"Jak ktoś kogoś zdradzi, to trzeba go spoliczkować i zostawić na lodzie…"

Zbliża się okrąglutka rocznica urodzin Wieszcza. Jest tematem tysięcy (tak!) utworów literackich. Antologia Adam Mickiewicz w poezji polskiej i obcej, opracowana przez Jerzego Starnawskiego i wydana w 1961 roku, liczy ponad 800 stron! Od tamtego czasu dzieł przybyło. Pomyślałyśmy, że może właśnie z niej coś przypomnimy. Ale zwyciężyła opcja alternatywna. Bardzo skromna, bo dotycząca tylko jednego utworu, ale – jak się nam wydaje – interesująca. Uczcimy więc Arcypoetę trochę nietypowo.

Pomnik Mickiewicza w Nowogródku, źródło: "Ojczyzna Polszczyzna" 1997, nr 1, okł. II

Beata Nowogórska, polonistka, opublikowała przed z górą dwudziestu laty artykuł zatytułowany „Chciał ostrzec chłopów przed babami”. (Świtezianka Adama Mickiewicza w lekturze dziewięciolatków). Znajduje się w czasopiśmie „Ojczyzna Polszczyzna. Kwartalnik dla Nauczycieli” 1997, nr 1 (56), s. 39-40 (mamy w zbiorach!). Autorka słusznie zauważyła, iż nawet jeśli nawet jakieś teksty nie są dla małych odbiorców w pełni zrozumiałe, warto sprawdzić, jak odczytuje je dziecięca wrażliwość. Oto relacja z jej rozmowy z dziewięciolatkami na temat Świtezianki:

Najistotniejsze dla dzieci było prawdopodobieństwo przedstawionych zdarzeń. Zdania na ten temat były podzielone, na przykład:

Uważam, że ta historia nie jest możliwa, ponieważ duchy, nimfy, świtezianki i inne upiory to wyobrażenia poety. (Michał)

Jeśli ktoś wierzy w czary, to uwierzy w prawdziwość historii z ballady. (Ewa)

Kolejna kwestia, która zainteresowała młodych odbiorców, to zagadnienie kary wymierzonej strzelcowi i pytanie, czy słusznie został tak surowo potraktowany:

Świteź, źródło: jak wyżej

Tak. Kłamstwo jest złe i straszne. (Adaś)

Najpierw jej przysięgał, a potem zdradził, więc musiał mieć nauczkę. (Ewa)

Słusznie go ukarała, bo on zdradził kobietę i zranił jej serce. (Olga)

Nie wiedział, co go czeka. Gdyby wiedział, to pewnie by tego nigdy nie zrobił. (Kasia)

Niesłusznie w ogóle został ukarany! Przecież ona go zwyczajnie oszukała. (Maciek)

Jak ktoś kogoś zdradzi, to trzeba go spoliczkować i zostawić na lodzie. (Michał)

A oto wybrane wypowiedzi oceniające postawę Strzelca:

Dworek w Nowogródku, źródło: jak wyżej

On jest głupi. Nie przeczuł, że takie dziewice jak ona są bardzo podejrzane i podstępne. Za bardzo pośpieszył się z tą przysięgą. (Michał)

Oszukał dziewczynę, to prawda. Ale jak chciał ją zdradzić, to powinien to zrobić w innym miejscu. (Gabrysia)

A ocena Świtezianki?:

Dobrze zrobiła. Wykończyła go i tyle. (Piotr)

Była zła, bo poddała go zbyt okrutnej próbie. (Iga)

Skusiła go, a on byt słaby. (Jarek)

Była naprawdę okrutna. Kazała sobie przysięgać miłość, potem go podstępnie zwabiła w stronę jeziora i zamordowała. Tak się nie robi. (Michał)

Mogła go poddać łagodniejszej próbie, mogła z nim zerwać i powiedzieć, że zostaną przyjaciółmi. (Gabrysia)

Ona go tak ukarała, bo chciała, aby jeszcze jeden duch więcej włóczył się nad Świtezią. (Magda)

Wreszcie morał. Czego poeta chciał nas nauczyć poprzez tę historię?:

Poeta chciał by ludzie uwierzyli, że duchy istnieją i wszystko może się zdarzyć. (Adaś)

Chciał wytłumaczyć ludziom, że, jak się zdradza, to się jest ukaranym. (Olga)

Ten poeta Adam napisał balladę dla chłopców, żeby wiedzieli, że trzeba być wiernym jednej dziewczynie. (Kasia)

Mickiewicz napisał tę balladę po to, by chłopcy dotrzymywali obietnicy i kochali stale, bo inaczej to koniec z nimi. (Kasia)

Poeta napisał taką bajkę dlatego, żeby ludzie nie postępowali tak jak Strzelec i Świtezianka, bo oboje zrobili źle. (Michał)

Słusznie chciał ostrzec chłopów przed babami. (Maciek)

Może artykuł Beaty Nowogórskiej zainspiruje innych nauczycieli do rozmowy z małymi uczniami na temat twórczości Wieszcza? Może zachęci rodziców do konwersacji z dziećmi? Na pewno warto.

Uwaga! Artykuł relacjonujący – na podstawie źródeł z epoki - ostatnie chwile Mickiewicza i jego pogrzeb: TUTAJ.

Rodzina Mickiewiczów, źródło: jak wyżej, wkładka, s. 1