Dzisiaj - trochę stylistyki, nieco historii języka polskiego i gramatyki. Tylko cztery ćwiczenia.
Pytania
Ćwiczenie 1
Oto fragment powieści Zaklęty Dwór, romantycznego pisarza, Walerego Łozińskiego. W jaki sposób pisarz osiąga efekt paralelizmów składniowych w tym zdaniu (wyróżniki kolorystyczne stanowią podpowiedź)?
Mogłeś przejeżdżać tamtędy we dnie czy w nocy, w powszednią czy świąteczną, jarmarczną czy odpustową dobę, zastałeś zawsze tłumno i pełno w sieniach i przed zajazdem, ludno i gwarno w szynkarni i w alkierzu (...)
Ćwiczenie 2
Oto jeszcze jeden fragment Zaklętego Dworu Walerego Łozińskiego. Nazwij wyróżnione kolorystycznie środki stylistyczne. Który środek dominuje?
Na dworze ciemna, głucha noc. Niebo czarnym zasnuło się całunem, ani jeden srebrny promyczek nie spływa z góry, a jakieś duszne, parne ołowiane powietrze owionęło ziemię. I dziwnie jakoś straszno i złowrogo w pobliżu zaklętego Dworu (…) jakiś dziwny, chaotyczny nieład powstał dokoła, duszne, ołowiane powietrze spadło jej na piersi, jakieś czarne, okropne, złowrogie mary powstawały jedna po drugiej… i tuż nagle jakiś potwór ohydny wyrósł z ziemi przed jej oczyma i wyciągnął ku niej straszne, monstrualne, błoną nietoperza spojone szpony i rozwarł paszcz ziejącą krwią i ogniem (...)
Ćwiczenie 3
Podaj najważniejsze przyczyny zapożyczeń z podanych języków:
a) IX-XVIII w., język łaciński, wyrazy: akademia, profesor, recepta;
b) X-XVI w., język czeski, wyrazy: hańba, obywatel, zwolennik;
c) XII-XVI w., język niemiecki, wyrazy: gmina, ratusz, wójt;
d) XIV-XVIII w., język ruski, wyrazy: bohater, druh, harmider;
e) XIV-XV w., język węgierski, wyrazy: bigos, giermek, orszak;
f) XV-XVII w., języki turecko-tatarskie, wyrazy: basza, czambuł, tapczan;
g) XVI-XVII w., język włoski, wyrazy: fraszka, kalafior, wiolonczela;
h) XVI-XVIII w., język francuski, wyrazy: awangarda, buduar, fryzjer.
Ćwiczenie 4
Używając formantu -acz utwórz nazwy narzędzi, kierując się przytoczonymi poniżej nazwami czynności:
odkurz-acz, bo odkurza;
…, bo rozpyla;
…, bo spina;
…, bo zgniata;
…, bo podgrzewa;
…, bo zszywa;
…, bo nawilża;
…, bo zmywa.
Pytania
Ćwiczenie 1
Oto fragment powieści Zaklęty Dwór, romantycznego pisarza, Walerego Łozińskiego. W jaki sposób pisarz osiąga efekt paralelizmów składniowych w tym zdaniu (wyróżniki kolorystyczne stanowią podpowiedź)?
Mogłeś przejeżdżać tamtędy we dnie czy w nocy, w powszednią czy świąteczną, jarmarczną czy odpustową dobę, zastałeś zawsze tłumno i pełno w sieniach i przed zajazdem, ludno i gwarno w szynkarni i w alkierzu (...)
Ćwiczenie 2
Oto jeszcze jeden fragment Zaklętego Dworu Walerego Łozińskiego. Nazwij wyróżnione kolorystycznie środki stylistyczne. Który środek dominuje?
Na dworze ciemna, głucha noc. Niebo czarnym zasnuło się całunem, ani jeden srebrny promyczek nie spływa z góry, a jakieś duszne, parne ołowiane powietrze owionęło ziemię. I dziwnie jakoś straszno i złowrogo w pobliżu zaklętego Dworu (…) jakiś dziwny, chaotyczny nieład powstał dokoła, duszne, ołowiane powietrze spadło jej na piersi, jakieś czarne, okropne, złowrogie mary powstawały jedna po drugiej… i tuż nagle jakiś potwór ohydny wyrósł z ziemi przed jej oczyma i wyciągnął ku niej straszne, monstrualne, błoną nietoperza spojone szpony i rozwarł paszcz ziejącą krwią i ogniem (...)
Ćwiczenie 3
Podaj najważniejsze przyczyny zapożyczeń z podanych języków:
a) IX-XVIII w., język łaciński, wyrazy: akademia, profesor, recepta;
b) X-XVI w., język czeski, wyrazy: hańba, obywatel, zwolennik;
c) XII-XVI w., język niemiecki, wyrazy: gmina, ratusz, wójt;
d) XIV-XVIII w., język ruski, wyrazy: bohater, druh, harmider;
e) XIV-XV w., język węgierski, wyrazy: bigos, giermek, orszak;
f) XV-XVII w., języki turecko-tatarskie, wyrazy: basza, czambuł, tapczan;
g) XVI-XVII w., język włoski, wyrazy: fraszka, kalafior, wiolonczela;
h) XVI-XVIII w., język francuski, wyrazy: awangarda, buduar, fryzjer.
Ćwiczenie 4
Używając formantu -acz utwórz nazwy narzędzi, kierując się przytoczonymi poniżej nazwami czynności:
odkurz-acz, bo odkurza;
…, bo rozpyla;
…, bo spina;
…, bo zgniata;
…, bo podgrzewa;
…, bo zszywa;
…, bo nawilża;
…, bo zmywa.
Odpowiedzi
Ćwiczenie 1
Efekt paralelizmów składniowych daje rytmizowanie zdań, osiągane przez wprowadzenie zestawianych parami wyrazów bliskoznacznych.
Ćwiczenie 2
Na dworze ciemna, głucha noc - nagromadzenie epitetów; anakolut (Na dworze [była] ciemna, głucha noc];
Niebo czarnym zasnuło się całunem - zdanie inwersyjne; epitet przymiotnikowy (czarny całun); metafora - metonimia (niebo zasnuło się całunem);
srebrny promyczek - epitet przymiotnikowy; deminutivum, czyli zdrobnienie;
duszne, parne ołowiane powietrze - nagromadzenie epitetów;
dziwnie jakoś straszno i złowrogo w pobliżu zaklętego Dworu - nagromadzenie epitetów przysłówkowych; anakolut (dziwnie jakoś straszno i złowrogo [było] w pobliżu zaklętego Dworu);
Ćwiczenie 1
Efekt paralelizmów składniowych daje rytmizowanie zdań, osiągane przez wprowadzenie zestawianych parami wyrazów bliskoznacznych.
Ćwiczenie 2
Na dworze ciemna, głucha noc - nagromadzenie epitetów; anakolut (Na dworze [była] ciemna, głucha noc];
Niebo czarnym zasnuło się całunem - zdanie inwersyjne; epitet przymiotnikowy (czarny całun); metafora - metonimia (niebo zasnuło się całunem);
srebrny promyczek - epitet przymiotnikowy; deminutivum, czyli zdrobnienie;
duszne, parne ołowiane powietrze - nagromadzenie epitetów;
dziwnie jakoś straszno i złowrogo w pobliżu zaklętego Dworu - nagromadzenie epitetów przysłówkowych; anakolut (dziwnie jakoś straszno i złowrogo [było] w pobliżu zaklętego Dworu);
dziwny, chaotyczny nieład - nagromadzenie epitetów;
duszne, ołowiane [powietrze] - nagromadzenie epitetów;
powietrze spadło jej na piersi - metafora;
czarne, okropne, złowrogie mary - nagromadzenie epitetów;
potwór ohydny - epitet przymiotnikowy inwersyjny;
straszne, monstrualne, błoną nietoperza spojone szpony - zdanie inwersyjne [błoną nietoperza spojone szpony]; nagromadzenie epitetów.
Dominuje nagromadzenie epitetów.
Ćwiczenie 3
a) Łacina była językiem uniwersalnym, powszechnie znanym w Europie;
b) małżeństwo Mieszka I z Dobrawą czeską, przyjęcie chrześcijaństwa przez czeskie pośrednictwo, sąsiedztwo;
c) osadnictwo niemieckie w miastach i na wsiach;
d) przejęcie przez Jagiellonów ziem wschodniosłowiańskich w XV w., wojny ze sąsiadem na Wschodzie w XVII w.;
e) kontakty polityczne za panowania Stefana Batorego;
f) wojny z Turkami i Tatarami;
g) wpływ kultury i sztuki włoskiej w okresie renesansu, studia Polaków we włoskich uniwersytetach, małżeństwo Zygmunta Starego z Boną Sforzą i przybycie jej dworzan do Polski;
h) przejęcie przez Francję roli centrum kulturalnego Europy (wyparcie łaciny przez język francuski).
Ćwiczenie 4
Rozpyl-acz, bo rozpyla;
spin-acz bo spina;
zgniat-acz, bo zgniata;
podgrzew-acz, bo podgrzewa;
zszyw-acz, bo zszywa;
nawilż-acz, bo nawilża;
zmy-acz, bo zmywa.
czarne, okropne, złowrogie mary - nagromadzenie epitetów;
potwór ohydny - epitet przymiotnikowy inwersyjny;
straszne, monstrualne, błoną nietoperza spojone szpony - zdanie inwersyjne [błoną nietoperza spojone szpony]; nagromadzenie epitetów.
Dominuje nagromadzenie epitetów.
Ćwiczenie 3
a) Łacina była językiem uniwersalnym, powszechnie znanym w Europie;
b) małżeństwo Mieszka I z Dobrawą czeską, przyjęcie chrześcijaństwa przez czeskie pośrednictwo, sąsiedztwo;
c) osadnictwo niemieckie w miastach i na wsiach;
d) przejęcie przez Jagiellonów ziem wschodniosłowiańskich w XV w., wojny ze sąsiadem na Wschodzie w XVII w.;
e) kontakty polityczne za panowania Stefana Batorego;
f) wojny z Turkami i Tatarami;
g) wpływ kultury i sztuki włoskiej w okresie renesansu, studia Polaków we włoskich uniwersytetach, małżeństwo Zygmunta Starego z Boną Sforzą i przybycie jej dworzan do Polski;
h) przejęcie przez Francję roli centrum kulturalnego Europy (wyparcie łaciny przez język francuski).
Ćwiczenie 4
Rozpyl-acz, bo rozpyla;
spin-acz bo spina;
zgniat-acz, bo zgniata;
podgrzew-acz, bo podgrzewa;
zszyw-acz, bo zszywa;
nawilż-acz, bo nawilża;
zmy-acz, bo zmywa.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz