MICHAŁ WISZNIEWSKI (1794-1865) był filozofem, psychologiem, historykiem literatury. Dzisiaj przedstawimy jego „Charaktery rozumów ludzkich”. W zbiorach posiadamy dwa wydania. Starsze – przedwojenne, do którego zaglądamy, oraz kolejne, pochodzące z 1988 roku.
Książka składa się z siedmiu rozdziałów oraz wstępu, w którym autor przedstawia „Właściwości rozumu” z podziałem na narody i rasy. A dalej (podajemy wykazy akapitów)…
Rozdział 1 zawiera: „Głupstwo i rozmaite jego odcienie. Głupiuteńki. Gap. Głupiec przesądny. Głupiec sprzeczający się i zapytujący. Głupiec przeuczony. Głupiec dowcipkujący. Głupiec płaczliwy. Głupiec polerowany. Głupiec zarozumiały. Łgarz. Półgłówek. Półgłupiec. Głupiec przemądrzały. Człowiek dobroduszny. Prostaczek. Człowiek ciemny.”
Szczególnie zastanawia nas „głupiec polerowany”. Kto to? Ano, człowiek wyrozumiały, taki, którego niczym nie można obrazić!
Treść Rozdziału 2: „Przywary i niedoskonałości rozumów. Głowa mierna. Pedant. Drobnowidz, karłowaty geniuszek. Rozum płytki i ograniczony. Rozum o jednej myśli. Rozum literacki. Rozum bez pamięci. Rozum z bujną pamięcią. Roztargniony. Rozum bez dna. Dziwak. Rozum krzywy. Rozum wykrętny i przewrotny. Rozum mętny. Rozum leniwy. Ludzie z gustem. Rozum zakochanego.”
Tutaj – dla przykładu – podamy częściową (by nie psuć całościowej lektury :)) - charakterystykę rozum zakochanego: „Miłość sprawując roztargnienie, ścieśnia pojęcie i miesza wyobrażenia; człowiek zakochany żyje sercem tylko, rozum jego w głębokim spoczynku gnuśnieje. Miłość głupiego jeszcze głupszym czyni”.
Rozdział 3 to rozważania na temat rozsądku. Jaki on może być? Kilka przykładów: „zdrowy, rubaszny, gospodarski, przemyślny.” Tu także znajdziemy uwagi na temat roztropności i przezorności.
Rozdział 4 jest poświęcony „dowcipowi”. Szczególnego wyróżnienia – w postaci wyeksponowanych akapitów – doczekali się: „dowcipna panna”, Cervantes i Walter Scott.
W Rozdziale 5 skupiamy się na rozumie, który – znowu jako exemplum – bywa: „systematyczny, samorodny, kobiecy, spekulacyjny”. Jest także „samorodny matematyk”.
Rozdziały 6 i 7 zawierają m.in. uwagi na temat „dusz ognistych, głów zapalonych”, „urojeńca”, geniusza, poety, improwizatora. Osobno omówieni są: geniusz malarski i „geniusz Napoleona Bonapartego”.
Przeglądamy książkę. Czytamy fragmenty. Zastanawiamy się nad jej przydatnością w naukowych dociekaniach…
Michał Wiszniewski, Charaktery rozumów ludzkich, wydał i wstępem zaopatrzył Stefan Szuman, Warszawa, Naukowe Towarzystwo Pedagogiczne, 1935 (sygn. ZS 2860, ZS 4493).
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz