Dziś porozmawiamy głównie o milczeniu...
Pytania
Ćwiczenie 1
Niech obraz Silence (1799-1801) szwajcarskiego malarza, Johanna Heinricha Füssli, oraz Pieśń XXIII [Ks. I] Jana Kochanowskiego staną się inspiracją do rozważań na temat roli ciszy i milczenia w tekstach kultury.
Ćwiczenie 1
Niech obraz Silence (1799-1801) szwajcarskiego malarza, Johanna Heinricha Füssli, oraz Pieśń XXIII [Ks. I] Jana Kochanowskiego staną się inspiracją do rozważań na temat roli ciszy i milczenia w tekstach kultury.
 |
| źródło: Klasycy sztuki: Friedrich, Warszawa 2006, s. 140 |
Nieźle czasem zamilczeć, co człowieka boli,
By nie znał nieprzyjaciel, że cię ma po woli;
Ale to nade wszystko za raz odżałować,
A niewdzięcznemu panu tudzież podziękować.
Cierpiałem ja tak wiele, że mię wstyd powiadać,
A mógłby mi bezpiecznie każdy głupstwo zadać,
Żem sie dał za nos wodzić czas tak barzo długi,
Bacząc, że w małej wadze były me posługi.
Chciałem złość jakokolwiek wytrwać uprzejmością,
A zwyciężyć niewdzięczność swoją statecznością;
Ale moja uprzejmość i statek był prózny,
A jej niebaczny umysł zawżdy memu rózny.
Bóg was żegnaj, niewdzięczne i nieludzkie wrota,
Świadome mych częstych dróg i mego kłopota;
Bodaj tu pajęczyna i pleśń na was padła,
A te niewierne zamki rdza plugawa zjadła!
Objaśnienia! Mieć po woli - mieć w swojej mocy; za raz - za jednym razem; bezpiecznie (…) głupstwo zadać - bez obawy, że się pomyli, zarzucić głupotę; bacząc - chociaż zauważyłem; stateczność (statek) - wierność, stałość; niebaczny – niewdzięczny; świadomy - będący świadkiem.
Ćwiczenie 2
Co znaczą formanty a) -arz, b) -ota, c) -ość, d) -anie, e) -enie, f) –cie. Podaj po trzy przykłady. To pytanie nie jest trudne (było kilka lat temu na egzaminie pisemnym!), ale wyjaśniam je na kolejnym przykładzie: formant -ba oznacza wytwory czynności, np. rzeźba, służba (=służenie), groźba (=grożenie).
Ćwiczenie 3
Utwórz rzeczowniki nazywające czynności od czasowników: grać, łowić, pożyczać.
By nie znał nieprzyjaciel, że cię ma po woli;
Ale to nade wszystko za raz odżałować,
A niewdzięcznemu panu tudzież podziękować.
Cierpiałem ja tak wiele, że mię wstyd powiadać,
A mógłby mi bezpiecznie każdy głupstwo zadać,
Żem sie dał za nos wodzić czas tak barzo długi,
Bacząc, że w małej wadze były me posługi.
Chciałem złość jakokolwiek wytrwać uprzejmością,
A zwyciężyć niewdzięczność swoją statecznością;
Ale moja uprzejmość i statek był prózny,
A jej niebaczny umysł zawżdy memu rózny.
Bóg was żegnaj, niewdzięczne i nieludzkie wrota,
Świadome mych częstych dróg i mego kłopota;
Bodaj tu pajęczyna i pleśń na was padła,
A te niewierne zamki rdza plugawa zjadła!
Objaśnienia! Mieć po woli - mieć w swojej mocy; za raz - za jednym razem; bezpiecznie (…) głupstwo zadać - bez obawy, że się pomyli, zarzucić głupotę; bacząc - chociaż zauważyłem; stateczność (statek) - wierność, stałość; niebaczny – niewdzięczny; świadomy - będący świadkiem.
Ćwiczenie 2
Co znaczą formanty a) -arz, b) -ota, c) -ość, d) -anie, e) -enie, f) –cie. Podaj po trzy przykłady. To pytanie nie jest trudne (było kilka lat temu na egzaminie pisemnym!), ale wyjaśniam je na kolejnym przykładzie: formant -ba oznacza wytwory czynności, np. rzeźba, służba (=służenie), groźba (=grożenie).
Ćwiczenie 3
Utwórz rzeczowniki nazywające czynności od czasowników: grać, łowić, pożyczać.
Odpowiedzi
Ćwiczenie 1
Malarz przedstawia personifikację ciszy jako zamyśloną (melancholijną?, smutną?) postać żeńską ze spuszczoną głową, której długie włosy zasłaniają twarz, a ręce opadają analogicznie jak włosy, umieszczoną centralnie (w środku obrazu). Sylwetka kobiety jest oświetlona i zarysowana w zasadzie monochromatycznie, tzn. cała – zarówno ciało, jak włosy i odzież - utrzymana jest w jednej tonacji barwnej i oświetlona od przodu. W brązowym tle nie znajdują się żadne przedmioty.
Podmiot liryczny wiersza snuje m.in. refleksję nad ludzką niewdzięcznością i rolą milczenia jako obrony przed fałszywym otoczeniem, skorym do słuchania człowieka w chwili jego słabości – po to, by tę wiedzę wykorzystać do zdobycia przewagi nad zwierzającym się.
Inne teksty, które można rozważyć omawiając temat, to m.in.:
Ćwiczenie 1
Malarz przedstawia personifikację ciszy jako zamyśloną (melancholijną?, smutną?) postać żeńską ze spuszczoną głową, której długie włosy zasłaniają twarz, a ręce opadają analogicznie jak włosy, umieszczoną centralnie (w środku obrazu). Sylwetka kobiety jest oświetlona i zarysowana w zasadzie monochromatycznie, tzn. cała – zarówno ciało, jak włosy i odzież - utrzymana jest w jednej tonacji barwnej i oświetlona od przodu. W brązowym tle nie znajdują się żadne przedmioty.
Podmiot liryczny wiersza snuje m.in. refleksję nad ludzką niewdzięcznością i rolą milczenia jako obrony przed fałszywym otoczeniem, skorym do słuchania człowieka w chwili jego słabości – po to, by tę wiedzę wykorzystać do zdobycia przewagi nad zwierzającym się.
Inne teksty, które można rozważyć omawiając temat, to m.in.:
- Milczenie jako naturalny element naszej codzienności (Ile razy; tom Milczenie Jana Twardowskiego);
- milczenie jako cecha osobowości, np. Rejent Milczek z Zemsty Aleksandra Fredry (nazwisko mówiące!);
- milczenie „wymuszone” przez okoliczności życia, wykonywany zawód, odosobnienie (np. Latarnik Henryka Sienkiewicza);
- milczenie w obliczu niesprawiedliwości, np. Chrystus przed sądem w Ewangelii wg św. Marka (Mk 14, 60-61); męczennicy w Quo vadis Henryka Sienkiewicza;
- milczenie, cisza jako elementy poetyki, jako zamysł twórczy, np. Najmniej słów Juliana Przybosia i poetyka Awangardy krakowskiej (oraz preferowane przez tę grupę środki stylistyczne dające wrażenie „skrótu”, np. elipsa);
- milczenie, cisza w przyrodzie, np. Cisza morska (w: Sonety krymskie) Adama Mickiewicza, Melodia mgieł nocnych Kazimierza Przerwy-Tetmajera;
- „milczenie” przedmiotów, np. Tren VII Jana Kochanowskiego;
- przemilczenie, np. język ezopowy w literaturze pozytywizmu i późniejszej; wpływy cenzury w literaturze PRL.
Dla chcących wiedzieć więcej! Bardzo „wymowne” jest milczenie w jednej ze scen Warszawianki Stanisława Wyspiańskiego. Do dworku Grochowskiego, w którym toczy się akcja i gdzie kilka osób oczekuje na wieści z pola bitwy pod Olszynką Grochowską (powstanie listopadowe, 25 lutego 1831 r.), nagle wchodzi ubłocony, zmęczony Stary Wiarus. Nie wypowiada ani słowa, ale w ten sposób najdobitniej przekazuje wieść o klęsce Polaków i o śmierci w bitwie narzeczonego dziewczyny, która także jest obecna w salonie.
Osobny, wielki temat, to milczenie w filmie. Wystarczy przywołać Personę Ingmara Bergmana oraz jego trylogię: Jak w zwierciadle, Milczenie, Goście Wieczerzy Pańskiej. Metaforą jest wydźwięk tytułu Milczenie owiec (film Jonathana Demme i powieść Thomasa Harrisa). Niezwykle istotna jest rola ciszy w końcowej scenie Królowej Krystyny Roubena Mamouliana. Więcej przykładów – TUTAJ (s. 48-49).
I jeszcze dwa ładne cytaty z Twierdzy (Citadelle) Antoine’a de Saint-Exupéry’ego (dla lubiących "złote myśli"):
Przestrzenią ducha, w której może on rozwinąć skrzydła, jest cisza.
Milczenie, które cię chroni, gdy rozwijają się twoje myśli… Milczenie samych myśli, jak wypoczynek pszczół, gdy miód już jest gotowy i teraz powinien stać się ukrytym skarbem, wciąż dojrzewającym. Milczenie myśli, które przygotowują swoje skrzydła, bo niedobrze jest, żebyś był niespokojny w sercu swoim. Milczenie serca. Milczenie zmysłów. Milczenie wewnętrznych słów, bo dobrze jest, żebyś odnajdywał Boga, który jest milczeniem wieczności. Milczenie - porcie okrętów. Milczenie w Bogu, porcie wszystkich okrętów.
Osobny, wielki temat, to milczenie w filmie. Wystarczy przywołać Personę Ingmara Bergmana oraz jego trylogię: Jak w zwierciadle, Milczenie, Goście Wieczerzy Pańskiej. Metaforą jest wydźwięk tytułu Milczenie owiec (film Jonathana Demme i powieść Thomasa Harrisa). Niezwykle istotna jest rola ciszy w końcowej scenie Królowej Krystyny Roubena Mamouliana. Więcej przykładów – TUTAJ (s. 48-49).
I jeszcze dwa ładne cytaty z Twierdzy (Citadelle) Antoine’a de Saint-Exupéry’ego (dla lubiących "złote myśli"):
Przestrzenią ducha, w której może on rozwinąć skrzydła, jest cisza.
Milczenie, które cię chroni, gdy rozwijają się twoje myśli… Milczenie samych myśli, jak wypoczynek pszczół, gdy miód już jest gotowy i teraz powinien stać się ukrytym skarbem, wciąż dojrzewającym. Milczenie myśli, które przygotowują swoje skrzydła, bo niedobrze jest, żebyś był niespokojny w sercu swoim. Milczenie serca. Milczenie zmysłów. Milczenie wewnętrznych słów, bo dobrze jest, żebyś odnajdywał Boga, który jest milczeniem wieczności. Milczenie - porcie okrętów. Milczenie w Bogu, porcie wszystkich okrętów.
Ćwiczenie 2
a) –arz – nazwy zawodów, np. lekarz, posadzkarz, perukarz;
b) –ota – nazwy cech, np. głupota, pustota, ciemnota;
c) –ość – jak wyżej, ale formant znacznie bardziej produktywny, np. podłość, dwulicowość, nieporadność;
d) –anie – określenie działań, np. rysowanie, haftowanie, likwidowanie;
e) –enie – jak wyżej, np. suszenie, palenie, chwalenie;
f) –cie – jak wyżej, np. przybycie, uszycie, picie.
Uwaga! Istnieją też formanty zerowe (odrzucenie morfemu), np. podkop (od: podkopać) i podobnie: zapis, zwis itp.
Ćwiczenie 3
Grać – granie; łowić – łowienie, pożyczać - pożyczanie.
Uwaga! Za tydzień bardzo ważny temat, chociaż – jako że zbliżają się radosne Święta Bożego Narodzenia – wprowadzony nieco żartobliwie (wstępny tekst będzie można skopiować i wysłać znajomym jako życzenia świąteczne, ale nie ręczę za reakcję otrzymujących je).
a) –arz – nazwy zawodów, np. lekarz, posadzkarz, perukarz;
b) –ota – nazwy cech, np. głupota, pustota, ciemnota;
c) –ość – jak wyżej, ale formant znacznie bardziej produktywny, np. podłość, dwulicowość, nieporadność;
d) –anie – określenie działań, np. rysowanie, haftowanie, likwidowanie;
e) –enie – jak wyżej, np. suszenie, palenie, chwalenie;
f) –cie – jak wyżej, np. przybycie, uszycie, picie.
Uwaga! Istnieją też formanty zerowe (odrzucenie morfemu), np. podkop (od: podkopać) i podobnie: zapis, zwis itp.
Ćwiczenie 3
Grać – granie; łowić – łowienie, pożyczać - pożyczanie.
Uwaga! Za tydzień bardzo ważny temat, chociaż – jako że zbliżają się radosne Święta Bożego Narodzenia – wprowadzony nieco żartobliwie (wstępny tekst będzie można skopiować i wysłać znajomym jako życzenia świąteczne, ale nie ręczę za reakcję otrzymujących je).
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz