środa, 3 maja 2017

Kącik Maturzysty - 60. Ćwiczenia. Autoprezentacja

Dzisiejszy, finałowy (w tym roku szkolnym?) Kącik będzie trzyczęściowy. Najpierw - dziesięć tematów, które mogą znaleźć się w części ustnej egzaminu, potem - kilka zasad autoprezentacji, wreszcie - (p)odpowiedzi do podanych tematów.

CZĘŚĆ 1. ĆWICZENIA

Ćwiczenie 1.
Sztuka jako inspiracja dla literatury (nie odwrotnie!).

Ćwiczenie 2.
Alegoria i symbol jako środki wyrazu w literaturze i sztuce (na przykładach).

Ćwiczenie 3.
Styl artystyczny i jego zmienność (na przykładzie dwóch epok).

Ćwiczenie 4.
Na luksus zapomnienia nie możemy sobie pozwolić (Tadeusz Borowski). Nawiązując do cytatu, obrazu Salvadora Dali Trwałość pamięci oraz wybranego przez siebie utworu literackiego, rozważ przedstawienie motywu pamięci w tekstach kultury.


Ćwiczenie 5.
Europejczyk w tekstach kultury XIX i XX wieku.

Ćwiczenie 6.
Omów język wybranych postaci literackich ze szczególnym uwzględnieniem cech ujawniających ich przynależność środowiskową i charakter.

Ćwiczenie 7.
Wpływ kultury masowej na kształtowanie się współczesnej polszczyzny (na wybranych przykładach).

Ćwiczenie 8.
Rodowód i funkcja imion (nazwisk) znaczących w literaturze (na wybranych przykładach).

Ćwiczenie 9.
Język dawnych i współczesnych polityków. Omów i porównaj typowe zjawiska i procesy na wybranych przykładach.

Ćwiczenie 10.
Język Twojego pokolenia. Omów typowe zjawiska i procesy na wybranych przykładach.

CZĘŚĆ 2. AUTOPREZENTACJA

Autoprezentacja to „proces kontrolowania sposobu, w jaki widzą nas inni” (wg M.R. Leary, Wywieranie wrażenia na innych. O sztuce autoprezentacji). Najprostsza zaś definicja, to „prezentowanie siebie w komunikacji z innymi ludźmi” (A. Zalazińska, w: Logopedia artystyczna). Komunikacja może być bezpośrednia (twarzą w twarz) i pośrednia (za pośrednictwem różnych mediów). Werbalna (słowna) i pozawerbalna.

Skupmy się na komunikacji bezpośredniej. Oprócz komunikatu przekazanego słowem, mamy jeszcze jego inne formy. Są to:

Ruch. Gesty. Dla ich prawidłowego odczytania potrzebny jest kontekst. Zwracajmy uwagę na to, bo nadmiernie nie gestykulować, nie ocierać spoconego od emocji czoła, nie bębnić palcami po stole…
Źródło
Kontakt wzrokowy z Komisją. Jego utrzymywanie świadczy o tym, że się nie boimy, że wiemy, umiemy. Nawet gdyby nie było to prawdą. (Ale pocieszmy się, że nikt przecież nie wie wszystkiego!).

Głos. Jest nie tylko cechą indywidualną człowieka, ale również narzędziem (zatem można go trenować). Pamiętajmy o jego modulacji, odpowiedniej intonacji, łączeniu całości znaczeniowych i akcentowaniu najważniejszych spraw. Także o tempie. Chodzi o to, by Komisji nie uśpić jednostajną mową, ale też, by jej nie zdenerwować mówiąc jak karabin maszynowy.

Mimika. Możemy nią wyrazić emocje, np. radość (bo łatwe pytanie), smutek (bo przeciwieństwo tego, co przed chwilą), zdziwienie (nie spodziewaliśmy się, że ktoś może wymyślić takie pytanie), strach (a nuż odkryją mą niewiedzę!) itp. Możemy też pokazać twarz pokerzysty – i nikt nie dowie się, co myślimy. To jednak nie sprzyja atmosferze rozmowy, którą ma być egzamin ustny. Ważna jest mimiczna reakcja zwrotna. Gdy Komisja łagodnie, przyjaźnie się uśmiecha (i jeszcze wykonuje gest kiwania głową na znak, że dobrze mówimy), czujemy się pewniej.
Źródło
Proksemika, czyli wpływ relacji przestrzennych na sposób komunikacji. W znajomym otoczeniu czujemy się bezpieczniej. Na ogół nie lubimy wielkiej auli; wolimy mały gabinet. Jednak dbamy o „bezpieczną” odległość międzyludzką. Z nieznajomymi trzymamy dystans. Nie chcemy, by się nad nami pochylali, szeptali do ucha, ciągnęli za rękaw czy guzik. W sytuacji egzaminu od Komisji „oddziela” nas stolik. Taka odległość wystarczy, by czuć się pewniej. Gdybyśmy siedzieli dalej, trudno byłoby zachować odpowiedni ton głosu (musielibyśmy go podnieść, a to nie byłoby przyjemne dla odbiorcy) i kontakt wzrokowy.

Swoboda konstrukcyjna wypowiedzi ustnej. Jest większa od pisanej. Słowo jest także bardziej ulotne, dlatego istotniejsze są powtórzenia, rekapitulacje, peryfrazy. Cechy słownictwa wypowiedzi mówionej (w opozycji do pisanej): bardziej konkretne, ale uboższe słownictwo; używanie większej liczby wyrazów ekspresywnych; tzw. styl werbalny, czyli przewaga czasowników i zaimków (zwłaszcza wskazujących i nieokreślonych); częstsze wykrzykniki; zdania z opuszczonymi składnikami, urwane; anakoluty; przewaga zdań współrzędnych; równoważniki zdań; używanie bezpośrednich zwrotów do rozmówcy; zmiany i przeskoki w planie tematycznym; fragmentaryczność; powtórzenia; przerwy.

Uwaga! Przykład wypowiedzi egzaminacyjnej, rekomendowany przez CKE, znajduje się TUTAJ.
Źródło
CZĘŚĆ 3. (P)ODPOWIEDZI DO ĆWICZEŃ

Ćwiczenie 1.Liczne ekfrazy (literackie opisy dzieł plastycznych), np. Wit Stwosz, Uśnięcie NMP Zbigniewa Herberta, poezja Szymborskiej (Kobiety Rubensa, Dwie małpy Bruegla, Miniatura średniowieczna) i Stanisława Grochowiaka (np. Płonąca żyrafa, Lekcja anatomii (Rembrandta)). Sporo przykładów - w poezji neoklasyków (Zbigniew Herbert, Jarosław Marek Rymkiewicz, Jerzy Stanisław Sito).

Ćwiczenie 2.
Alegoria. 1. Literatura, np. Kazania sejmowe Piotra Skargi (alegoria okrętu = Ojczyzny), bajki Ignacego Krasickiego, Adama Mickiewicza i innych (lis = alegoria chytrości itp.). 2. Sztuka, np. wyobrażenie Sprawiedliwości = Temidy (kobiety z przepaską na oczach, trzymającej wagę i miecz), obrazy: Wolność prowadząca lud na barykady Eugene'a Delacroix, Walka postu z karnawałem Pietera Bruegla. Symbol. 1. Literatura, np. Wesele Stanisława Wyspiańskiego, Ludzie bezdomni Stefana Żeromskiego (rozdz. Rozdarta sosna), Krzak dzikiej róży Jana Kasprowicza. 2. Sztuka, np. obrazy Jacka Malczewskiego (Thanatos, Błędne koło, Zatruta studnia i inne).

Ćwiczenie 3.
Główne cechy stylów poszczególnych epok omówiłam TUTAJ i TUTAJ. Uwaga! Jeśli nie wskazano by konkretnych epok, łatwiej zaprezentować styl kontrastujących ze sobą, a nie podobnych, np. renesans (lub oświecenie) i barok, romantyzm (lub Młoda Polska) i pozytywizm. Nie zaś np. renesans i oświecenie. Omawiając styl, pamiętajmy o stylu dominujących gatunków i najważniejszych pisarzy, bo przecież musimy opierać się na przykładach!

Ćwiczenie 4.
Obraz reprezentuje nurt surrealistyczny. Jego wyznaczniki, to np. odejście od realistycznego sposobu przedstawienia, "płynność" obrazów (jak we śnie), odległe skojarzenia. Zegary nie mają foremnego kształtu, ale "rozpływają się". Ich otoczenie jest nieco dziwaczne (ale rozpoznajemy brzeg morza). Chociaż są to zegarki ręczne lub kieszonkowe, rąk nie widać (tylko gałęzie, na których wiszą). Jeden zegarek - w lewym dolnym rogu - zjadają mrówki. Chłodna kolorystyka. Tytuł jest zaprzeczeniem tego, co widzimy. Tu pamięć nie jest trwała ("miękkość" zegarów, ich usytuowanie w pobliżu wody - symbolu zmienności). Teksty literackie, do których możemy nawiązać, to utwory o wojnie, obozach, ale także historii w ogóle oraz o upływie czasu (teksty z motywem czasu zob. TUTAJ, s. 14 i 15). Bardzo dobrze pasuje Inny świat Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, szczególnie jego ostatnia scena (bohater widzi ciągłość między "czasem nieludzkim" a obecnym, w przeciwieństwie do tych, którzy chcieliby je rozgraniczyć - z wszelkimi moralnymi konsekwencjami).

Ćwiczenie 5.
Europejczycy pojawiali się w tekstach z wcześniejszych epok jako zaradni, odważni podróżnicy czy odkrywcy, np. Robinson Crusoe Daniela Defoe'a, Kandyd Woltera. W XIX i XX w. nierzadko pokazuje się ich jednak jako bezwzględnych kolonizatorów, wyruszających na podbój innych krajów (narodów) dla zysku i w poczuciu wyższości białej rasy, np. Jądro ciemności Josepha Conrada, niektóre reportaże Ryszarda Kapuścińskiego. Także filmy, choć traktujące o wcześniejszych epokach, powstały przecież w XX stuleciu, np.  Aquirre, Gniew Boży Wernera Herzoga lub  Misja Rolanda Joffé.

Ćwiczenie 6.
Bardzo dobrze omawia się to zagadnienie na przykładach utworów, w których została wprowadzona stylizacja, np. gwarowa czy środowiskowa (język naukowy, żargon określonej grupy ludzi itd.), ale także archaizacja. Wybór mamy szeroki, np. historyczne powieści Henryka Sienkiewicza, Wesele Stanisława Wyspiańskiego, Chłopi Władysława S. Reymonta - to najbardziej oczywiste przykłady. Pomyślmy jednak również o tym, jak pięknie charaktery ludzkie obrazuje Aleksander Fredro w Zemście (język Papkina, Rejenta Milczka, Cześnika Raptusiewicza). Pamiętajmy o "Angliku" Licińskim, studentach i innych postaciach z Lalki Bolesława Prusa i o innych lekturach.

Ćwiczenie 7.
Ten wpływ jest widoczny we wszystkim - stylu życia, sposobie ubierania się, preferowanych wartościach. Także w języku, głównie w podsystemach: morfologicznym, słownikowym i składniowym. W ten sposób przeniknęło do polszczyzny mówionej sporo wyrazów stanowiących derywaty wsteczne (wyprz, wypas[iony]). Często goszczą w języku na chwilę, bo "wykreowały" je popularne w mediach osoby, a taka sława bywa chwilowa. Niemały jest też wpływ słownictwa bezpośrednio z nimi związanego, które rozszerza zasięg na inne sfery (np. "idolem" może być już nie tylko piosenkarz czy aktor, ale też ulubiony nauczyciel, inna osoba znacząca, krewny). Widoczny jest też wpływ globalizacji, stąd sporo wyrazów obcojęzycznych, głównie angielskich (np. nierzadko słyszy się: wow! itp.). Trzeba pamiętać o polszczyźnie pisanej. Popatrzmy na szyldy (np. 4you). To wpływ mediów elektronicznych. Mam nadzieję, że już mniej więcej wiemy, o czym należałoby mówić.

Ćwiczenie 8.
Nazwiska "mówiące" pojawiają się głównie w epokach, które ważną funkcję literatury widzą w uczeniu, wychowywaniu społeczeństwa. Sporo więc ich w oświeceniu, np. w utworach Ignacego Krasickiego. Mamy więc Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki (bo "doświadczył" wielu przygód), ale są też takie postaci w Bajkach. Również w Robinsonie Crusoe Daniela Defoe'a znajdujemy Piętaszka (Friday), bo tytułowy bohater spotkał go w piątek. Nie zapomnijmy o romantycznej (pod względem czasu powstania), ale niezupełnie treściowo przystającej do tej epoki Zemście Aleksandra Fredry, czyli głównie o Cześniku Raptusiewiczu i Rejencie Milczku. Funkcja tych nazwisk? Głównie - dookreślanie cech charakteru bohatera. Ten typ nazwisk znajdziemy też w literaturze XX wieku, np. Młodziakowie w Ferdydurke Witolda Gombrowicza, gdzie ono określa całe "nowoczesne" środowisko.

Ćwiczenie 9.
Ten typ pytań będzie zapewne powiązany z podanymi fragmentami wypowiedzi. Ogólnie - wiąże się z pokrewnymi tematami: retoryka, perswazja. Schemat mowy (przemówienia) od czasów rzymskich, tzn. od Kwintyliana (O kształceniu mówcy), wygląda tak: 1. Wstęp, zjednanie życzliwości słuchaczy ("Szanowni Państwo" itp.). 2. Przedstawienie sprawy. 3. Przytoczenie argumentów popierających słuszność własnego stanowiska. 4. Odparcie przewidywanych zarzutów. 5. Zakończenie (podsumowanie), apelujące głównie do emocji odbiorcy, by mu narzucić określoną ocenę sprawy.

Ćwiczenie 10.
To już każdy Maturzysta potrafi omówić. Pamiętajmy o języku mówionym i pisanym. O języku używanym w kontaktach formalnych i nieformalnych. O różnych odbiorcach (rodzicach, nauczycielach, rówieśnikach itp.).
Źródło
KOŃCZĄC TEGOROCZNE SPOTKANIA W KĄCIKU, ŻYCZĘ WIELU SUKCESÓW NA MATURZE I W DOROSŁYM ŻYCIU! WSZYSTKIEGO, CO NAJLEPSZE!

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz