Nasz Mały Leksykon Filmowy – Filmy (nie)zapomniane: Louis Malle, Windą na szafot (1958)

Jeden z ważniejszych filmów francuskiej Nowej Fali. Pokrewieństwa z obrazami noir, poruszająca, improwizowana muzyka Milesa Davisa oraz kreacje głównych bohaterów w potrzasku - to pozostaje w historii kina. Windą na szafot (Ascenseur pour l'échafaud) Louisa Malle'a.

Florence i Simon Carala są małżeństwem. Ale kobieta nie jest z nim szczęśliwa. Ma kochanka, Juliena Taverniera, byłego oficera, weterana wojen w Indochinach i Algierii, a obecnie podwładnego męża. Kochankowie wspólnie opracowują plan zbrodni doskonałej, mającej wyeliminować Simona z ich życia.

Nastaje sobotni wieczór.  T e n  wieczór. Mężczyzna zostaje zastrzelony w biurze, a wnętrze upozorowane na pokój samobójcy. Uciekając z miejsca zbrodni, Julien dostrzega wiszącą na ścianie budynku linę, która posłużyła mu do wydostania się na zewnątrz. Musi wrócić, by ją zwinąć. Wsiada do windy i zostaje uwięziony między piętrami, gdyż właśnie w tej chwili stróż wyłączył prąd, co zawsze czyni na weekend. Ponadto - jego samochód w tym samym czasie zostaje skradziony przez złodziejaszka i jego dziewczynę.

Florence czeka w pobliskiej kawiarni. Dostrzega przejeżdżające auto i jego pasażerkę. Myśli, że ukochany ją zdradził i uciekł z tamtą. Przez następne godziny szuka go w miejscach o których wie, że je odwiedzał. A tymczasem złodzieje samochodu meldują sie w przydrożnym motelu jako państwo Tavernier. Tam poznają sympatyczną niemiecką parę. Pani Frieda robi im nawet zdjęcie. 

Zapada noc. Złodziejaszek próbuje ukraść auto należące do nowo poznanych Niemców. Zaskoczony przez mężczyznę, zabija go i jego żonę z pistoletu Juliena, po czym razem z dziewczyną wracają do miasta, by ukryć się w jej mieszkaniu. Czują się tu jednak niepewnie. Wiedzą, że policja ich wytropi. Postanawiają popełnić wspólne samobójstwo.

Rankiem ciała zabitych w motelu zostają znalezione, a Julien staje się głównym podejrzanym. Morderca miał przecież jego samochód, broń, a nawet płaszcz. Gazety publikują list gończy z jego podobizną. Jednak - gdy policja przychodzi do biura, a stróż włącza prąd i winda rusza - niemal cudem udaje mu się zbiec z pułapki. Niedługo cieszy się wolnością. Niebawem zostaje rozpoznany w lokalu i aresztowany.

Ciało Simona także odkryto, ale policjanci nie mają wątpliwości, że popełnił samobójstwo. Jego morderca będzie sądzony za zabójstwo Niemców. Chociaż całą noc przesiedział w nieczynnej windzie...

Florence - chcąc oczyścić ukochanego z zarzutów - musi odnaleźć dziewczynę złodzieja. Udaje jej się wpaść na jej trop, gdyż samobójstwo pary nie powiodło się. Oskarżeni uważają, że nie ma dowodów ich zbrodni. Istnieje jednak zdjęcie, które zrobili im Niemcy. Policja już je znalazła. Ale tym samym aparatem - należącym do Juliena - wykonano wcześniej inne fotografie... Jego i Florence. Okazuje się, że kochankowie mieli powód, by pozbyć się Simona, więc tamten jednak nie popełnił samobójstwa. Nie unikną kary...

Windą na szafot (Ascenseur pour l'échafaud). Reż. Louis Malle. 1958. Francja. 88 minut. Na podstawie powieści Noëla Calefa. Główne role: Jeanne Moreau (Florence Carala), Maurice Ronet (Julien Tavernier), Lino Ventura (komisarz Cherrier).

Można przeczytać
Garbicz Adam, Klinowski Jacek, Kino, wehikuł magiczny. Przewodnik osiągnięć filmu fabularnego, cz. 2, Podróż druga 1950-1959, Kraków 1987, s. 306-307 (sygnatury: 119161, cz II A-5/3 f).