Uwaga! Tegoroczne Kąciki są zaplanowane do 29 kwietnia. Ponieważ egzamin dojrzałości najprawdopodobniej się opóźni, 6 maja dodam jeszcze kolejny - przykłady kilku tematów wypowiedzi pisemnych (rozprawek) i ustnych. Jeden z nich - bardzo obecnie aktualny. A nuż podobny pojawi się na maturze? Zapraszam do lektury!
Ćwiczenie 1
Jak oceniasz świadomość językową Twoich rówieśników? Podaj definicję tej kategorii i omów na przykładach z Twojego codziennego doświadczenia życiowego.
Ćwiczenie 2
Przyporządkuj poniższe zdania do kategorii: a) łączne, b) rozłączne, c) wynikowe, d) przeciwstawne.
Ćwiczenie 1
Jak oceniasz świadomość językową Twoich rówieśników? Podaj definicję tej kategorii i omów na przykładach z Twojego codziennego doświadczenia życiowego.
Ćwiczenie 2
Przyporządkuj poniższe zdania do kategorii: a) łączne, b) rozłączne, c) wynikowe, d) przeciwstawne.
Zdania.
Była brzydka pogoda, więc zostałem w namiocie.
Jacek wrócił do domu, a Maciek pojechał na wycieczkę.
Jurek był zmęczony, toteż nie pozwoliliśmy mu dłużej pracować.
Podziękował za zaproszenie i wyszedł z restauracji.
Pójdę na studia historyczne lub zostanę kelnerką.
Pójdziemy do kina albo zostaniemy w domu.
Szukał Eli, ale jej nie znalazł.
Wstał i zaczął mówić.
Ćwiczenie 3
Skróć zdanie czasowe (stosując imiesłów uprzedni lub zamieniając czasownik na rzeczownik odczasownikowy): Gdy kierowca przejechał przez całe miasto, skręcił w wąską uliczkę.
Ćwiczenie 4
W podanym tekście zamień mowę zależną na niezależną:
Profesor zdziwił się, że kwiaty są dla mojej mamy. Powiedział, że sądził, iż ten piękny zwyczaj dawno wyszedł z mody. Milczałem. Zapytał, czy kupiłem je z okazji urodzin. Chciałem potwierdzić, ale powiedziałem, że kupiłem je bez okazji. Profesor uśmiechnął się i stwierdził, że jest bardzo wzruszony. Dostrzegłem jednak w jego oczach nieufność.
Odpowiedzi
Ćwiczenie 1
Świadomość językowa – niektóre definicje:
1/ Zdolność formułowania sądów o wyrażeniach językowych (np. o ich poprawności czy walorach stylistycznych) i o stosunkach zachodzących między nimi (takich jak synonimia, sprzeczność). W różnym stopniu rozwinięta charakteryzuje każdego użytkownika. (Encyklopedia językoznawstwa ogólnego).
2/ Ogół sądów o języku i poglądów na język, które są charakterystyczne dla jakiejś osoby, środowiska lub grupy społecznej. Sądy i poglądy mogą mieć charakter intuicyjny i nie muszą tworzyć spójnego systemu, ale mogą też być umotywowane i podbudowane wiedzą o języku. W każdym wypadku muszą być względnie trwałe. (Beata Wrona).
3/ Całość żywotnych w społeczeństwie lub jakiejś grupie społecznej sądów i wyobrażeń związanych z językiem w ogóle, czyli z rozmaitymi zjawiskami języka oraz jego funkcjonowaniem. (Danuta Bartol-Jarosińska).
Pojęcia pokrewne:
Intuicja językowa – znajomość języka charakteryzująca każdego spośród jego użytkowników i pozwalająca mu wydawać opinię o takich aspektach wypowiedzeń, jak ich poprawność (gramatyczność), czy niepoprawność (niegramatyczność), sensowność i nonsensowność, synonimiczność, parafrazowalność (Encyklopedia językoznawstwa ogólnego).
Sprawność językowa – polega na umiejętności przekazania przez osobę mówiącą (piszącą) tego, co chce przekazać (informacji, przeżyć, emocji itp.) w sposób najodpowiedniejszy w danej sytuacji komunikatywnej. Chodzi więc o dobór takich środków językowych, które pozwolą najlepiej dotrzeć do odbiorcy, spowodować taką jego reakcję, o jaka chodziło autorowi tekstu, i wywołać u niego pozytywną ocenę mówiącego (piszącego). Pojęcie szersze: kultura języka. (Andrzej Markowski).
Postawa osoby czy grupy osób (w tym przypadku będziemy mówić o młodzieży) wobec ojczystego języka jest kształtowana głównie przez:
- rodzinę, z której osoba (osoby) się wywodzi (wywodzą),
- środowisko szkolne,
- grupę rówieśniczą,
- środowisko pozaszkolne, w którym przebywa (-ją),
- szeroko rozumiane kontakty i preferencje, np. wpływ osób znaczących, „idoli”, autorytetów osobowych,
- organizacje, do których ewentualnie należy (-ą), np. harcerstwo, skauting, Oaza,
- (wszechobecną) kulturę popularną,
- media (tradycyjne, np. książki, czasopisma, a także – współcześnie chyba w największej mierze – elektroniczne).
Postawy użytkowników wobec języka (wg Andrzeja Markowskiego):
• purystyczna – przesadnie troskliwa, wynikająca z chęci zachowania w języku tego, co było; niechętna zapożyczeniom czy neologizmom. Obca młodemu pokoleniu;
• perfekcjonistyczna – przejawiająca się w dbałości o jednoznaczność i precyzyjność wypowiedzi; niechętna wobec wyjątków, wariantywności w języku. Nieczęsto spotykana. Wynika z niezrozumienia faktu, że język jest „żywy”, a więc także zmienny;
• logizująca – podobna do poprzedniej; przejawia się w dążności do uzgodnienia wyrażeń językowych z potoczną logiką; nie ma zrozumienia dla wieloznaczności czy metaforyki, które – same w sobie – stają się znakiem i stanowią wyraz językowej kreatywności;
• naturalna – traktująca język jako dobro społeczne; przejawia się w przestrzeganiu świadomej, lecz nieskodyfikowanej normy mówienia obowiązującej w danej grupie. Dominuje wśród wykształconych i młodych osób;
• racjonalistyczna – oparta na rozumowej analizie, na traktowaniu języka jako wartości samej w sobie. Prezentowana głównie przez językoznawców;
• liberalna – tolerancyjna wobec zmian w języku, np. zapożyczeń, wprowadzania wyrazów środowiskowych do języka ogólnego; zakłada, że język sam się reguluje. Bliska młodemu pokoleniu;
• indyferentna (obojętna) – nieuznająca języka za wartość, obojętna wobec niego. Zazwyczaj wynika z nieznajomości zasad rządzących językiem. Dość częsta wśród młodzieży.
Intuicyjność w użytkowaniu języka, nieznajomość ogólnych zasad nim rządzących, częsta wśród młodego pokolenia, choć nie tylko wśród niego, może skutkować:
- trudnościami w precyzyjnym wyrażaniu myśli,
- ubóstwem słownika,
- brutalizacją, wulgaryzacją mowy,
- nadmierną emocjonalnością,
- nastawieniem na konkret, trudnością w operowaniu słownictwem abstrakcyjnym,
- analfabetyzmem funkcjonalnym.
Analfabetyzm funkcjonalny - sytuacja, w której osoby nieposiadające wykształcenia lub posiadające formalne wykształcenie nie potrafią wykorzystać wiedzy do tego, by sprawnie funkcjonować w codziennym życiu w nowoczesnym społeczeństwie (TUTAJ).
Opracowałam według:
Banaszkiewicz Agnieszka, Świadomość językowa młodzieży - wybrane zagadnienia, „Poradnik Językowy” 2019, nr 8, s. 72-82.
Bartmiński Jerzy, Czym w podstawie programowej jest świadomość językowa?, „Polonistyka” 2014, nr 1, s. 9-13.
Bartol-Jarosińska Danuta, Świadomość językowa robotników warszawskich. Studium leksykalno-semantyczne, Warszawa 1986, s. 27.
Cyran Maria, Człowiek - naród - język ojczysty, „Polonistyka” 2013, nr 8, s. 9-12.
Markowski Andrzej, Kultura języka polskiego. Teoria, zagadnienia leksykalne, Warszawa 2005, s. 123-142.
Polański Kazimierz (red.), Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, Wrocław, Warszawa 1993, s. 231, 544.
Wrona Beata, Świadomość językowa a postawy młodych Polaków wobec języka ojczystego, „Język Polski w Gimnazjum” 2015/2016, nr 3, s. 11-20.
Ćwiczenie 1
Świadomość językowa – niektóre definicje:
1/ Zdolność formułowania sądów o wyrażeniach językowych (np. o ich poprawności czy walorach stylistycznych) i o stosunkach zachodzących między nimi (takich jak synonimia, sprzeczność). W różnym stopniu rozwinięta charakteryzuje każdego użytkownika. (Encyklopedia językoznawstwa ogólnego).
2/ Ogół sądów o języku i poglądów na język, które są charakterystyczne dla jakiejś osoby, środowiska lub grupy społecznej. Sądy i poglądy mogą mieć charakter intuicyjny i nie muszą tworzyć spójnego systemu, ale mogą też być umotywowane i podbudowane wiedzą o języku. W każdym wypadku muszą być względnie trwałe. (Beata Wrona).
3/ Całość żywotnych w społeczeństwie lub jakiejś grupie społecznej sądów i wyobrażeń związanych z językiem w ogóle, czyli z rozmaitymi zjawiskami języka oraz jego funkcjonowaniem. (Danuta Bartol-Jarosińska).
Pojęcia pokrewne:
Intuicja językowa – znajomość języka charakteryzująca każdego spośród jego użytkowników i pozwalająca mu wydawać opinię o takich aspektach wypowiedzeń, jak ich poprawność (gramatyczność), czy niepoprawność (niegramatyczność), sensowność i nonsensowność, synonimiczność, parafrazowalność (Encyklopedia językoznawstwa ogólnego).
Sprawność językowa – polega na umiejętności przekazania przez osobę mówiącą (piszącą) tego, co chce przekazać (informacji, przeżyć, emocji itp.) w sposób najodpowiedniejszy w danej sytuacji komunikatywnej. Chodzi więc o dobór takich środków językowych, które pozwolą najlepiej dotrzeć do odbiorcy, spowodować taką jego reakcję, o jaka chodziło autorowi tekstu, i wywołać u niego pozytywną ocenę mówiącego (piszącego). Pojęcie szersze: kultura języka. (Andrzej Markowski).
Postawa osoby czy grupy osób (w tym przypadku będziemy mówić o młodzieży) wobec ojczystego języka jest kształtowana głównie przez:
- rodzinę, z której osoba (osoby) się wywodzi (wywodzą),
- środowisko szkolne,
- grupę rówieśniczą,
- środowisko pozaszkolne, w którym przebywa (-ją),
- szeroko rozumiane kontakty i preferencje, np. wpływ osób znaczących, „idoli”, autorytetów osobowych,
- organizacje, do których ewentualnie należy (-ą), np. harcerstwo, skauting, Oaza,
- (wszechobecną) kulturę popularną,
- media (tradycyjne, np. książki, czasopisma, a także – współcześnie chyba w największej mierze – elektroniczne).
Postawy użytkowników wobec języka (wg Andrzeja Markowskiego):
• purystyczna – przesadnie troskliwa, wynikająca z chęci zachowania w języku tego, co było; niechętna zapożyczeniom czy neologizmom. Obca młodemu pokoleniu;
• perfekcjonistyczna – przejawiająca się w dbałości o jednoznaczność i precyzyjność wypowiedzi; niechętna wobec wyjątków, wariantywności w języku. Nieczęsto spotykana. Wynika z niezrozumienia faktu, że język jest „żywy”, a więc także zmienny;
• logizująca – podobna do poprzedniej; przejawia się w dążności do uzgodnienia wyrażeń językowych z potoczną logiką; nie ma zrozumienia dla wieloznaczności czy metaforyki, które – same w sobie – stają się znakiem i stanowią wyraz językowej kreatywności;
• naturalna – traktująca język jako dobro społeczne; przejawia się w przestrzeganiu świadomej, lecz nieskodyfikowanej normy mówienia obowiązującej w danej grupie. Dominuje wśród wykształconych i młodych osób;
• racjonalistyczna – oparta na rozumowej analizie, na traktowaniu języka jako wartości samej w sobie. Prezentowana głównie przez językoznawców;
• liberalna – tolerancyjna wobec zmian w języku, np. zapożyczeń, wprowadzania wyrazów środowiskowych do języka ogólnego; zakłada, że język sam się reguluje. Bliska młodemu pokoleniu;
• indyferentna (obojętna) – nieuznająca języka za wartość, obojętna wobec niego. Zazwyczaj wynika z nieznajomości zasad rządzących językiem. Dość częsta wśród młodzieży.
Intuicyjność w użytkowaniu języka, nieznajomość ogólnych zasad nim rządzących, częsta wśród młodego pokolenia, choć nie tylko wśród niego, może skutkować:
- trudnościami w precyzyjnym wyrażaniu myśli,
- ubóstwem słownika,
- brutalizacją, wulgaryzacją mowy,
- nadmierną emocjonalnością,
- nastawieniem na konkret, trudnością w operowaniu słownictwem abstrakcyjnym,
- analfabetyzmem funkcjonalnym.
Analfabetyzm funkcjonalny - sytuacja, w której osoby nieposiadające wykształcenia lub posiadające formalne wykształcenie nie potrafią wykorzystać wiedzy do tego, by sprawnie funkcjonować w codziennym życiu w nowoczesnym społeczeństwie (TUTAJ).
Opracowałam według:
Banaszkiewicz Agnieszka, Świadomość językowa młodzieży - wybrane zagadnienia, „Poradnik Językowy” 2019, nr 8, s. 72-82.
Bartmiński Jerzy, Czym w podstawie programowej jest świadomość językowa?, „Polonistyka” 2014, nr 1, s. 9-13.
Bartol-Jarosińska Danuta, Świadomość językowa robotników warszawskich. Studium leksykalno-semantyczne, Warszawa 1986, s. 27.
Cyran Maria, Człowiek - naród - język ojczysty, „Polonistyka” 2013, nr 8, s. 9-12.
Markowski Andrzej, Kultura języka polskiego. Teoria, zagadnienia leksykalne, Warszawa 2005, s. 123-142.
Polański Kazimierz (red.), Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, Wrocław, Warszawa 1993, s. 231, 544.
Wrona Beata, Świadomość językowa a postawy młodych Polaków wobec języka ojczystego, „Język Polski w Gimnazjum” 2015/2016, nr 3, s. 11-20.
Ćwiczenie 2
a) Łączne: Podziękował za zaproszenie i wyszedł z restauracji. Wstał i zaczął mówić.
b) Rozłączne: Pójdę na studia historyczne lub zostanę kelnerką. Pójdziemy do kina albo zostaniemy w domu.
c) Wynikowe: Była brzydka pogoda, więc zostałem w namiocie. Jurek był zmęczony, toteż nie pozwoliliśmy mu dłużej pracować.
d) Przeciwstawne: Jacek wrócił do domu, a Maciek pojechał na wycieczkę. Szukał Eli, ale jej nie znalazł.
Ćwiczenie 3
Przejechawszy przez całe miasto, kierowca skręcił w wąską uliczkę.
Po przejechaniu przez całe miasto, kierowca skręcił w wąską uliczkę.
a) Łączne: Podziękował za zaproszenie i wyszedł z restauracji. Wstał i zaczął mówić.
b) Rozłączne: Pójdę na studia historyczne lub zostanę kelnerką. Pójdziemy do kina albo zostaniemy w domu.
c) Wynikowe: Była brzydka pogoda, więc zostałem w namiocie. Jurek był zmęczony, toteż nie pozwoliliśmy mu dłużej pracować.
d) Przeciwstawne: Jacek wrócił do domu, a Maciek pojechał na wycieczkę. Szukał Eli, ale jej nie znalazł.
Ćwiczenie 3
Przejechawszy przez całe miasto, kierowca skręcił w wąską uliczkę.
Po przejechaniu przez całe miasto, kierowca skręcił w wąską uliczkę.
Ćwiczenie 4
- Te kwiaty są dla twojej mamy? - zdziwił się profesor. - Sądziłem, iż ten piękny zwyczaj dawno wyszedł z mody.
Milczałem.
- Kupiłeś je z okazji urodzin? - zapytał.
Chciałem potwierdzić, ale powiedziałem:
- Kupiłem je bez okazji.
Profesor uśmiechnął się i stwierdził:
- Jestem bardzo wzruszony.
Dostrzegłem jednak w jego oczach nieufność.
- Te kwiaty są dla twojej mamy? - zdziwił się profesor. - Sądziłem, iż ten piękny zwyczaj dawno wyszedł z mody.
Milczałem.
- Kupiłeś je z okazji urodzin? - zapytał.
Chciałem potwierdzić, ale powiedziałem:
- Kupiłem je bez okazji.
Profesor uśmiechnął się i stwierdził:
- Jestem bardzo wzruszony.
Dostrzegłem jednak w jego oczach nieufność.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz