Książki (nie)zapomniane – Aby przysłużyć się dobru i poniżyć zło

SANYUUTEI ENCHOO (właśc. Izubuchi Jirokichi, ok. 1839-1900) był najbardziej znanym twórcą kaidanów, czyli charakterystycznych dla kultury japońskiej opowiadań o duchach, które swe zakotwiczenie miały w kulturze ludowej epoki Edo. Oto egzotyczna opowieść o samurajach, honorze, przygodach, miłości i… zjawach, czyli Dziwna historia o upiorach z latarnią w kształcie piwonii (Kaidan botan dōrō).

Jest rok 1743. Młody samuraj, Iijima Eeizaemon, przybywa do Edo w celu zakupu miecza, ale niebawem z błahego powodu zabija człowieka. Po latach do jego domu przybywa nowy sługa, Koske, syn zamordowanego, nieświadomy przeszłości nowego pana. I służy mu uczciwie.

Tymczasem rodzina Iijimy zaczyna się rozpadać. Najpierw umiera mu żona, a później córka, piękna O-Tsuyu, zamieszkuje osobno i nawiązuje intymną znajomość z Hagiwarą Shinzaburo. Ale nałożnica jej ojca, podła O-Kuni, wraz ze wspólnikiem czyha na życie Eeizaemona i wreszcie doprowadza do jego śmierci. Koske postanawia pomścić pana, co mu się wreszcie – po licznych perypetiach – udaje.

Nieoczekiwanie, zwiewnie jak mgiełka, w treść historycznej opowieści wkrada się fantastyka. Okazuje się, że fatalny romans Shinzabura opiera się na schadzkach… z upiorem, gdyż podczas kolejnych wcieleń, w których przebywał, kochała go ta sama kobieta. „Kołowrót wcieleń” - kluczowa kategoria buddyzmu. Czyny z przeszłości rzutują w przyszłość. Losu nie da się uniknąć. Przeznaczenie – jak złowrogi cień – kroczy za człowiekiem… Wszystkie rudne do wyjaśnienia wydarzenia z życia bohaterów są motywowane w nadprzyrodzony i pesymistyczny sposób.

"Dziwna historia…" wywodzi się – jak zaznaczono w posłowiu - z japońskich ustnych opowieści "kodan" i "rakugo", czyli tradycyjnych form narracji zbliżonych do współczesnego teatru jednego aktora. Jednocześnie wyraziście ujawnia się w niej moralizatorstwo, czyli motyw walki bohaterów szlachetnych z podłymi, w której wygrać muszą ci pierwsi. Została opowiedziana w nadziei, że chociaż "w niewielkim stopniu przysłuży się ona dobru i poniży zło."

Sanyuutei Enchoo (pseud.), Dziwna historia o upiorach z latarnią w kształcie piwonii, przekł. i adaptacja Zdzisław Reszelewski, Kraków 1981 (sygnatura: 92853).