W minionym miesiącu jedna z nas świętowała imieniny. Nie, dziś nie będziemy pisać o Dniu Górnika, bo dawno minął. Niektóre literackie ujęcia tego szlachetnego zawodu już kiedyś przedstawiłyśmy (TUTAJ). Ale solenizantka otrzymała - jeszcze jako dziecko - bardzo ładny wizerunek swojej Patronki. Widnieje na nim krucha, ale dzielna Dziewczyna, trzymająca w dłoniach sporych rozmiarów wieżę. I właśnie ten obrazek sprawił, że nieoczekiwanie spłynęło na nas natchnienie. Tak, miniony rok zdecydowanie należał do... wieży! To trzeba przypomnieć.
Najpierw, to znaczy 3 kwietnia 2017 r., do publicznego użytku oddano seulski wieżowiec Lotte World Tower, malowniczo usytuowany przy rzece Han. Liczy 123 piętra i ma 555 m wysokości. Działa w nim najszybsza na świecie winda (jadąca na ostatnie piętro niecałą minutę), a na ścianach i suficie znajdują się ekrany z widokami miasta. Zastanawiamy się, dlaczego twórcy tego architektonicznego arcydzieła nie pozwolili windzie jechać dłużej, bo kto w tak rekordowo krótkim czasie rozsmakuje się w pokazywanych krajobrazach? Jest tam jeszcze jedno cudo: najwyżej położone na świecie obserwatorium... tego, co pod stopami. Zwiedzający stoją na podłodze, która nagle robi się przezroczysta (podobnie - zewnętrzne ściany). Ludziom wydaje się, że wiszą w chmurach.
Najpierw, to znaczy 3 kwietnia 2017 r., do publicznego użytku oddano seulski wieżowiec Lotte World Tower, malowniczo usytuowany przy rzece Han. Liczy 123 piętra i ma 555 m wysokości. Działa w nim najszybsza na świecie winda (jadąca na ostatnie piętro niecałą minutę), a na ścianach i suficie znajdują się ekrany z widokami miasta. Zastanawiamy się, dlaczego twórcy tego architektonicznego arcydzieła nie pozwolili windzie jechać dłużej, bo kto w tak rekordowo krótkim czasie rozsmakuje się w pokazywanych krajobrazach? Jest tam jeszcze jedno cudo: najwyżej położone na świecie obserwatorium... tego, co pod stopami. Zwiedzający stoją na podłodze, która nagle robi się przezroczysta (podobnie - zewnętrzne ściany). Ludziom wydaje się, że wiszą w chmurach.
 |
| źródło |
31 lipca tego samego roku (a 11 sierpnia w Polsce) na ekrany weszła Mroczna Wieża (reż. Nikolaj Arcel), filmowa adaptacja literackiego hitu Stephena Kinga.
Za kilka miesięcy może przywołamy okrągłą rocznicę opublikowania opowiadania Wieża Gustawa Herlinga-Grudzińskiego i powieści Williama Goldinga pod takim samym tytułem. Wystarczy powodów, by przyjrzeć się architektonicznej, literackiej i filmowej wieży?
Za kilka miesięcy może przywołamy okrągłą rocznicę opublikowania opowiadania Wieża Gustawa Herlinga-Grudzińskiego i powieści Williama Goldinga pod takim samym tytułem. Wystarczy powodów, by przyjrzeć się architektonicznej, literackiej i filmowej wieży?
 |
| źródło |
Najpierw - ARCHITEKTURA. Wieża stopniowa (zikkurat), to religijny symbol świętego dążenia w górę u Sumerów. Podobnie - w chrześcijaństwie, ale nie od razu. We wczesnochrześcijańskich świątyniach nie było wież. Jedna z najstarszych została wybudowana w Rawennie.
Wieża to też - w dawnej Polsce - synonim kary więzienia. "Pozytywne" konotacje (związane z budowlą) jednak przeważają. Myślę o latarniach morskich - wzniosłych, prześlicznych, które zawsze podziwiałam i niejednokrotnie przedstawiałyśmy, np. TUTAJ i TUTAJ (pisze niedawna solenizantka).
Wieża to też - w dawnej Polsce - synonim kary więzienia. "Pozytywne" konotacje (związane z budowlą) jednak przeważają. Myślę o latarniach morskich - wzniosłych, prześlicznych, które zawsze podziwiałam i niejednokrotnie przedstawiałyśmy, np. TUTAJ i TUTAJ (pisze niedawna solenizantka).
 |
| źródło |
Słynne wieże, to np. w Polsce - Mysia Wieża (Kruszwica), a za granicą - Wieża Tower (Londyn), Wieża Eiffla (Paryż), Złota Wieża (Sewilla). Są też krzywe wieże - w Polsce w Toruniu czy w Ząbkowicach Śląskich, ale najbardziej znana znajduje się we włoskiej Pizie. Wieża Wiatrów - była w Atenach, a w Tübingen - Wieża Hölderlina, w której spędził, obłąkany, sporo lat. Myślimy o przybliżeniu jego niezwykłej sylwetki.
 |
| źródło |
WIEŻA W LITERATURZE. Wieloznaczny symbol. Podstawowe znaczenia, to:
Ludzka pycha i brak porozumienia, czyli np. Wieża Babel (Rdz 11,1-9), Na wieży Babel Wisławy Szymborskiej, paraboliczna Wieża Williama Goldinga i zapomniany dramat Wieża Babel, czyli tragedia białostocka w pięciu aktach, napisany przez dziesięcioletniego (!) Ludwika Zamenhofa.
Cel, czyli Mroczna Wieża Stephena Kinga.
Kościół, czyli np. apokryficzny Pasterz Hermasa, a także symbol pokrewny - wezwanie do nawrócenia, jak w ewangelicznym wspomnieniu wydarzenia w Siloam (Łk 13, 4-5). Pozostając w tym samym kręgu, wieża to: obrona, warownia i – szerzej – czujność (Przys 18,10; Ps 60(61),4; Księga Judyty; 1 i 2 Księga Machabejska i inne), ochrona przed złodziejami (np. Mt 21,33) oraz wysmukłość (np. Wieża Dawidowa w Pieśni nad Pieśniami – motyw powtórzony w Litanii Loretańskiej).
Ludzka pycha i brak porozumienia, czyli np. Wieża Babel (Rdz 11,1-9), Na wieży Babel Wisławy Szymborskiej, paraboliczna Wieża Williama Goldinga i zapomniany dramat Wieża Babel, czyli tragedia białostocka w pięciu aktach, napisany przez dziesięcioletniego (!) Ludwika Zamenhofa.
Cel, czyli Mroczna Wieża Stephena Kinga.
Kościół, czyli np. apokryficzny Pasterz Hermasa, a także symbol pokrewny - wezwanie do nawrócenia, jak w ewangelicznym wspomnieniu wydarzenia w Siloam (Łk 13, 4-5). Pozostając w tym samym kręgu, wieża to: obrona, warownia i – szerzej – czujność (Przys 18,10; Ps 60(61),4; Księga Judyty; 1 i 2 Księga Machabejska i inne), ochrona przed złodziejami (np. Mt 21,33) oraz wysmukłość (np. Wieża Dawidowa w Pieśni nad Pieśniami – motyw powtórzony w Litanii Loretańskiej).
 |
| źródło |
Azyl, bezpieczeństwo - sens podobny do powyższego, np. Katedra Marii Panny w Paryżu Victora Hugo lub Latarnik Henryka Sienkiewicza.
Znaczenie przeciwne - zagrożenie. Tak jest np. w Wieżowcu Jamesa Grahama Ballarda.
Moc, stałość, siła, wytrwałość, np. w pouczeniach Wergiliusza (Boska Komedia Dantego Alighieri).
Przeszkoda, zapora, np. w wypowiedzi zakochanej Izoldy (Dzieje Tristana i Izoldy Josepha Bédiera).
Więzienie – nie tylko przymusowe, ale też dobrowolne odsunięcie się od świata (klasztor, pustelnia). Tutaj mamy sporo przykładów, np. wieża spiżowa, w której przebywa mitologiczna Danae i cała gama uwięzionych baśniowych księżniczek (Roszpunka i inne), pustelnia Aldony z Konrada Wallenroda Adama Mickiewicza, samotnicza Wieża Gustawa Herlinga-Grudzińskiego i słup Świętego Szymona Słupnika Stanisława Grochowiaka.
Znaczenie przeciwne - zagrożenie. Tak jest np. w Wieżowcu Jamesa Grahama Ballarda.
Moc, stałość, siła, wytrwałość, np. w pouczeniach Wergiliusza (Boska Komedia Dantego Alighieri).
Przeszkoda, zapora, np. w wypowiedzi zakochanej Izoldy (Dzieje Tristana i Izoldy Josepha Bédiera).
Więzienie – nie tylko przymusowe, ale też dobrowolne odsunięcie się od świata (klasztor, pustelnia). Tutaj mamy sporo przykładów, np. wieża spiżowa, w której przebywa mitologiczna Danae i cała gama uwięzionych baśniowych księżniczek (Roszpunka i inne), pustelnia Aldony z Konrada Wallenroda Adama Mickiewicza, samotnicza Wieża Gustawa Herlinga-Grudzińskiego i słup Świętego Szymona Słupnika Stanisława Grochowiaka.
 |
| źródło |
Miejsce cierpienia, np. stalowa wieża u wejścia do Tartaru w Eneidzie Wergiliusza, wieża głodu w Pizie (miejsce śmierci Ugolina z Boskiej Komedii) czy łącząca cierpienie z bohaterstwem Wieża spadochronowa Kazimierza Gołby, ukazująca epizod z obrony Katowic we wrześniu 1939 roku.
 |
| źródło |
Element architektury, mający jednak znaczenie naddane, np. Miniatura średniowieczna Wisławy Szymborskiej - „obrazek” z epoki feudalizmu.
Wieżowiec, np. wspomniana mroczna powieść Ballarda lub pozbawiony jej grozy wiersz Ja stróż latarnik Mirona Białoszewskiego.
Motyw „osobny”, wart szerszego omówienia, to wieże w literaturze fantasy, np. Władca Pierścieni, t. 2, Dwie wieże Johna Roalda Reuela Tolkiena i sporo innych.
Wieżowiec, np. wspomniana mroczna powieść Ballarda lub pozbawiony jej grozy wiersz Ja stróż latarnik Mirona Białoszewskiego.
Motyw „osobny”, wart szerszego omówienia, to wieże w literaturze fantasy, np. Władca Pierścieni, t. 2, Dwie wieże Johna Roalda Reuela Tolkiena i sporo innych.
 |
| źródło |
WIEŻA W FILMIE. Teraz w telegraficznym skrócie (i chronologicznym układzie) kilka najbardziej znanych filmów z tym motywem:
Jeszcze wyżej! (Safety Last!, 1923, reż. Fred C. Newmeyer, Sam Taylor). Świetna komedia! Z niej pochodzi słynna scena, w której Harold Lloyd wisi na zegarze na ścianie wieżowca.
Jeszcze wyżej! (Safety Last!, 1923, reż. Fred C. Newmeyer, Sam Taylor). Świetna komedia! Z niej pochodzi słynna scena, w której Harold Lloyd wisi na zegarze na ścianie wieżowca.
_poster.jpg) |
| źródło |
Płonący wieżowiec (1974, reż. John Guillermin). Drapacz chmur – pułapka. Walka na śmierć i życie z rozprzestrzeniającym się ogniem.
 |
| źródło |
Wieża (2005, reż. Agnieszka Trzos). Tytuł przenośny. Bohaterowie – młodzi, wolni, inteligentni, wykształceni – nie chcą się „wiązać”, ale są przeraźliwie samotni w swych luksusowych „wieżach”.
Babel (2006, reż. Alejandro Gonzalez Inarritu). Równolegle splatające się losy pary amerykańskich turystów, rodziny z Maroka, japońskiej dziewczyny oraz niani opiekującej się dziećmi amerykańskiego małżeństwa.
World Trade Center (2006, reż. Oliver Stone). Prawdziwa historia o bohaterskich policjantach i ratownikach.
Babel (2006, reż. Alejandro Gonzalez Inarritu). Równolegle splatające się losy pary amerykańskich turystów, rodziny z Maroka, japońskiej dziewczyny oraz niani opiekującej się dziećmi amerykańskiego małżeństwa.
World Trade Center (2006, reż. Oliver Stone). Prawdziwa historia o bohaterskich policjantach i ratownikach.
.jpg) |
| źródło |
Sala samobójców (2011, reż. Jan Komasa). Znany film. Ale czy wszyscy pamiętają wieżę majaczącą w tle, gdy Sylwia wychodzi na dwór, by samotnie przeżyć chwile cierpienia po śmierci Dominika? Myślę, że to motyw ważny dla interpretatora.
High-Rise (2015, reż. Ben Wheatley). Londyński apartamentowiec to nie azyl dla spragnionego spokoju doktora, ale budynek pełen przemocy i zła.
High-Rise (2015, reż. Ben Wheatley). Londyński apartamentowiec to nie azyl dla spragnionego spokoju doktora, ale budynek pełen przemocy i zła.
 |
| źródło |
Aneks. Tutaj należałoby umieścić liczne filmy fantasy, z Władcą Pierścieni Petera Jacksona na czele. Może kiedyś podejmiemy taki temat?
Bibliografia (wybór)
1. Forstner Dorotea, Świat symboliki chrześcijańskiej, tł. i oprac. Wanda Zakrzewska, Paweł Pachciarek, Ryszard Turzyński, Warszawa 1990. ISBN 83-211-1169-6 (sygnatura: cz D VI-4/26).
2. Kopaliński Władysław, Słownik mitów i tradycji kultury, wyd. 2, Warszawa 1987. ISBN 83-06-00861-8 (sygnatury: 121727, 122530) i wydanie z 1985 (sygnatura: cz VI-5/6 c).
3. Kopaliński Władysław, Słownik symboli, Warszawa 1990 (sygnatury: 132976, cz VI-5/7 c).
Bibliografia (wybór)
1. Forstner Dorotea, Świat symboliki chrześcijańskiej, tł. i oprac. Wanda Zakrzewska, Paweł Pachciarek, Ryszard Turzyński, Warszawa 1990. ISBN 83-211-1169-6 (sygnatura: cz D VI-4/26).
2. Kopaliński Władysław, Słownik mitów i tradycji kultury, wyd. 2, Warszawa 1987. ISBN 83-06-00861-8 (sygnatury: 121727, 122530) i wydanie z 1985 (sygnatura: cz VI-5/6 c).
3. Kopaliński Władysław, Słownik symboli, Warszawa 1990 (sygnatury: 132976, cz VI-5/7 c).
 |
| źródło |
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz