Dzisiaj znowu będzie coś o baśniach, bo bieżący rok obfituje w piękne „okrągłe” rocznice, np. pierwszych wydań Baśni (1812) braci Grimm, Baśni polskich (1952) Hanny Januszewskiej, Iva i Finetty (na motywach baśni francuskich) (1962) Natalii Gałczyńskiej, Od baśni do baśni (1982) Jana Brzechwy. Proponujemy cytaty z Brunona Bettelheima, Hansa Christiana Andersena i Johna Ronalda Reuela Tolkiena. Warto je przemyśleć, bo naprawdę inspirują!
Istnieje powszechna zgoda, że mity i baśnie przemawiają do nas językiem symboli reprezentujących treści nieświadome. Apelują one jednocześnie do naszego świadomego i nieświadomego umysłu, do wszystkich trzech jego aspektów - id, ego i superego, a także do potrzeb naszego ego idealnego. To sprawia, że wywierają tak silne wrażenie; w baśniowych treściach znajdują ucieleśnienie w symboliczny sposób wewnętrzne zjawiska psychologiczne. Istnieją jednak nie tylko istotne podobieństwa między mitami i baśniami; istnieją zasadnicze różnice. (...) Mity zawierają projekcję osobowości idealnej, działającej zgodnie z wymaganiami superego, podczas gdy baśń opisuje integrowanie się ego, pozwalające na odpowiednie usatysfakcjonowanie pragnień id. Ta różnica stanowi o przeciwieństwie między pesymizmem, jakim tchnie mit, a fundamentalnym optymizmem baśni. Opowiadane wciąż na nowo przez stulecia (jeśli nie tysiąclecia), baśnie wysubtelniały się, stając się nośnikami zarazem jawnych i skrytych znaczeń - stając się zdolne do jednoczesnego przemawiania do wszystkich warstw osobowości ludzkiej i przekazując swoje treści w taki sposób, że dostępne są one w równej mierze nieuczonemu umysłowi dziecka, jak umysłowości ukształconego dorosłego. (…) Jak wszelkie prawdziwe dzieło sztuki, baśń zarazem zachwyca i poucza; właściwy jej geniusz sprawia, że czyni to w sposób przemawiający wprost do dzieci. (…) Jest charakterystyczną właściwością baśni, że ukazuje pewien problem egzystencjalny w sposób prosty i zwarty. Pozwala to dziecku problem ten uchwycić, bo pokazany jest w najistotniejszej formie, podczas gdy bardziej złożona fabuła utrudniłaby dziecku jego rozumienie. Baśń upraszcza wszystkie sytuacje. Wszystkie postacie zostają w niej zarysowane z wielką wyrazistością. Szczegóły zaś, jeśli nie mają naprawdę istotnej wagi – są pomijane. Bohater baśniowy reprezentuje określony typ, a nie niepowtarzalne indywiduum. Przeciwnie niż w wielu współczesnych opowieściach dla dzieci, w baśniach niegodziwość jest równie wszechobecna jak cnota. Praktycznie w każdej baśni w jedne postacie i ich uczynki wcielone zostaje dobro, w inne – zło; podobnie wszechobecne jest dobro i zło w życiu, a skłonność do jednego i drugiego przejawia się w każdym człowieku. Właśnie ta dwoistość stwarza problem moralny, a jego rozwiązywanie wymaga walki.
Bruno Bettelheim, Cudowne i pożyteczne. O znaczeniach i wartościach baśni, t. 1, przeł. i przedm. opatrzyła Danuta Danek, Warszawa 1985. ISBN 830601118X (sygnatury: 110232/1, 159853/1, cz K XXII-6/34).
Życie każdego człowieka jest baśnią napisaną przez Boga. (Hvert menneskes liv er et eventyr skrevet med Guds finger).
Zob. TUTAJ.
Historia mego życia to piękna, pełna wydarzeń szczęśliwa opowieść. Gdyby w dzieciństwie spotkała mnie, biednego, samotnego chłopca, dobra wróżka i powiedziała: "Wybierz teraz swoją życiową drogę i cel, do którego będziesz dążył, a wtedy, wedle możliwości twego umysłu i tego, co podpowiada zdrowy rozsądek, ochronię cię i wspomogę w twoich dążeniach", moim losem nie można by pokierować lepiej, bardziej szczęśliwie i roztropnie. Historia mego życia powie światu to, co powiedziała i mnie: jest Bóg miłosierny, który kieruje wszystko ku najlepszemu.
Hans Christian Andersen, Baśń mojego życia. Autobiografia, Łódź 2003. ISBN 8372290822 (sygnatury: 159933, 175408).
Baśniowe kraje rozciągają się daleko wzdłuż i wszerz, w górę i w głąb i pełne są najprzeróżniejszych rzeczy i stworzeń: znajdziesz tam wszelkiego rodzaju ptactwo i zwierzęta, niezliczone gwiazdy i bezbrzeżne oceany, czarowne piękno i czyhającą zewsząd grozę, radości i smutki przeszywające jak ostrze miecza. Ten, kto tam zbłądził, może chyba uznać się za szczęśliwca; ale odmienność i bogactwo tej krainy wiążą język wędrowcowi, który chciałby o nich opowiedzieć. A zadając zbyt wiele pytań, naraża się on na to, że zatrzasną się przed nim drzwi królestwa, a klucze do nich zaginą.
Pośród tych, którym pozostało jeszcze dość mądrości, aby nie oskarżać baśni o zgubne wpływy, panuje przeświadczenie o istnieniu naturalnego związku między dziecięcym umysłem a baśnią (…). Uważam to przekonanie za błędne - w najlepszym wypadku za sprowokowane przez fałszywy sentymentalizm. (…) Przeznaczeniem dziecka jest dorosnąć, a nie przemienić się w Piotrusia Pana. Nie chodzi tu o to, aby utracić niewinność i zdziwienie światem, ale żeby kontynuować wyznaczoną wędrówkę (…). A to właśnie jest jedna z lekcji (…), jakiej udzielić nam mogą baśnie - że zagrożenie, smutek i cień śmierci mogą niekiedy nadać nieopierzonemu, niezgrabnemu i samolubnemu wyrostkowi godność, a nawet i mądrość.
Pociecha płynąca z baśni ma jeszcze jedno oblicze oprócz zaspokajania odwiecznych pragnień za pomocą wyobraźni. O wiele ważniejsza jest pociecha szczęśliwego zakończenia. (…) Określiłbym tragedię jako najwyższą, prawdziwą formę dramatu, a jej przeciwieństwo jako prawdziwą formę baśni. (…) Pociecha, jaką niosą baśnie, radość ze szczęśliwego zakończenia (…) Jest (…) dana nam w oprawie baśniowego - lub innego - świata, nagła i cudowna łaska, której powrotu nigdy nie można być pewnym. Łaska ta jest więc swego rodzaju evangelium (dobrą nowiną), oferując ulotny przebłysk radości - owej radości, która czeka poza murami tego świata, równie przeszywającej co żal.
J.R.R. Tolkien, Drzewo i liść o raz Mythopoeia, przeł. Joanna Kokot, Marek Obarski, Krzysztof Sokołowski [online]. Cały tekst TUTAJ.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz