Niepodobny do nikogo, czyli absolutnie oryginalny? Takim chciał być. Czy rzeczywiście był? W Roku Witolda Gombrowicza przypomnimy, jak charakteryzowali go niektórzy historycy literatury i krytycy literaccy. Oto zaledwie kilka rozbudowanych epitetów i cytatów. Po więcej zapraszamy do biblioteki. Bibliografia przedmiotowa liczy sporo książek i około 140 artykułów.
Jak zatem o nim mówiono? " Filozof” (Francesco M. Cataluccio), „herezjarcha formy” (Dorota Głowacka), „jaśnie panicz” (Joanna Siedlecka), „klasyk długo odkrywany” (Jerôme Baconin), „mistrz autokreacji i autopromocji” (Ewa Sławkowa), „młodzieniec przyłapany przez Historię” (Klementyna Suchanow), „największy plotkarz” (Józef Olejniczak), „poeta formy” (Joanna Ślósarska), „prekursor teorii autoprezentacji” (Andrzej Zieniewicz), „Sarmata kontestujący” (Stefan Chwin), „wieczny debiutant” (Janusz Margański).
Jego „portret”:
„Monsieur Gombrowicz, pan średniego wzrostu, często pali fajkę, ma siwe, krótko przycięte nad karkiem włosy jak były oficer i czerwoną skórę człowieka przebywającego wiele na słońcu. Astmatyk. Ale nie przebywa na słońcu, nigdy nie wychodzi z domu. Ze swego mieszkania na trzecim piętrze, na placu du Grand-Jardin, patrzy na drzewa i pola, które coraz bardziej wycofują się za nowoczesne budowle, bardziej zagęszczone i coraz brudniejsze z każdym rokiem. Mieszka z Ritą, swoją młodą kanadyjską towarzyszką życia (blondynka: ładna twarz o ostrych, nieregularnych rysach) i z kundlem, cętkowanym, o tłustych bokach: Psina. Jeśli nie odpoczywa lub nie pali fajki, albo nie wygląda przez okno, Monsieur Gombrowicz pisze.”
(Piero Sanavio, Gombrowicz: forma i rytuał, w: Francesco M. Cataluccio, Jerzy Illg (wybór i oprac.), Gombrowicz filozof, Kraków 1991, sygn. 133420, cz IX-1/26)
Opinie o twórczości - autokreacji, motywach, umiejscowieniu w tradycji literackiej, filozofii, stylach odbioru:
„Gombrowicz, poruszając się wciąż w tym samym kręgu zainteresowań, okazuje się niejako autorem jednej książki.”
(Ewa M. Thompson, Witold Gombrowicz, tł. Anna Sierszulska, Katowice 2002, sygn. cz K XII-7/5 c)
„Gombrowicz sporo mówił i działał w zamiarze przedstawienia siebie jako człowieka trochę nienormalnego, nawet półwariata, a przy tym obdarzonego nadnormalnymi zdolnościami (…) organizował swój portret w dużym stopniu na podstawie elementów patologicznych, ale naprawdę czynił to w trybie schizofrenii sterowanej.”
(Tadeusz Kępiński, Witold Gombrowicz. Studium portretowe drugie, Warszawa 1992, sygn. Cz D I-6/3 d)
„Osią działalności Gombrowicza jest intelektualne udawanie”.
(Tadeusz Kępiński, Witold Gombrowicz. Studium portretowe, Kraków 1988, sygn. 129773, cz IX-9/25)
„Permanentny przymus udawania sprawia, że świat Gombrowicza jest sztuczny, zbudowany na drugo- lub nawet trzeciorzędnej semantyce gestów lub czynów. Nienaturalny jest ten świat, w którym najprostsze działania (…) wypełnione są znaczeniami nie mającymi nic wspólnego z definicjami słownikowymi.”
„Filozofia Gombrowicza powstała jako próba konfrontacji z Chaosem świata.”
(Francesco M. Cataluccio, Gombrowicz filozof, w: Francesco M. Cataluccio, Jerzy Illg (wybór i oprac.), Gombrowicz filozof…)
„Ciężko nie pisać o Gombrowiczu-filozofie, pisać też nędzna pociecha. Po co pisać, skoro filozofem nie był? Dlaczego nie pisać, skoro filozofowanie pojmował jako obowiązek, do filozofii odwoływał się, a innym pisarzom wytykał ignorancję w tej dziedzinie?”
(Janusz Margański, Filozof Gombrowicz, „Teksty Drugie” 1991, nr 5, s. 106-118, Czytelnia)
„bohaterowie Gombrowicza zastanawiają się wciąż nad sobą, są autorefleksyjni do szpiku kości, bo nie wiedzą dokładnie, kim są ani jaką rolę społeczną mają do odegrania.”
(Jerzy Jarzębski, Gombrowicz i Szekspir, „Pamiętnik Literacki” 2014, z. 3, s. 79-91, Czytelnia)
„Gombrowicz narzucił krytykom narzędzia, przy których pomocy jest czytany i interpretowany, zdominował na swój sposób czytelników, a co najmniej wskazał drogę, jak go czytać i jak rozumieć. „Wyższość" - i „niższość", „dojrzałość" - i „niedojrzałość", „forma" - i chaos („dziecięcość”, „młodość", „nagość") - oto najważniejsze opozycje, które on sam uczynił kluczem do własnych utworów i którymi - jak się przyjęło - operujemy przy ich referowaniu, uzyskując odczucie, że referujemy je zgodnie z merytoryczną zawartością. Opozycje te są na tyle głębokie, czy też bogate, że można je przekształcać w szeregi dalszych opozycji pokrewnych, wyprowadzanych ze sprzeczności podstawowej, tj. sprzeczności pomiędzy nieruchomością i ruchem, albo esencjalnym i egzystencjalnym ujęciem bytu.”
(Włodzimierz Maciąg, Antropologia Gombrowicza. (Gombrowicz wobec powinności), w: Francesco M. Cataluccio, Jerzy Illg (wybór i oprac.), Gombrowicz filozof…)
"Tajemnica Gombrowicza polega na tym (...), że nawet z najtańszego, czasem jawnie tandetnego materiału, przeznaczonego, jakby się wydawać mogło, na konstrukcje, mające zaspokajać potrzeby tych, co ubodzy duchem, wznosi budowle najszlachetniejsze, mistrzowskie i wyrafinowane."
(Michał Głowiński, Gombrowicz i nadliteratura, Kraków 2002, sygn. 156764)
"Powieści Gombrowicza przesyca atmosfera karnawału, z ich całkowitym wyzwoleniem z życiowej powagi, z ich światem wolności, poufałości i nieprzyzwoitości, z ich światem na opak. Poszukując autentyzmu jednostki (...) próbuje odsłonić ukryte sfery ludzkiej natury i uzyskuje ich nagłą przezroczystość w przejściowym bezładzie."
(Klara Lutsky, "Wiem, kim nie jestem." Problem granicznego "Ja" w powieściach Gombrowicza, w: Jerzy Jarzębski (red.), Witold Gombrowicz nasz współczesny. Materiały międzynarodowej konferencji naukowej w stulecie urodzin pisarza, Uniwersytet Jagielloński - Kraków, 22-27 marca 2004, Kraków 2010, sygn. 177777)
"Całość życia i twórczości dramatycznej Witolda Gombrowicza można uchwycić poprzez złożoną perspektywę: należy obserwować drogę biegnącą naprzód, spoglądając jednocześnie w lusterko wsteczne."
(Allen J. Kuharski, Improwizacje z nieboszczykiem: teatr Witolda Gombrowicza wkracza w XXI wiek, w: Jerzy Jarzębski (red.), Witold Gombrowicz. Nasz współczesny….)
„Ferdydurke” Gombrowicza - zob. TUTAJ.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz