W 2024 roku wspominamy polskich olimpijczyków i Kazimierza Wierzyńskiego, a jednym z priorytetów edukacyjnych jest propagowanie kultury klasycznej. To można połączyć!
Dyscypliny letnich igrzysk są tematem niejednego utworu. Wystarczy wspomnieć "Maratończyka" Williama Goldmana i "Samotność długodystansowca" Alana Sillitoe'a (zob. TUTAJ). Ale akcja tych powieści nie dzieje się na stadionach. Sport docenia się w mitologii greckiej (Atalanta i Hippomenes) i "Odach olimpijskich" Pindara, stworzonych na cześć zwycięzców igrzysk panhelleńskich, uczestników zawodów w Olimpii, Delfach, Nemei i Istmie Korynckim. Oto próbka:
"Kto szczęścia doznaje, czy ze zwycięstwa sławnego
W igrzyskach, czy z potęgi bogactwa, I serce od marnej powstrzymuje dumy,
Ten słusznie w kraju chwałą się cieszy.
,Zeusie, od ciebie idą ludziom drużbujące cnoty:
trwalsze jest szczęście tych, co je szanują,
Sercom podstępnym nie zawsze tak samo kwitnie."
(Pindar, Oda istmijska trzecia. Na zwycięstwo Melissosa z Teb w wyścigach rydwanów, tłum. Mieczysław Brożek)
Ale dziś chcemy pisać o polskiej literaturze. Laureatami Olimpijskich Konkursów Sztuki i Literatury (towarzyszących zawodom) dwukrotnie byli nasi rodacy. Kazimierz Wierzyński zdobył złoty medal (Amsterdam, 1928 r., tomik "Laur olimpijski" - więcej TUTAJ), Jan Parandowski - brązowy (Berlin, 1936 r., powieść „Dysk olimpijski”, osnuta tematycznie wokół olimpiady z 476 p.n.e.). A teraz kilka poetyckich ujęć dyscyplin letnich...
Tomik Wierzyńskiego był już wspominany. A oto fragment "Dyskobola" Kazimierza Przerwy-Tetmajera:
"Tłum widzów. On spokojnym wzrokiem metę mierzy - -
Wyprostował się, ramion wiązanie natężył,
Głowę wzniósł, stopy w ziemię wrył, nogi naprężył,
W ręce trzyma dysk krągły - - wstał pierwszy z szermierzy.
Jeszcze chwila - kołysze dysk, zanim uderzy -
Wysunął lewe ramię, biodra, zda się, zwężył,
Na prawej nodze całym ciężarem zaciężył -
Rzuci - i laur zdobędzie znów na skronie świeży." (...)
Mniej znanymi pisarzami są dziś Antoni Madej, autor "Pochwały drużyn sportowych", oraz Kazimierz Jerzy Kączkowski. Ten ostatni stworzył więcej "sportowych" tekstów, m.in. "Training ósemki", "Rzut oszczepem":
„Serce mi się o żebra szaleńczo zatłukło
i wnet ścichło, surowej woli zdławione żeleźcem:
ująłem oszczepu drzewce gibkie i wysmukłe
i kierunek wytknąłem teatralnym gestem - - " (...)
i "Stumetrówkę":
„Krew w żyłach szumi tysiącem strumieni
i mięśnie nóg uskrzydla, spręża i wydłuża –
śpiewa w każdej tkance szaleńczym natchnieniem
i niesie jak wicher, jak powódź i burza!" (…)
(teksty wg: Ludwik Stolarzewicz (wybór), Antologia 120 poetów. Wiersze na obchody i uroczystości, łódź 1938, sygn. 14639)
Wreszcie zabawa. Kilka PYTAŃ o tematyce olimpijskiej:
1. Gdzie leżała Olimpia - miejsce starożytnych igrzysk? 2. Kto to był olimpionik? 3. Kto i kiedy przyjął olimpiadę jako podstawę miary czasu w starożytnej Grecji? 4. Kiedy powstał Międzynarodowy Komitet Olimpijski? 5. Kto był pierwszym prezesem MKOL i jakiej był narodowości? 6. Który Polak - jako pierwszy - zdobył olimpijski medal i w jakiej dyscyplinie? 7. Kto z Polaków - jako pierwszy - zdobył złoty medal i w jakiej dyscyplinie? 8. Kiedy i w jakiej dyscyplinie zdobyto medal dla barw Polski?
ODPOWIEDZI
1. W zachodniej części Peloponezu, w Elidzie, w dolinie u stóp wzgórza Kronosa. 2. Zwycięzca olimpiady. 3. Timajos, historyk grecki, w III w. p.n.e. 4. W czerwcu 1894 r., na zakończenie posiedzenia Międzynarodowego Kongresu dla Wskrzeszenia Igrzysk Olimpijskich, odbywającego się w Sorbonie; decyzję podjęto 23 czerwca. 5. M. Demetrius Vikelas, pisarz, Grek. 6. Jerzy Gajdzik, reprezentant USA (Londyn, 1908 r.); brązowy medal w skokach do wody. 7. Halina Konopacka (Amsterdam, 1928 r.); rzut dyskiem na odległość 39,62 m. 8. W Paryżu (1924 r.): 1/ srebrny medal w czteroosobowym kolarskim wyścigu drużynowym na 4 km na dochodzenie (Józef Lange, Jan Łazarski, Tomasza Stankiewicz, Franciszek Szymczyk); 2/ brązowy medal w skokach przez przeszkody (Adam Królikiewicz - pierwszy polski medalista olimpijski w konkurencji indywidualnej).
Więcej pytań (dotyczących dawniejszych olimpiad) można znaleźć w: Eugeniusz Skrzypek, 500 zagadek olimpijskich, Warszawa 1972 (sygn. 53167).
Dyscypliny letnich igrzysk są tematem niejednego utworu. Wystarczy wspomnieć "Maratończyka" Williama Goldmana i "Samotność długodystansowca" Alana Sillitoe'a (zob. TUTAJ). Ale akcja tych powieści nie dzieje się na stadionach. Sport docenia się w mitologii greckiej (Atalanta i Hippomenes) i "Odach olimpijskich" Pindara, stworzonych na cześć zwycięzców igrzysk panhelleńskich, uczestników zawodów w Olimpii, Delfach, Nemei i Istmie Korynckim. Oto próbka:
"Kto szczęścia doznaje, czy ze zwycięstwa sławnego
W igrzyskach, czy z potęgi bogactwa, I serce od marnej powstrzymuje dumy,
Ten słusznie w kraju chwałą się cieszy.
,Zeusie, od ciebie idą ludziom drużbujące cnoty:
trwalsze jest szczęście tych, co je szanują,
Sercom podstępnym nie zawsze tak samo kwitnie."
(Pindar, Oda istmijska trzecia. Na zwycięstwo Melissosa z Teb w wyścigach rydwanów, tłum. Mieczysław Brożek)
Ale dziś chcemy pisać o polskiej literaturze. Laureatami Olimpijskich Konkursów Sztuki i Literatury (towarzyszących zawodom) dwukrotnie byli nasi rodacy. Kazimierz Wierzyński zdobył złoty medal (Amsterdam, 1928 r., tomik "Laur olimpijski" - więcej TUTAJ), Jan Parandowski - brązowy (Berlin, 1936 r., powieść „Dysk olimpijski”, osnuta tematycznie wokół olimpiady z 476 p.n.e.). A teraz kilka poetyckich ujęć dyscyplin letnich...
Tomik Wierzyńskiego był już wspominany. A oto fragment "Dyskobola" Kazimierza Przerwy-Tetmajera:
"Tłum widzów. On spokojnym wzrokiem metę mierzy - -
Wyprostował się, ramion wiązanie natężył,
Głowę wzniósł, stopy w ziemię wrył, nogi naprężył,
W ręce trzyma dysk krągły - - wstał pierwszy z szermierzy.
Jeszcze chwila - kołysze dysk, zanim uderzy -
Wysunął lewe ramię, biodra, zda się, zwężył,
Na prawej nodze całym ciężarem zaciężył -
Rzuci - i laur zdobędzie znów na skronie świeży." (...)
Mniej znanymi pisarzami są dziś Antoni Madej, autor "Pochwały drużyn sportowych", oraz Kazimierz Jerzy Kączkowski. Ten ostatni stworzył więcej "sportowych" tekstów, m.in. "Training ósemki", "Rzut oszczepem":
„Serce mi się o żebra szaleńczo zatłukło
i wnet ścichło, surowej woli zdławione żeleźcem:
ująłem oszczepu drzewce gibkie i wysmukłe
i kierunek wytknąłem teatralnym gestem - - " (...)
i "Stumetrówkę":
„Krew w żyłach szumi tysiącem strumieni
i mięśnie nóg uskrzydla, spręża i wydłuża –
śpiewa w każdej tkance szaleńczym natchnieniem
i niesie jak wicher, jak powódź i burza!" (…)
(teksty wg: Ludwik Stolarzewicz (wybór), Antologia 120 poetów. Wiersze na obchody i uroczystości, łódź 1938, sygn. 14639)
Wreszcie zabawa. Kilka PYTAŃ o tematyce olimpijskiej:
1. Gdzie leżała Olimpia - miejsce starożytnych igrzysk? 2. Kto to był olimpionik? 3. Kto i kiedy przyjął olimpiadę jako podstawę miary czasu w starożytnej Grecji? 4. Kiedy powstał Międzynarodowy Komitet Olimpijski? 5. Kto był pierwszym prezesem MKOL i jakiej był narodowości? 6. Który Polak - jako pierwszy - zdobył olimpijski medal i w jakiej dyscyplinie? 7. Kto z Polaków - jako pierwszy - zdobył złoty medal i w jakiej dyscyplinie? 8. Kiedy i w jakiej dyscyplinie zdobyto medal dla barw Polski?
ODPOWIEDZI
1. W zachodniej części Peloponezu, w Elidzie, w dolinie u stóp wzgórza Kronosa. 2. Zwycięzca olimpiady. 3. Timajos, historyk grecki, w III w. p.n.e. 4. W czerwcu 1894 r., na zakończenie posiedzenia Międzynarodowego Kongresu dla Wskrzeszenia Igrzysk Olimpijskich, odbywającego się w Sorbonie; decyzję podjęto 23 czerwca. 5. M. Demetrius Vikelas, pisarz, Grek. 6. Jerzy Gajdzik, reprezentant USA (Londyn, 1908 r.); brązowy medal w skokach do wody. 7. Halina Konopacka (Amsterdam, 1928 r.); rzut dyskiem na odległość 39,62 m. 8. W Paryżu (1924 r.): 1/ srebrny medal w czteroosobowym kolarskim wyścigu drużynowym na 4 km na dochodzenie (Józef Lange, Jan Łazarski, Tomasza Stankiewicz, Franciszek Szymczyk); 2/ brązowy medal w skokach przez przeszkody (Adam Królikiewicz - pierwszy polski medalista olimpijski w konkurencji indywidualnej).
Więcej pytań (dotyczących dawniejszych olimpiad) można znaleźć w: Eugeniusz Skrzypek, 500 zagadek olimpijskich, Warszawa 1972 (sygn. 53167).
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz