Cierpliwością i pracą ludzie się bogacą

1 maja wspominaliśmy tych, którzy pracują. Temat jest na ogół znany, więc przypomnimy go przekrojowo.

O (ludziach) pracy pisano wiersze i poematy (np. „Zagłębie Dąbrowskie” Broniewskiego, "Promethidion" Norwida), opowiadania („Dym” Konopnickiej), powieści ("Germinal" Zoli), dramaty („Tkacze” Hauptmanna).

Praca była w literaturze uszlachetniana, uwznioślana:

„Heroizm będzie trwał, dopóki praca;
Praca? - dopóki stworzenie!…”
(Cyprian Kamil Norwid, Bohater)

…ukazywana jako źródło radości i wewnętrznej równowagi (sielanki), ale również jako mozół, trud („Krety” Gruszeckiego, „Żelazna Stopa” Londona), beznadziejne wegetowanie:

„Aniele Pracy - stróżu mój
Jak ciężki robotnika znój
Niech nas ukoi dobry sen
Najlepsza w końcu jest to rzecz
I co się śni? Podwyżka cen”
(Edward Stachura, Piosenka dla robotnika rannej zmiany)

przekleństwo („Wspomnienia z domu umarłych” Dostojewskiego, literatura obozowa).

Pisarze karcili za ociąganie się w jej wykonywaniu („Satyra na leniwych chłopów”) i użalali się nad jej brakiem („Wolny najmita” Konopnickiej). Współczuli ciężko pracującym dzieciom („Dzieci w fabryce” Hugo) i solidaryzowali się z robotnikami („O, bracie robotniku…” Staffa). Także ujmowali ją metaforycznie – jako nieustanną pracę nad sobą („Kowal” Staffa).

Praca była ukazywana w różnych konwencjach: realistycznej lub naturalistycznej („Ziemia Obiecana” Reymonta, „Zmierzch” Żeromskiego), realistycznej, ale z wyraźną tezą propagandową (socrealistyczna powieść produkcyjna), także groteskowej ("Folwark zwierzęcy" Orwella).

Sporo pisze się o pracy w Biblii (np. Adam po wygnaniu z raju - 3,17-19; przypowieści Chrystusa o pracy; robotnicy w winnicy - Mt 20,1-16; zachęta św. Pawła do pracy - 2 Tes 3,7-12) i w mitologii (np. Hefajstos, Syzyf; Wulkan).

Praca jest obecna w związkach frazeologicznych. Prześledźmy niektóre: benedyktyńska praca (cierpliwa, żmudna); mrówcza praca (żmudna, uciążliwa); praca (robota) nie zając - nie ucieknie (wymówka od pracy, zachęta do odpoczynku); praca organiczna (zespół działań zmierzających do wzmocnienia i zaktywizowania sił narodu w okresie zaborów - hasło pozytywizmu); praca pali się komuś w rękach; praca wre (ktoś bardzo intensywnie pracuje); praca u podstaw (praca oświatowa wśród chłopów - hasło pozytywizmu); pracować na kawałek chleba (pracować na własne utrzymanie); przodownik pracy (robotnik uczestniczący we współzawodnictwie pracy, osiągając najwyższą ilość produkcji w określonym czasie); racjonalizacja pracy (udoskonalenie, ulepszanie warunków lub metod pracy); rzucić się w wir pracy (zacząć intensywnie pracować); syzyfowa praca (daremny trud); Święto Pracy (1 Maja; międzynarodowe święto robotników); z niewolnika nie ma pracownika (praca wymuszona daje marne efekty); żyć z pracy własnych rąk (utrzymywać się ze swojej pracy).

Nie brak jej w przysłowiach, np. bez pracy nie ma kołaczy (nie ma efektów, owoców bez trudu); chleb pracą nabyty, bywa smaczny i syty (to, co uczciwie zdobyte, daje prawdziwą radość); cierpliwością i pracą ludzie się bogacą (człowiek nierozrzutny i pracowity może się dorobić fortuny); cudza praca nie wzbogaca (tylko własny wysiłek gwarantuje dobry efekt); gdzie praca, pilność na straży, tam się bieda wejść nie waży; gdzie się z chęcią zejdzie praca, tam się hojnie trud opłaca; praca od ubóstwa strzeże: kto nie sieje, nic nie zbierze; praca pozłaca; praca z ochotą przerabia słomę w złoto (człowiek lubiący pracować nie dozna niedostatku); jaka praca, taka płaca (im wydajniej pracujesz, tym większego efektu finansowego możesz oczekiwać); krzywa praca nie popłaca (praca niedbale wykonywania nie daje dobrych efektów); nie jest miła taka praca, za którą nie bywa płaca (niechętnie pracuje ten, kto nie jest pewny uczciwego wynagrodzenia za poniesiony trud); niedzielna praca wniwecz się obraca (należy uszanować Dzień Pański); żadna praca nie hańbi (nie należy się wstydzić żadnej pracy, bo każda ma swoją wartość).
Ps. O literackich górnikach pisałyśmy TUTAJ.