska, Renata Maklakiewicz, Anna Chodakowska. A na Śląsku? Oto przedstawienia (na początku – data premiery).
źródło
KATOWICE

Teatr Śląski im. Stanisława Wyspiańskiego

•    27 maja 1950. Reż. Władysław Woźnik. Rola tytułowa: Danuta Kwiatkowska, Lidia Korwin.
•    6 grudnia 1958. Reż. Józef Wyszomirski. Rola tytułowa: Liliana Czarska.

Studium Aktorskie przy Teatrze Śląskim

•    14 czerwca 2007. Reż. Jerzy Głybin. Rola tytułowa: Anna Buczkowska.

BIELSKO-BIAŁA

Teatr Polski

•    17 kwietnia 1962. Reż. Gustawa Błońska. Rola tytułowa: Ewa Raczkowska.
•    10 listopada 1995. Reż. Marek Gaj. Rola tytułowa: Magdalena Nieć.
•    11 listopada 2013. Reż. Natalia Babińska. Rola tytułowa: Anna Guzik.

Teatr Lalek Banialuka im. Jerzego Zitzmana
  • 11 marca 2007. Reż. Petr Nosálek. Rola tytułowa: Magdalena Obidowska.

CZĘSTOCHOWA

Teatr im. Adama Mickiewicza

•    30 września 1952. Reż. Wanda Wróblewska. Rola tytułowa: Celina Bartyzel.
•    5 kwietnia 1970. Reż. Józef Wyszomirski. Rola tytułowa: Ewa Zytkiewicz.
•  23 czerwca 1995. Reż. Adam Hanuszkiewicz. Rola tytułowa: Małgorzata Marciniak.

SOSNOWIEC

Teatr Miejski

•    4 lutego 1948. Reż. Stanisława Zbyszewska. Rola tytułowa: Stanisława Zbyszewska, Zofia Michalska.

Teatr Zagłębia

•    15 lutego 1974. Reż. Antoni Słociński. Rola tytułowa: Barbara Sokołowska.
•  11 grudnia 1992. Reż. Mieczysław Górkiewicz. Rola tytułowa: Małgorzata Stachowiak.
•    29 lutego 2008. Reż. Katarzyna Deszcz. Rola tytułowa: Maria Bieńkowska.

ZABRZE

Teatr Nowy

•    30 października 1965. Reż. Tadeusz Aleksandrowicz. Rola tytułowa: Stefania Żubrówna.
•  20 listopada 1982. Reż. Mieczysław Daszewski. Rola tytułowa: Hanna Boratyńska.
•    14 września 2002. Reż. Irena Jun. Rola tytułowa: Aleksandra Wróblewska.
•    14 maja 2011. Reż. Ingmar Villqist. Rola tytułowa: Anna Konieczna.

Bibliografia (wybór)
Encyklopedia teatru [online] - TUTAJ.
Makowski Stanisław, "Balladyna" Juliusza Słowackiego, wyd. 2, Warszawa 1987. ISBN 8302010545 (sygnatury: 173415, cz XXVIII-7/56 b).
 Marczak-Oborski Stanisław, Przewodnik teatralny. T.1, Dramat polski, Warszawa 1991, s. 87-92 (sygnatura: cz II A-3/7 b).

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz