Wojna 1919-1920 i Bitwa Warszawska - jedna z najważniejszych w historii nie tylko Polski, ale również Europy. Mija 100 lat od jej stoczenia.
Bitwa i wojna były tematem wielu utworów literackich, szczególnie przedwojennych. Przypomnimy niektóre. Te, które mamy w zbiorach, oznaczymy sygnaturami.
Epika
Władysław Broniewski, Pamiętnik 1918-1922. Długo nie wydawany, głównie ze względu na fragmenty dotyczące – oględnie powiedzmy – żołnierskiej obyczajowości. Ponieważ w sporym fragmencie opisuje te same miejsca i walki, które przedstawił Izaak Babel w paszkwilanckiej Armii Konnej, tym bardziej warto poznać relację polskiego żołnierza – uczestnika wydarzeń. (Edycja niekompletna - sygnatury: 107148-50).
Sławomir Goworzycki, Tamtego lata. Zatajona historia Polaków. Losy płockich maturzystów-ochotników, walczących pod Warszawą oraz w innych miejscach. Także o wyzwolenie swojego miasta.
Bitwa i wojna były tematem wielu utworów literackich, szczególnie przedwojennych. Przypomnimy niektóre. Te, które mamy w zbiorach, oznaczymy sygnaturami.
Epika
Władysław Broniewski, Pamiętnik 1918-1922. Długo nie wydawany, głównie ze względu na fragmenty dotyczące – oględnie powiedzmy – żołnierskiej obyczajowości. Ponieważ w sporym fragmencie opisuje te same miejsca i walki, które przedstawił Izaak Babel w paszkwilanckiej Armii Konnej, tym bardziej warto poznać relację polskiego żołnierza – uczestnika wydarzeń. (Edycja niekompletna - sygnatury: 107148-50).
Sławomir Goworzycki, Tamtego lata. Zatajona historia Polaków. Losy płockich maturzystów-ochotników, walczących pod Warszawą oraz w innych miejscach. Także o wyzwolenie swojego miasta.
Adam Grzymała-Siedlecki, Cud Wisły. Wspomnienia wojennego korespondenta. (Fragment – sygnatura: D I-7/4 b).
Karol Irzykowski, W odzyskanym Białymstoku; Nieco o duszy żołnierza polskiego. Reportaże. (Sygnatura: D I-7/4 b).
Jarosław Iwaszkiewicz, Sława i chwała. Panorama życia narodu w pierwszej połowie XX wieku. Wydarzenia z przeszłości powracają do bezwolnej inteligencji w heroicznych, ale nieproduktywnych wspomnieniach. (Sygnatury: 59567/1-3, 77306/1-3).
Juliusz Kaden-Bandrowski, Generał Barcz. Niełatwa rzeczywistość Polski po odzyskaniu niepodległości. Ani tytułowy bohater (posiadający cechy Józefa Piłsudskiego) ani elity walczące w okrutnej wojnie 1920 r. nie są bez skazy. I władza, i wojskowi szukają w nowej rzeczywistości głównie własnych korzyści. (Sygnatury: 68512, 107011, cz D V-5/223).
Karol Irzykowski, W odzyskanym Białymstoku; Nieco o duszy żołnierza polskiego. Reportaże. (Sygnatura: D I-7/4 b).
Jarosław Iwaszkiewicz, Sława i chwała. Panorama życia narodu w pierwszej połowie XX wieku. Wydarzenia z przeszłości powracają do bezwolnej inteligencji w heroicznych, ale nieproduktywnych wspomnieniach. (Sygnatury: 59567/1-3, 77306/1-3).
Juliusz Kaden-Bandrowski, Generał Barcz. Niełatwa rzeczywistość Polski po odzyskaniu niepodległości. Ani tytułowy bohater (posiadający cechy Józefa Piłsudskiego) ani elity walczące w okrutnej wojnie 1920 r. nie są bez skazy. I władza, i wojskowi szukają w nowej rzeczywistości głównie własnych korzyści. (Sygnatury: 68512, 107011, cz D V-5/223).
Tadeusz Konczyński, Ksiądz Skorupka. Powieść poświęcona bohaterskiemu księdzu będącemu jedną z pierwszych ofiar Bitwy Warszawskiej.
Wacław Kurhański, Miłosierdzie ziemi. Obraz wojny widzianej z perspektywy umierającego rosyjskiego komisarza, któremu obca ziemia także staje się matką.
Edward Ligocki, Gdyby pod Radzyminem… Powieść przedstawiająca historię alternatywną, czyli rozwój wydarzeń po bitwie warszawskiej wygranej (!) przez Armię Czerwoną, widziany oczyma rannego adiutanta gen. Hallera. Mamy tu antybolszewickie powstanie w stolicy, terror wprowadzony przez komunistów, profanowanie przez nich miejsc świętych, niemoralne zachowania i wreszcie podbój Zachodu.
Józef Mackiewicz, Lewa wolna. Powieść, której autor pokusił się nie tylko o skrupulatne przedstawienie wojny, ale także podjął próbę zanalizowania jej genezy i konsekwencji. Dzieło realistyczne, nierzadko brutalne, nawet okrutne. Żołnierz tu nie jest herosem bez skazy. Walczy, ale również boi się, nawet kradnie.
Eugeniusz Małaczewski, Koń na wzgórzu. Opowiadania adiutanta generała Hallera i uczestnika bitwy. Wartościowe teksty o walce Polaków o niepodległość. Wojny z 1920 r. dotyczy tytułowy utwór. Narratorem jest w nim kaleki żołnierz, który - znalazłszy w domu zwłoki zamordowanej przez wrogów siostry - rusza w pogoń za jej mordercami i spotyka na swej drodze odartego ze skóry, choć jeszcze żyjącego konia. To bestialstwo symbolizuje dlań bezsens i okrucieństwo wojny, przywodzi na myśl apokaliptyczne konie.
Wacław Kurhański, Miłosierdzie ziemi. Obraz wojny widzianej z perspektywy umierającego rosyjskiego komisarza, któremu obca ziemia także staje się matką.
Edward Ligocki, Gdyby pod Radzyminem… Powieść przedstawiająca historię alternatywną, czyli rozwój wydarzeń po bitwie warszawskiej wygranej (!) przez Armię Czerwoną, widziany oczyma rannego adiutanta gen. Hallera. Mamy tu antybolszewickie powstanie w stolicy, terror wprowadzony przez komunistów, profanowanie przez nich miejsc świętych, niemoralne zachowania i wreszcie podbój Zachodu.
Józef Mackiewicz, Lewa wolna. Powieść, której autor pokusił się nie tylko o skrupulatne przedstawienie wojny, ale także podjął próbę zanalizowania jej genezy i konsekwencji. Dzieło realistyczne, nierzadko brutalne, nawet okrutne. Żołnierz tu nie jest herosem bez skazy. Walczy, ale również boi się, nawet kradnie.
Eugeniusz Małaczewski, Koń na wzgórzu. Opowiadania adiutanta generała Hallera i uczestnika bitwy. Wartościowe teksty o walce Polaków o niepodległość. Wojny z 1920 r. dotyczy tytułowy utwór. Narratorem jest w nim kaleki żołnierz, który - znalazłszy w domu zwłoki zamordowanej przez wrogów siostry - rusza w pogoń za jej mordercami i spotyka na swej drodze odartego ze skóry, choć jeszcze żyjącego konia. To bestialstwo symbolizuje dlań bezsens i okrucieństwo wojny, przywodzi na myśl apokaliptyczne konie.
Janusz Meissner, Eskadra. Obraz wojny z perspektywy odważnych lotników.
Ferdynand Ossendowski, Loluś Grajek. Opowiadanie ukazujące bohaterstwo młodziutkich żołnierzy.
Józef Relidzyński, Bój pod Radzyminem. Powieść dotycząca bohaterskiej walki i śmierci ks. Ignacego Skorupki.
Stanisław Rembek, Nagan. Obraz sytuacji na froncie jesienią 1919 r., widzianej przez pryzmat jednostkowego losu ppor. Pomianowskiego i jego towarzyszy. Nie ma tu patosu, heroizmu ani dziejowej misji, ale kurczowe trzymanie się życia, wola przetrwania mimo wszystko. Wojna ukazana w całej swej grozie. (Sygnatura: 130886).
W polu. Kolejne przedstawienie bezsensu wojny. Lato 1920 r. Tragiczne losy jednej kompanii 10 dywizji piechoty gen. Żeligowskiego, z której nie ocalał ani jeden żołnierz. Takie polskie Termopile. Nie ostatnie w historii. W sumie - chyba dwie najlepsze powieści na temat tamtej kampanii.
Wacław Sieroszewski, Bolszewicy. Sierpień 1920 r. Piękna panna nie chce wyjechać z dworku, choć niebawem w jego progi wkroczą bolszewicy, a wśród nich jej były wielbiciel - dezerter z polskiej armii, aktualnie rosyjski oficer. To punkt wyjścia tragicznej historii...
Andrzej Strug, Pokolenie Marka Świdy. Losy młodego Polaka - urodzonego jeszcze w czasie zaborów – w wolnej Polsce. Jego nadzieje i rozczarowania. Udział w najważniejszych wydarzeniach historycznych, heroizm, ale także swoisty fatalizm, wyrażający się w nieumiejętności uporządkowania życia prywatnego, w nietrwałych związkach z „nieodpowiednimi” kobietami. (Sygnatura: 106730).
Ferdynand Ossendowski, Loluś Grajek. Opowiadanie ukazujące bohaterstwo młodziutkich żołnierzy.
Józef Relidzyński, Bój pod Radzyminem. Powieść dotycząca bohaterskiej walki i śmierci ks. Ignacego Skorupki.
Stanisław Rembek, Nagan. Obraz sytuacji na froncie jesienią 1919 r., widzianej przez pryzmat jednostkowego losu ppor. Pomianowskiego i jego towarzyszy. Nie ma tu patosu, heroizmu ani dziejowej misji, ale kurczowe trzymanie się życia, wola przetrwania mimo wszystko. Wojna ukazana w całej swej grozie. (Sygnatura: 130886).
W polu. Kolejne przedstawienie bezsensu wojny. Lato 1920 r. Tragiczne losy jednej kompanii 10 dywizji piechoty gen. Żeligowskiego, z której nie ocalał ani jeden żołnierz. Takie polskie Termopile. Nie ostatnie w historii. W sumie - chyba dwie najlepsze powieści na temat tamtej kampanii.
Wacław Sieroszewski, Bolszewicy. Sierpień 1920 r. Piękna panna nie chce wyjechać z dworku, choć niebawem w jego progi wkroczą bolszewicy, a wśród nich jej były wielbiciel - dezerter z polskiej armii, aktualnie rosyjski oficer. To punkt wyjścia tragicznej historii...
Andrzej Strug, Pokolenie Marka Świdy. Losy młodego Polaka - urodzonego jeszcze w czasie zaborów – w wolnej Polsce. Jego nadzieje i rozczarowania. Udział w najważniejszych wydarzeniach historycznych, heroizm, ale także swoisty fatalizm, wyrażający się w nieumiejętności uporządkowania życia prywatnego, w nietrwałych związkach z „nieodpowiednimi” kobietami. (Sygnatura: 106730).
 |
| źródło |
Melchior Wańkowicz, Strzępy Epopei. Zbiór opowiadań, spośród których jedno - Ogniem i mieczem – jest pisane z perspektywy porucznika zabitego w czerwcu 1920 r.
Stefan Żeromski, Na probostwie w Wyszkowie. Reportaż z parafii, opuszczonej przez komunistów niedawno mających tu swoją bazę. Refleksje nad duszą narodu, który – zrzuciwszy zaborcze więzy – znowu daje posłuch agitacji wrogów. (Sygnatura: D I-7/4 b).
Przedwiośnie. Wspomnienie o bitwie warszawskiej kultywuje głównie Szymon Gajowiec, wierząc, że Polska jest narodem wybranym, a tym samym nie należy nadmiernie martwić się o jej przyszłość. Tę powieść omówiłyśmy TUTAJ. (Sygnatury: 54231, 58718/5, 59619, 99229, 108575, 115763, 133008, 135426, 135425, 146749, ZS 178934, cz D V-6/242).
Stefan Żeromski, Na probostwie w Wyszkowie. Reportaż z parafii, opuszczonej przez komunistów niedawno mających tu swoją bazę. Refleksje nad duszą narodu, który – zrzuciwszy zaborcze więzy – znowu daje posłuch agitacji wrogów. (Sygnatura: D I-7/4 b).
Przedwiośnie. Wspomnienie o bitwie warszawskiej kultywuje głównie Szymon Gajowiec, wierząc, że Polska jest narodem wybranym, a tym samym nie należy nadmiernie martwić się o jej przyszłość. Tę powieść omówiłyśmy TUTAJ. (Sygnatury: 54231, 58718/5, 59619, 99229, 108575, 115763, 133008, 135426, 135425, 146749, ZS 178934, cz D V-6/242).
 |
| źródło |
Utwory prozą o wojnie 1919-1920 i Bitwie Warszawskiej powstawały głównie przed wojną. Warto jednak wspomnieć, że niedawno – w 2010 r. – powstała powieść Marcina Wolskiego na ten temat. Jedna przegrana bitwa pokazuje (jak utwór Ligockiego) historię alternatywną, czyli konsekwencje bitwy wygranej (!) przez Rosjan. Trochę Orwellowy świat: Polska – podobnie jak Niemcy, Francja i większość krajów naszego kontynentu - jest częścią Europejskiego Związku Socjalistycznych Republik. Kontynent cofa się w rozwoju.
Przegląd dotyczy niektórych p o l s k i c h ujęć literackich, ale nie sposób wspomnieć – w formie suplementu - o rosyjskiej Armii Konnej Izaaka Babla, czyli totalnym zdyskredytowaniu wojsk polskich, przy jednoczesnym wywyższeniu najeźdźców.
Nie można przemilczeć także jednej z najważniejszych pozycji z naszych zbiorów dotyczącej omawianej tu tematyki, w której wypowiadają się dwaj główni wodzowie kampanii. To będzie drugi suplement. Książka oznaczona sygnaturą cz II B-1/25 c zawiera: Józef Piłsudski, Rok 1920 oraz Michaił Tuchaczewski, Pochód za Wisłę. Wykłady wygłoszone na kursie uzupełniającym Akademii Wojskowej R.K.K.A. w Moskwie 7-10 lutego 1923 roku (przełożył mjr dypl. Antoni Bogusławski).
Przegląd dotyczy niektórych p o l s k i c h ujęć literackich, ale nie sposób wspomnieć – w formie suplementu - o rosyjskiej Armii Konnej Izaaka Babla, czyli totalnym zdyskredytowaniu wojsk polskich, przy jednoczesnym wywyższeniu najeźdźców.
Nie można przemilczeć także jednej z najważniejszych pozycji z naszych zbiorów dotyczącej omawianej tu tematyki, w której wypowiadają się dwaj główni wodzowie kampanii. To będzie drugi suplement. Książka oznaczona sygnaturą cz II B-1/25 c zawiera: Józef Piłsudski, Rok 1920 oraz Michaił Tuchaczewski, Pochód za Wisłę. Wykłady wygłoszone na kursie uzupełniającym Akademii Wojskowej R.K.K.A. w Moskwie 7-10 lutego 1923 roku (przełożył mjr dypl. Antoni Bogusławski).
Dokończenie - 10 sierpnia (w poniedziałek).
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz